Η ψύχωση στην άνοια.

Η άνοια δεν είναι μια απλή φθορά της μνήμης. Είναι ένα σύνθετο νευροεκφυλιστικό σύνδρομο που, πέρα από τις γνωστικές διαταραχές, συχνά συνοδεύεται και από ψυχιατρικά συμπτώματα – με πιο παρεξηγημένο ίσως το ψυχωσικό παραλήρημα. Συχνά υποδιαγνωσμένο, παραβλέπεται ως «τρέλα» ή ερμηνεύεται λανθασμένα ως ιδιοτροπία της ηλικίας. Ωστόσο, η ψύχωση στην άνοια δεν είναι ούτε σπάνια ούτε αμελητέα.

Ένας φίλος μου πρόσφατα περιέγραφε με ανησυχία τη συμπεριφορά του πατέρα του. Τα βράδια έβγαινε στο μπαλκόνι, φώναζε, και κάποιες φορές οι γείτονες καλούσαν την αστυνομία. Ο ίδιος θεωρούσε ότι ο πατέρας του απλώς ξεχνά λίγο, ότι δεν πρόκειται για άνοια αλλά δικαιολογείται από την μεγάλη ηλικία του. Ανέφερε πόσο έχει αναστατωθεί η οικογένεια, πώς οι επαγγελματικές τους υποχρεώσεις πηγαίνουν πίσω και πώς όλο αυτό τους εξαντλεί. Και είχε δίκιο – η φροντίδα ενός ηλικιωμένου με τέτοια συμπτώματα είναι απαιτητική.

Το ψυχωσικό παραλήρημα (Delirium) σε ηλικιωμένους με άνοια συχνά εκδηλώνεται με ιδέες διωγμού πχ «μου κλέβουν τα πράγματα», σκηνές ζηλοτυπίας, αυταπάτες όπως «αυτό δεν είναι το σπίτι μου», ακόμη και παραισθήσεις, κυρίως οπτικές. Αυτά τα συμπτώματα δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι το άτομο έχει πρωτοπαθή ψυχική νόσο, αλλά αποτελούν μέρος του φάσματος της νευροεκφυλιστικής διαδικασίας ένα οργανικό παραλλήρημα. Ιδίως σε περιόδους έντονου στρες, όπως η απώλεια του/της συζύγου, η αλλαγή περιβάλλοντος ή μια νοσηλεία, ή κάποια λοίμωξη με πυρετό, διαταράσσεται η εύθραυστη ισορροπία του ατόμου και εκδηλώνονται ψυχωστικά φαινόμενα, είτε ως νέα συμπτώματα είτε ως επιδείνωση μιας λανθάνουσας άνοιας.

Το φαινόμενο αυτό αφορά διάφορους τύπους άνοιας. Στη νόσο Alzheimer, οι ψευδαισθήσεις εμφανίζονται κυρίως στα προχωρημένα στάδια. Στην άνοια με σωμάτια Lewy, οι οπτικές ψευδαισθήσεις είναι πρώιμες. Στη μετωποκροταφική άνοια, η αλλαγή στη συμπεριφορά και η απώλεια της κριτικής μπορεί να εκληφθούν ως «τρέλα» Υπενθυμίζεται το άρθρο του Μαρτίου σε αυτήν την ιστοσελίδα για την περίπτωση του Bruce Willis. Στην αγγειακή άνοια, η συμπτωματολογία ποικίλλει, επηρεαζόμενη και από το ιστορικό εγκεφαλικών επεισοδίων.

Στην πράξη, ο πρώτος γιατρός που καλείται να διαχειριστεί την κατάσταση είναι συχνά ο παθολόγος. Αυτός θα δει τον ασθενή για μια λοίμωξη, μια πτώση, μια νυχτερινή ανησυχία. Εκείνος μπορεί να αντιληφθεί διακριτικά σημεία διανοητικής αποδιοργάνωσης ή αλλαγής της συμπεριφοράς που οι συγγενείς έχουν συνηθίσει ή αποδώσει σε εξωτερικούς παράγοντες. Ο ρόλος του είναι κρίσιμος, γιατί μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα – να ευαισθητοποιήσει την οικογένεια, να προτείνει νευρολογική ή ψυχιατρική εκτίμηση. Η έγκαιρη αναγνώριση από τον παθολόγο, ο οποίος συχνά είναι και ο πιο σταθερός ιατρικός σύνδεσμος της οικογένειας, μπορεί να προλάβει κρίσεις, παρανοήσεις και εντάσεις.

Η ψυχωσική συμπτωματολογία μπορεί να αντιμετωπιστεί. Η σταθερότητα του περιβάλλοντος, η κατανόηση των φροντιστών, η ρύθμιση παραγόντων που επιδεινώνουν την εικόνα (όπως λοίμωξη, φάρμακα ή αισθητηριακά ελλείμματα) και, όταν κρίνεται απαραίτητο, η προσεκτική φαρμακευτική αγωγή, συντελούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του ασθενούς όσο και των οικείων του.

Η άνοια με ψυχωσικά συμπτώματα δεν είναι αδιέξοδο. Είναι ένα κάλεσμα για ενσυναίσθηση, για αναγνώριση, και για συνεργασία μεταξύ ιατρών και οικογενειών. Δεν πρόκειται για «τρέλα».

Βιβλιογραφία:

• Ismail, Z., et al. (2016). "Neuropsychiatric symptoms as early manifestations of emergent dementia: Provisional diagnostic criteria for mild behavioral impairment." Alzheimer's & Dementia, 12(2), 195-202.
• Jeste, D. V., et al. (2008). "ACNP White Paper: Update on Use of Antipsychotic Drugs in Elderly Persons with Dementia." Neuropsychopharmacology, 33(5), 957–970.
• Lyketsos, C. G., et al. (2001). "Prevalence and correlates of neuropsychiatric symptoms in dementia: The Cache County Study." JAMA, 288(12), 1475–1483.
• Ballard, C., et al. (2009). "Management of agitation and aggression associated with Alzheimer disease." Nature Reviews Neurology, 5(5), 245–255.
• Cummings, J., et al. (2015). "Neuropsychiatric inventory: comprehensive assessment of psychopathology in dementia." Neurology, 44(12), 2308–2314.

Επιμέλεια απόδοση Δημήτριος Φυλακτόπουλος MD PhD 21/5/2025, χρησιμοποιήθηκαν εργαλεία AI