Ιστορικό:
Ήταν λίγα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 22 προς 23 Αυγούστου 1927, όταν οι αναρχικοί Νικόλα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι εκτελέστηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα στην πολιτειακή φυλακή του Charlestown. Η υπόθεση αυτή, μαζί με αυτή στο Σικάγο το 1886, την υπόθεση Ρόζενμπεργκ στις αρχές της δεκαετίας του ’50 και μερικές ακόμα, έχει γραφτεί με τα μελανότερα χρώματα στην παγκόσμια αντιαναρχική και αντικομμουνιστική ιστορία. Η ιστορία των Σάκο και Βαντσέτι ευαισθητοποίησε τα υγιέστερα και δυναμικότερα στοιχεία παγκοσμίως. Προοδευτικοί πολιτικοί, διανοούμενοι, σοσιαλιστικές, κομμουνιστικές και αναρχικές οργανώσεις και, κυρίως, καθημερινοί άνθρωποι του μόχθου συμμετείχαν σε ένα από τα πιο σημαντικά και μαζικά κινήματα συμπαράστασης πολιτικών κρατουμένων. Η υπόθεση αυτή χαράχθηκε ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη σαν ένα από τα χαρακτηριστικά δείγματα κρατικής σκευωρίας και αυθαιρεσίας Είναι πάρα πολλά τα βιβλία, οι ταινίες, τα θεατρικά έργα και τα τραγούδια που γράφτηκαν για την υπόθεση.
Στα μέσα Απριλίου του 1920 πραγματοποιήθηκε ληστεία σε χρηματαποστολή που μετέφερε τη μισθοδοσία μιας βιομηχανίας παπουτσιών με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο άτομα, ο φύλακας της χρηματαποστολής και ο ταμίας της εταιρείας. Η αστυνομία κατηγόρησε αμέσως τους αναρχικούς και στις 5 Μαΐου 1920 συνέλαβε τους Σάκο και Βαντσέτι με το σκεπτικό ότι ήταν αναρχικοί και φίλοι των, επίσης αναρχικών, κύριων υπόπτων. Η ευκολότερη λύση για την αστυνομία ήταν να κατηγορηθούν για τη ληστεία και τις εκτελέσεις οι δυο συλληφθέντες, παρ’ όλο που δεν υπήρχαν ουσιαστικά στοιχεία ή μαρτυρίες. Σε μια δίκη παρωδία που κράτησε τέσσερις μήνες, οι Σάκο και Βαντσέτι κρίθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν σε θάνατο στην ηλεκτρική καρέκλα.
Όλες οι προσπάθειες έπεσαν στο κενό. Όταν το 1925 ο ποινικός Celestino Medeiros ομολόγησε την ενοχή του αθωώνοντας στην ουσία τους δύο αναρχικούς, ήταν σαν να μην το έκανε ποτέ. Τελικά οι Σάκο και Βαντσέτι οδηγήθηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα μαζί με τον Medeiros. Πρώτος εκτελέστηκε ο Medeiros και ακολούθησαν με τη σειρά ο Νικόλα Σάκο και ο Μπαρτολομέο Βαντσέτι.
Δέκα χιλιάδες άτομα πέρασαν να αποτίσουν φόρο τιμής στους εκτελεσμένους και περίπου 200.000 παρακολούθησαν την νεκρώσιμη πομπή. Ο φόβος της εξουσίας ήταν τόσο μεγάλος που, σε συνεργασία με την βιομηχανία κινηματογράφου, συνέλεξε και κατέστρεψε όσο κινηματογραφικό υλικό μπόρεσε να βρεθεί.
Τα σπίτια του δήμιου Robert Elliott και του δικαστή Webster Thayer που τους είχε καταδικάσει ανατινάχτηκαν. Ο δε δικαστής αναγκάστηκε να ζήσει μέχρι τον θάνατό του (1933) κλεισμένος στη λέσχη του κάτω από αστυνομική προστασία.
Κυβερνητικά κτίρια σε πολλές πολιτείες αλλά και σε αμερικανικές πρεσβείες στο εξωτερικό δέχτηκαν επιθέσεις.
Μουσική:
Tο πιο πετυχημένο, εμπορικά, μουσικό έργο που αναφερόταν στους δύο Ιταλούς αναρχικούς, ήταν το soundtrack της ταινίας του 1971 Sacco e Vanzetti του σκηνοθέτη Giuliano Montaldo. Τη μουσική της ταινίας ανέλαβε να γράψει ο συνθέτης Ennio Morricone, οποίος είχε γίνει γνωστός στο ευρύτερο κινηματογραφικό και όχι μόνο, κοινό, από τη μουσική που είχε γράψει για πολλές western ταινίες. Η Joan Baez έγραψε τους στίχους και ερμήνευσε με τη μοναδική της φωνή τα τέσσερα τραγούδια του δίσκου. Στο «The Ballad of Sacco and Vanzetti», η Baez, δανείστηκε στίχους από ένα σονέτο του 1882 που έδεσε απόλυτα με το ύφος και το θέμα του έργου, ενώ στα άλλα δύο μέρη χρησιμοποίησε γράμματα που είχε στείλει ο Βαντσέτι από τη φυλακή. To soundtrack περιείχε και ένα από τα ωραιότερα και πιο συμβολικά τραγούδια που τραγούδησε ποτέ η Joan Baez. Το τραγούδι αυτό ήταν το «Here’s to You». Εμπνεύστηκε τους στίχους διαβάζοντας μία ανταπόκριση που είχε δημοσιεύσει στις εφημερίδες ο δημοσιογράφος Philip D. Strong, ο οποίος επισκεπτόταν τακτικά τον Βαντσέτι στη φυλακή.
Ευχαριστούμε για τα κείμενα τον κύριο Μιχάλη Τζάνογλο.
Μάνια Γκουσιάρη
