Πώς σχετίζεται το μικρόβιο Proteus με πέτρες στα νεφρά ή νεφρολιθίαση;

Το μικρόβιο Proteus mirabilis κοινώς Πρωτέας όπως και άλλοι συγγενείς του μικροοργανισμοί (π.χ. Proteus vulgaris), είναι Gram-αρνητικά βακτήρια που με ένα ένζυμο που διαθέτουν (ουρεάση), διασπούν την ουρία σε αμμωνία και διοξείδιο του άνθρακα, προκαλώντας αλκαλοποίηση των ούρων (που δεν είναι το φυσιολογικό).

Αυτή η διαδικασία οδηγεί σε:

• Αύξηση του pH των ούρων (συχνά >7,5) δηλαδή από όξινα γίνονται αλκαλικά.
• Κατακρήμνιση και καθίζηση ιόντων μαγνησίου, φωσφόρου και αμμωνίου οδηγώντας στον σχηματισμό μια συγκεκριμένης κατηγορίας λίθου, του στρουβίτη (struvite)
• Ανάπτυξη κοραλλιοειδών λίθων (staghorn calculi) που ενδέχεται να καταλαμβάνουν ολόκληρη τη νεφρική πύελο

Λίθος στρουβίτη

• Χρόνιες ουρολοιμώξεις από Proteus
• Αλκαλικά ούρα (pH > 7,5)
• Υποτροπιάζουσα λιθίαση
• Πιθανή νεφρική ανεπάρκεια, αν δεν αντιμετωπιστεί
• Οσμή αμμωνίας στα ούρα

Το μικρόβιο του Πρωτέα

‘Οπως αναφέρθηκε πριν, οι στρουβιτικοί λίθοι αποτελούνται ακριβώς από μαγνήσιο, αμμώνιο και φωσφορικά άλατα. Έχουν χαμηλή πυκνότητα και πορώδη υφή, που επιτρέπει σε βακτήρια όπως το Proteus mirabilis να εισχωρούν στον λίθο, δημιουργώντας μικροαποικίες.

• Προστατεύονται από το ανοσοποιητικό σύστημα
• Είναι ανθεκτικές στα αντιβιοτικά, καθώς αυτά δεν διεισδύουν επαρκώς στον λίθο

Άρα, ο λίθος δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της λοίμωξης, αλλά και «φωλιά» του μικροβίου, που εξασφαλίζει την επιβίωσή του και οδηγεί σε χρόνια υποτροπιάζουσα λοίμωξη.

1. Αντιβιοτική θεραπεία βάσει καλλιέργειας (συχνά ευαίσθητο σε κεφαλοσπορίνες· όχι σε νιτροφουραντοΐνη ή τριμεθοπρίμη), βασιζόμενοι στο TEST ευαισθησίας.
2. Αφαίρεση του λίθου, συνήθως χειρουργικά (π.χ. PNL ή λιθοτριψία)
3. Οξίνιση των ούρων για πρόληψη υποτροπής
4. Καλή ενυδάτωση και παρακολούθηση με υπερηχογραφήματα ή αξονική ουρογραφία

Το μικρόβιο Proteus mirabilis είπαμε ότι προκαλεί λιθίαση μέσω της παραγωγής ουρεάσης και της επακόλουθης αλκαλοποίησης των ούρων. Οι λίθοι που δημιουργούνται (στρουβίτης) ευνοούν την επιβίωση του βακτηρίου, καθιστώντας τη θεραπεία δύσκολη.

• Η αντιβιοτική αγωγή από μόνη της δεν επαρκεί όσο υπάρχει ο λίθος.
• Η χειρουργική αφαίρεση του λίθου είναι απαραίτητη συνήθως.
• Η οξίνιση των ούρων και η πρόληψη υποτροπής είναι θεμελιώδεις.

Οι στρουβιτικοί λίθοι λοιπόν δεν είναι απλά αποτέλεσμα της λοίμωξης από Proteus, αλλά και προστατευτική φωλιά για αυτόν και παράγοντας διαιώνισης της νεφρολιθίασης καθιστώντας τη θεραπεία πιο δύσκολη και αυξάνοντας τον κίνδυνο χρόνιας λοίμωξης και νεφρικών επιπλοκών.

Επιμέλεια Απόδοση Δημήτριος Φυλακτόπουλος MD PhD 31/5/2025