Comfort Foods
Η φράση "comfort foods" στα Ελληνικά μπορεί να αποδοθεί ως "φαγητά της παρηγοριάς". Αναφέρεται σε εκείνες τις τροφές που μας προσφέρουν ανακούφιση ή συναισθηματική παρηγοριά, όταν νιώθουμε άγχη ή ανάγκη για συναισθηματική στήριξη.
Όταν κάποιος αισθάνεται άγχος, μερικές φορές καταναλώνει comfort food — σοκολάτα, τσιπς, πατάτες τηγανιτές, παγωτό, αναψυκτικά ή αλκοολούχα ποτά — για να ηρεμήσει. Τροφές που αντιλαμβανόμαστε ότι επιβραβεύουν κατά κάποιο τρόπο. Σημειώνεται ότι στο άγχος αυξάνεται η κορτιζόλη η οποία και διεγείρει την όρεξη.
Το μήνυμα, λοιπόν είναι το εξής: Παρά το γεγονός ότι μπορεί να νιώθει κάποιος καλά εκείνη τη στιγμή, ο επαναλαμβανόμενος κύκλος αύξησης των επιπέδων κορτιζόλης και η αναζήτηση ανακούφισης μέσω της τροφής μπορεί να κάνει το άγχος χειρότερο. Η τακτική κατανάλωση πολλών "λιχουδιών" μπορεί επίσης να επηρεάσει το μικροβίωμα δηλαδή τα καλά και άκρως απαραίτητα μικρόβια του εντέρου, την μεταβολική υγεία και τη σχέση εντέρου-εγκεφάλου. Έχουμε πει και στο παρελθόν (άρθρο 10ης Νοεμβρίου 2024, σχέση μικροβιώματος και ρευματοειδούς αρθρίτιδας) ότι το μικροβίωμα του εντέρου στέλνει μηνύματα στον εγκέφαλό μας μέσω του τεράστιου σε πλήθος νευρώνων του πεπτικού μας συστήματος. Δεν έχει τυχαία ονομαστεί ο δεύτερος εγκέφαλος του σώματος. Όταν αυτό είναι υγιές είναι και το σώμα υγιές.
Αν και πολλοί άνθρωποι δεν το αντιλαμβάνονται, υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στο πώς αισθανόμαστε και στις επιλογές που κάνουμε στην τροφή. Κάνουμε εκατοντάδες επιλογές κάθε μέρα, συμπεριλαμβανομένων των τροφών που επιλέγουμε να φάμε, αν παραγγέλνουμε φαγητό απ’ έξω ή μαγειρεύουμε στο σπίτι, ή αν αποφασίζουμε να τηγανίσουμε ένα φιλέτο ψάρι ή αντίθετα να το ψήσουμε.
Το πώς νιώθουμε ψυχολογικά μπορεί να καθορίσει αυτές τις επιλογές τροφής. Αν νιώθουμε άγχος, μπορεί να καταλήξουμε να επιλέξουμε ένα γεύμα που παρέχει ανακούφιση από το άγχος ή παρηγοριά, το οποίο μπορεί όμως να μην είναι η πιο θρεπτική επιλογή τροφής.
Αίσθημα και Τροφοδοσία των Συναισθημάτων μας
Ενώ είναι φυσικό για τους ανθρώπους να καταφεύγουν σε κάποιο comfort food κατά τη διάρκεια του άγχους, έντονων συναισθημάτων ή ακόμη και πλήξης, μπορεί να γίνει πρόβλημα όταν αναδύεται και εδραιώνεται ένα μοτίβο υποσυνείδητης συμπεριφοράς.
Βλέπουμε ανθρώπους που εισέρχονται σε αυτά τα μοτίβα, νιώθοντας αρνητικά συναισθήματα, καταφεύγοντας σε comfort food και μετά αισθάνονται ενοχές γιατί αναγνωρίζουν ότι δεν είναι υγιεινό και ότι μπορεί να χαλάσει την θεραπεία τους ή να χαλάσει την εικόνα του σώματός τους, κάτι που δημιουργεί έναν αρνητικό κύκλο ενοχών και ντροπής.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι γιατροί πρέπει να πουν στους ασθενείς τους να απαγορεύσουν αυτού του είδους την αναζήτηση παρηγοριάς. Πρέπει όμως να γνωρίζουν τις συνέπειες της υπερβολικής κατανάλωσης καλών γεύσεων.
Το κλειδί είναι όταν αισθάνεται κάποιος λυπημένος και σπεύδει να απολαύσει ένα φαγητό που προσφέρει παρηγοριά, πρέπει να να καταλάβει γιατί το κάνει και ίσως τότε να σκεφτεί άλλους τρόπους να παρηγορηθεί, όπως να τηλεφωνήσει σε έναν φίλο ή να πάει για περπάτημα.
