Απο τις ιστορικές συνοικίες της Αθήνας με βαρύτιμες ηθικά μνήμες, σπουδαία αρχιτεκτονικά μνημεία, αλλά και μείζονα ιστορικά γεγονότα το Παγκράτι. Στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας της περιοχής, έτσι ονομάζονταν ο χώρος απο τον ποταμό Ιλισό και το Παναθηναϊκό Στάδιο, μέχρι και τον λόφο του προφήτη Ηλία. Η ονοματοδοσία Παγκράτι έχει να κάνει με το ιερό του Παγκράτους Ηρακλέους, που ευρίσκονταν στην συμβολή των οδών Βασ. Κωνσταντίνου και Βασ. Γεωργίου. Σε ότι αφορά την κοινωνική διαστρωμάτωση της περιοχής, εποικήθηκε απο ένα μεγάλο τμήμα του προσφυγικού στοιχείου, που κατέκλυσε την ευρύτερη περιοχή και τις γύρω του Παγκρατίου συνοικίες, Βύρωνα, Καισαριανή κ.λ.π. Η περιοχή του Παγκρατίου γνώρισε μεγάλη κοινωνική αίγλη και αποτέλεσε έτσι πόλο έλξης διανοουμένων και καλλιτεχνών. Απο τις επώνυμες φυσιογνωμίες της διανόησης που κατοι-κούσαν στο Παγκράτι υπήρξαν ο Κωστής Βάρναλης, ο Στρατής Δούκας, ο Βασίλης Ρώτας, ο Δημήτρης Ψαθάς κ.α. Ενώ επί του πεζοδρομίου στην οδό Ευφορίωνος στον αριθμό 14, υπήρχε το εργαστήρι του γλύπτη Νικολάου Περαντινού (1910-1991) το οποίο υφίσταται σήμερα ως «Μουσείο Γλυπτικής Νικόλαος Περαντινός».
Το Παγκράτι είχε τύχη αγαθή, την περιβαλλοντική προνομία να διαθέτει ένα σπουδαίο πνεύμονα πρασίνου το γνωστό μας Άλσος Παγκρατίου, αποτελούμενο απο έκταση 30 στρεμμάτων, η οποία ανήκε αρχικώς στην Μονή Πετράκη. Με την ηθική μέριμνα της πριγκιπίσσης Σοφίας, το 1908 δενδροφυτεύτηκε στον χώρο πευκώνας. Ενώ το 1936 ο ο χώρος του Άλσους ο οποίος είχε περιέλθει στην ιδιοκτησία του υπουργείου Γεωργίας, παραχωρήθηκε στον Δήμο Αθηναίων και ο τότε δήμαρχος Κώστας Κοτζιάς, διαμόρφωσε την έκταση σε άλσος, φτιάχνοντας συνάμα και έναν αξιόλογο ζωολογικό κήπο. Το άλσος μάλιστα συνδέθηκε ιστορικά με διάφορα γεγονότα και με τον φονικό Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Με την έκσπαση του πολέμου παρέστη ανάγκη ο ελληνικός στρατός να επιτάξει για τις ανάγκες του υποζύγια και στο χώρο του άλσους συγκεντρώθηκαν όλα τα ζώα, για να επιλεγούν τα καλύτερα. Όμως η προνομιούχος για την θέση και την φυσιολογία της έκταση του άλσους, δεν έμεινε απαρατήρητη στους Γερμανούς. Την επέταξαν έτσι και την μετέτρεψαν σε στρατόπεδο. Οπότε και κατεστράφη ο μικρός μεν, αλλά αξιόλογος και επιμελημένος ζωολογικός κήπος.
Με το άλσος του Παγκρατίου ακόμα είναι συνδεδεμένη και η φυσιογνωμία ενός εκ των κορυφαίων της ελληνικής γραμματολογίας.Του πολυμερούς συγγραφέα της γενιάς του ΄30 Στρατή Μυριβήλη. Αντικρυστά απο το άλσος και στο τέρμα των οδών Ευτυχίδου και Βρυάξιδος, έχει τοποθετηθεί ορειχάλικινη προτομή του Στρατή Μυριβήλη (1890-1969), που συνιστά έργο της γλύπτριας Λουκίας Γεωργαντή - Οικονομοπούλου (1971). Με την ιστορία του Παγκρατίου είναι συνδεδεμένο και ένα μείζον εκπαιδευτικό γεγονός που κομίζει και τις μνήμες της εκπαιδευτικής μας ανασυγκρότησης επι Ελευθερίου Βενιζέλου. Στο οικοδομικό τετράγωνο έτσι που περικλείνεται απο τις οδούς : Σπ. Μερκούρη 20, Στράβωνος, Πρατίνου και Δουρίδος βρίσκεται το περίφημο 7-ο Γυμνάσιο του Παγκρατίου. Συνιστά ένα εκ των δυο Βαρβακείων Γυμνασίων και θεμελιώθηκε το 1931 επι κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου και υπουργίας Γεωργίου Παπανδρέου. Στα δίσεκτα χρόνια της κατοχής το 7-ο Γυμνάσιο Παγκρατίου επιτάχθηκε απο τους Ιταλούς που το μετέτρεψαν σε στρατιωτικό νοσοκομείο.
Ταυτόχρονα στο σχολείο λειτούργησε και συσσίτιο τόσο για τους μαθητές και του καθηγητές του γυμνασίου, όσο και για τους κοινωνικά ασθενέστερους κατοίκους της περιοχής, υπο την επίβλεψη των καθηγητών του σχολείου. Όμως παράλληλα με το ιστορικό 7-ο Γυμνάσιο, στο Παγκράτι υπάρχει και το υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας 13-ο Δημοτικό Σχολείο, επι της οδού Φιλολάου. Οικοδομήθηκε το 1933 σε σχέδια του Κ. Παναγιωτάκου και συνιστά ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα, που απέσπασε τα διθυραμβικά σχόλια του έξοχου γάλλου αρχιτέκτονα Λε Κορμπυζιέ. Σύμφυτος όμως με την αστική ανάπτυξη της Αθήνας είναι και ο ιστορικός κινηματογράφος του Παγκρατίου «Παλλάς» επι της οδού Υμηττού 109, που οικοδομήθηκε σε σχέδια του Βασιλείου Κασσάνδρα, με χειμερινή αρ ντεκό αίθουσα κάτω και θερινή αίθουσα στην ταράτσα. Ετέθη σε λειτουργία το 1925. Στην φωτογραφία το Παγκράτι με τα πρώτα του σπίτια και στο βάθος ο χιονισμένος Υμηττός, στις αρχές του 19-ου αιώνα. Η φωτογραφία είναι από το αρχείο της ΕΡΤ. Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα από το Βιβλίο μου «ΑΘΗΝΑ, ζαφειρόπετρα….», που πραγματεύεται την κοινωνική, πολιτισμική και αυτοδιοικητική ταυτότητα της Αθήνας μας.
Πηγή: panosavramopoulos.blogspot.gr
