Αναιμία στους ηλικιωμένους: Ένα σημάδι που δεν πρέπει να αγνοούμε

Καθώς μεγαλώνουμε, το σώμα μας αλλάζει. Κάποιες αλλαγές είναι αναμενόμενες – όπως τα λευκά μαλλιά ή οι ρυτίδες. Υπάρχουν όμως και αλλαγές που δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά, αλλά μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα ζωής. Μια από αυτές είναι η αναιμία, δηλαδή η μείωση της αιμοσφαιρίνης, της ουσίας στο αίμα που μεταφέρει το οξυγόνο στα κύτταρα μας.

Η αναιμία είναι συχνή στην τρίτη ηλικία. Εκτιμάται ότι:

• 1 στους 10 ανθρώπους άνω των 65 ετών έχει αναιμία,
• και το ποσοστό αυτό ανεβαίνει σε 4 στους 10 στους ηλικιωμένους που ζουν σε γηροκομεία.

Αξιοσημείωτο είναι ότι σε τουλάχιστον 1 στις 3 περιπτώσεις δεν βρίσκουμε σαφή αιτία. Το αίμα φαίνεται «φτωχό», αλλά δεν υπάρχει έλλειψη σιδήρου, ούτε κάποια φλεγμονή ή άλλη νόσος που να το εξηγεί. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται ανεξήγητη αναιμία της γήρανσης.

Στη γήρανση, το σώμα χάνει σταδιακά την ικανότητά του να παράγει επαρκή αριθμό υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων. Αυτό μπορεί να οφείλεται:

• Σε μικρές φλεγμονές που «σιγοκαίνε» χωρίς εμφανή λοίμωξη, πχ κάποιο αυτοάνοσο.
• Στη μειωμένη παραγωγή της ερυθροποιητίνης, μιας φυσικής ορμόνης που διεγείρει τον μυελό των οστών να παράγει αίμα
• Ή απλώς σε μια γενική εξασθένιση των εφεδρειών του οργανισμού.

Δεν πρόκειται, δηλαδή, για φυσιολογική φθορά – η αναιμία δεν είναι ποτέ «φυσιολογική» λόγω ηλικίας. Ακόμη και ελαφρά αναιμία μπορεί να σηματοδοτεί προβλήματα.

Η αναιμία σε έναν ηλικιωμένο δεν είναι ακίνδυνη. Έχει συσχετιστεί με:

• κόπωση και αδυναμία,
• εύκολες πτώσεις,
• απώλεια ανεξαρτησίας,
• επιδείνωση καρδιολογικών νοσημάτων,
• και ακόμη και αυξημένο κίνδυνο θανάτου.

Πολλοί ηλικιωμένοι θεωρούν φυσιολογικό το να νιώθουν συνέχεια κουρασμένοι ή να μην αντέχουν όσο παλιά. Όμως, αν υπάρχει αναιμία, μπορεί να βελτιωθεί, και μαζί της να βελτιωθεί και η καθημερινότητά τους.

Η προσέγγιση εξαρτάται από την αιτία:

Αν βρεθεί συγκεκριμένη αιτία (π.χ. έλλειψη σιδήρου, νεφρική δυσλειτουργία, χρόνια φλεγμονή), τότε αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα στη ρίζα του.
Αν δεν βρεθεί αιτία, η θεραπεία εστιάζει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

• σε περιπτώσεις σοβαρής αναιμίας ή έντονης κόπωσης. Έχουν άμεσο αποτέλεσμα αλλά και πιθανούς κινδύνους.
• Χορήγηση ερυθροποιητίνης, που «ξυπνά» τον μυελό των οστών. Ιδιαίτερα χρήσιμη όταν η αναιμία οφείλεται σε νεφρική ή φλεγμονώδη νόσο.
• Συμπληρώματα σιδήρου ή βιταμινών, όταν υπάρχει έλλειψη.

Ο γιατρός θα καθορίσει ποια προσέγγιση ταιριάζει καλύτερα στην κατάσταση του κάθε ασθενούς.

• Να μην υποτιμούμε τα συμπτώματα: κόπωση, δύσπνοια, μειωμένη αντοχή, αδυναμία.
• Να ζητούμε τακτικό αιματολογικό έλεγχο, ειδικά σε άτομα άνω των 70 ετών.
• Να φροντίζουμε για ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε σίδηρο, βιταμίνη Β12 και φυλλικό οξύ.
• Να ρωτούμε τον γιατρό αν η κόπωση μπορεί να σχετίζεται με αναιμία.

Η αναιμία στη γήρανση δεν είναι απλώς μια αριθμητική τιμή σε μια εξέταση αίματος. Είναι σημάδι ότι το σώμα χρειάζεται υποστήριξη. Με σωστή αναγνώριση και φροντίδα, μπορούμε να βελτιώσουμε την καθημερινότητα, την ανεξαρτησία και τη μακροβιότητα των ηλικιωμένων

Δημήτριος Φυλακτόπουλος MD PhD 8/6/2025