Αυτά τα μοτίβα αναδύονται λόγω ισχυρών σχέσεων στο σώμα. Όταν υπάρχει άγχος, για παράδειγμα, το σώμα απελευθερώνει μια ορμόνη, την κορτιζόλη, μέσω του άξονα υποθαλάμου-υποφύσης-επινεφριδίων, η οποία αυξάνει τη ροή του αίματος, τον καρδιακό ρυθμό, την αναπνοή και άλλους παράγοντες όπως την πήξη του αίματος (ευνοούνται οι σχηματισμοί θρόμβων). Με την πάροδο του χρόνου, η συνεχώς υψηλή κορτιζόλη μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνια προβλήματα υγείας, όπως η παχυσαρκία, η αντίσταση στην ινσουλίνη και το μεταβολικό σύνδρομο.
Τα comfort foods, με τη σειρά τους, μπορούν να επιδεινώσουν αυτά τα μακροχρόνια προβλήματα υγείας λόγω της προσθήκης ζάχαρης, νατρίου και ανθυγιεινών λιπών. Ως αποτέλεσμα, οι αυξήσεις του σακχάρου στο αίμα και της πίεσης μπορεί να οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερη ευερεθιστότητα και άγχος — καθώς και θολούρα, κακή μνήμη και χαμηλή ενέργεια.
Η σύνδεση εντέρου-εγκεφάλου μεταξύ του πεπτικού συστήματος και του κεντρικού νευρικού συστήματος λειτουργεί αμφίδρομα, καθώς το άγχος στον εγκέφαλο μπορεί να εκδηλωθεί ως πόνος στο στομάχι ή έξαρση του IBS (σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου). Μπορεί επίσης να συμβεί το αντίθετο, όπου μια διαταραχή στους υγιείς μικροοργανισμούς του εντέρου μέσω ασθένειας ή κακής διατροφής μπορεί να επηρεάσει την εγκεφαλική υγεία και ευημερία.
Η χρόνια φλεγμονή παίζει ρόλο στον κύκλο του άγους για την ψυχική και σωματική υγεία, κάτι που έχει γίνει όλο και πιο συχνό τα τελευταία χρόνια, καθώς περισσότεροι άνθρωποι καταναλώνουν υπεξεργασμένα τρόφιμα που περιέχουν χρωστικές, συντηρητικά και σταθεροποιητές, αλλά λείπουν από ίνες ή θρεπτικά συστατικά των ολόκληρων τροφών.
Μελέτες έχουν δείξει ότι όταν υπάρχουν φλεγμονώδη δείκτες στο έντερο, υπάρχουν επίσης δείκτες νευροφλεγμονής.
Η νευροφλεγμονή έχει συνδεθεί με μια σειρά ψυχιατρικών και νευρολογικών καταστάσεων, όπως άγος, κατάθλιψη, διαταραχές διάθεσης και γνωστικά προβλήματα.
Δοκιμάζοντας Στρατηγικές Αντιμετώπισης
Ένα άλλο καλό μήνυμα για τους ασθενείς είναι το εξής: Όταν αισθάνεστε άγχος και έχετε ανάγκη από ένα παρηγορητικό σνακ, σταματήστε σκεφτείτε και αναγνωρίστε την στιγμή. Σκεφτείτε τι προκαλεί την επιθυμία για φαγητό και προσδιορίστε από που προέρχεται η «πείνα», που μπορεί να είναι σωματική, στο στομάχι ή πιο συναισθηματική στον εγκέφαλο ή την καρδιά.
Εάν ο ασθενής συνειδητοποιήσει ότι είναι απλά βυθισμένος στην πλήξη, πρέπει να ενθαρύνεται να επιλέξει άλλη δραστηριότητα για να ικανοποιήσει την ανάγκη για δράση. Αν αντιληφθεί ότι θέλουν να γευτεί κάτι γλυκό ή να έχουν τραγανή υφή, του προτείνουμε να επιλέξει μια υγιεινή εναλλακτική.
Σε ανθρώπους συμπεριφορά προτείνεται να εξοικειωθούν με τα αυτές τις συνήθεις που περιγράφτηκαν παραπάνω να καταγράφουν τι τρώνε και τι πίνουν για 3 ημέρες — και να σημειώνουν το συναίσθημα κάθε φορά. Σταματώντας και αναλογιζόμενοι συνειδητά τόσο τις τροφές όσο και τα συναισθήματα, μπορεί να αποκαλυφθεί πότε κάποιος αισθάνεται άγχος και πώς αντιδρά.
Αφού μάθουν ποιά είναι τα διατροφικά τους μοτίβα για κάποια τροφή παρηγοριάς και πότε την αποζητούν, μπορούν να ξεκινήσουν τον προγραμματισμό τους, οργανώνοντας γεύματα ή σνακ για να κάνουν υγιεινές επιλογές κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Αυτό δεν χρειάζεται να είναι μια εκτενής ή αγχωτική διαδικασία. Μια φορά την εβδομάδα, προτείνει να γράφουν μερικά γεύματα και σνακ που σκοπεύουν να φτιάξουν, να ελέγχουν το απόθεμά τους και να οργανώνουν τον εαυτό τους για επιτυχία.
13 Φεβρουαρίου 2025 Carolyn Crist
Επιμέλεια απόδοση Δρ Δημήτριος Φυλακτόπουλος
