Ο άνθρωπος του Θεού, σαρωτική επικράτηση της άποψης των πιστών, αδιαφορία για τις κριτικές

Ενα βράδυ στο "Σινε Βοτσαλάκια", με τη θάλασσα να σπάει έξω από το σινεμά...

Η άποψή μου (δεν είμαι κριτικός) για τον "Άνθρωπο του Θεού"

δημοσιεύθηκε στην "δημοκρατία"

Με το σινεμά η σχέση μου είναι πολύ παλιά. Έφτασα μέχρι και το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ,με ταινία μικρού μήκους, μαζί με καλή συνάδελφό μου και βραβευθήκαμε!

Ονειρευόμουν μεγάλες ταινίες, αλλά τα κεφάλαια που απαιτούσε το σινεμά ήταν τεράστια. Έτσι, περιορίστηκα σε κάποιες τηλεοπτικές, μουσικές κυρίως, παραγωγές.
Αλλά εξακολουθώ να πιστεύω ότι η μαγεία που προσφέρει το “πανί” δεν μπορεί να κλειστεί σε μια οθόνη “home cinema” ή σε έναν υπολογιστή ,επιλέγοντας κάποιο από τα διάφορα “flix” που κυκλοφορούν.

Διαβάζω τις κριτικές. Αλλά θέλω να έχω άποψη. Εχω επιλέξει τους κριτικούς που εμπιστεύομαι. Αλλά επιμένω να διαμορφώνω άποψη προσωπική, ως απλός θεατής, που όμως έχει σχέση με το αντικείμενο.

Ο “Άνθρωπος του Θεού”, ήταν μια τέτοια ευκαιρία. Οι κριτικές ήταν “σκέτο φτυάρι”. Με εξαίρεση μια (Ιάσων Τριανταφυλλίδης), η ταινία χαρακτηρίσθηκε “κάτω του μετρίου”. Μάλιστα κάποιοι εκ των κριτικών εξέφρασαν και απορίες επειδή την πρεμιέρα της ταινίας παρευρέθηκαν εκκλησιαστικές και πολιτικές αρχές.

Κάποιος, μάλιστα, έγραψε ,τονίζοντας ότι “ποτέ δεν θα πήγαινε να την δει”. Αλλά έγραψε!

Βρήκα, με κόπο, μια θέση σε έναν κινηματογράφο, καθώς σχεδόν παντού τα εισιτήρια είχαν εξαντληθεί! Για σκεφτείτε το! Πανδημία, φόβος, κορωνοϊός, αποστάσεις, μάσκες, μετάλλαξη “δέλτα” και να γεμίζουν οι αίθουσες για μια ταινία “κάτω του μετρίου”; Τέτοια αδιαφορία για τις κριτικές;

Είδαμε την ταινία μαζί με καλό φίλο. “Καλά, δεν διάβασες την κριτική στο “Αθηνόραμα”; τον ρώτησα.

”Όχι, έκοψα το περιοδικό αφ' ότου απέλυσε τον Χαρωνίτη, τον μόνο καταρτισμένο στην τζαζ μουσική” μου απάντησε.”

"Ευτυχώς, γιατί το περιοδικό την έχει “θάψει” την ταινία” του λέω.

“Μπα, εγώ θα ερχόμουνα έτσι κι αλλιώς, η μάνα μου με είχε “τάξει” στον άγιο όταν ήμουνα με διφθερίτιδα, μωρό, αλλά γλύτωσα!” μου απαντά...

Είδαμε, λοιπόν, την ταινία. Σε έναν χώρο κατάμεστο, από ανθρώπους που δεν ήταν “θεούσες και θεούσοι” όπως περίμενα, αλλά κόσμος απλός, πολλοί νέοι, μέσα σε απόλυτη ησυχία -θα έλεγα κατάνυξη, όπως έχει συμβεί και σε άλλες ταινίες- και σε ατμόσφαιρα υγρή και ζεστή...

Επειδή έχω μελετήσει την ιστορία του Αναστασίου Κεφαλά, ενός φτωχόπαιδου από την Σηλυβρία, που έζησε μια ζωή που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μυθιστόρημα του Ουγκό ή του Μαλό, νομίζω ότι η ταινία έμεινε “στα ρηχά”.

Ο βίος και η πολιτεία του Επισκόπου Πενταπόλεως, του πρωτοπόρου και νεωτεριστή εκπαιδευτικού, του ριζοσπάστη ποιμενάρχη, προσφερόταν για κάτι πολύ πιο δυνατό, ίσως πιο “κινηματογραφικό”.

Το σενάριο-άποψή μου- ήταν αδύνατο, και ίσως “λίγο” για μια τέτοια προσωπικότητα.
Όσο και αν ο πρωταγωνιστής, Άρης Σερβετάλης, που “έχει μπει στο πετσί” του ρόλου και μοιάζει σαν να βαδίζει στον αέρα, προσπαθεί να κλείσει τις πόρτες που ανοίγει στην αμφισβήτηση η σκηνοθεσία και το σενάριο, στο τέλος ,μου έμεινε ένα πικρό “κρίμα”, καθώς πιστεύω ότι η προσπάθεια που έγινε, άξιζε καλύτερης τύχης.

Από την άλλη, γνωρίζοντας ότι η Γελένα Πόποβιτς, Σέρβα και ορθόδοξη, δεν ήταν εύκολο να αναμετρηθεί με ένα τέτοιο μέγεθος, που μπορεί να έχει ανθρώπινο πρόσωπο, αλλά ξεπέρασε γρήγορα την ανθρώπινη καθημερινή φύση, φεύγοντας από το σινεμά είπα μέσα μου “τουλάχιστον όσοι το δουν, μπορεί να φύγουν κάνοντας τον σταυρό τους”...
Παρασυρμένος από τη λατρεία μου για τον ιταλικό κινηματογράφο, πηγαίνοντας να δω τον “Ανθρωπο του θεού”, σκεπτόμουν την μεγάλη ταινία του Φραντσέσκο Ρόζι (το 1979) “Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι”.

Και εκείνη την ταινία σκεπτόμουν σε ορισμένα σημεία της ταινίας της Πόποβιτς. Την ταινία που μας είχε μαγέψει τότε, με τον Τζιαν Μαρία Βολοντέ και την Ειρήνη Παππά.
Εκεί, ο Κάρλο Λέβι, ο πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης, λόγιος και επιστήμονας που εξορίζεται από τον Μουσολίνι σε ένα χωριό “στο πουθενά”, ανακαλύπτει την “άλλη ζωή”, όπου οι έσχατοι γίνονται πρώτοι!

“Το Έμπολι, είναι το τελευταίο χωριό όπου ζουν χριστιανοί. Χριστιανός σημαίνει άνθρωπος! Στα χωριά που είναι πέρα από τα δικά μας, οι άνθρωποι δε ζουν σαν χριστιανοί αλλά σαν ζώα” έλεγαν οι κάτοικοι του χωριού ,πράγμα που ασπάσθηκε και ο εξόριστος Λέβι, ο οποίος εκεί, στην άκρη του κόσμου(για την εποχή του ΄30) γνώρισε τί σημαίνει “έντιμος βίος”!
Εκεί, μακριά από τον “πολιτισμό” και την “πρόοδο” που ...πρόσφερε απλόχερα το φασιστικό καθεστώς, ο Λέβι συνάντησε την καλωσύνη, την αλληλοβοήθεια, την αγάπη, την απλότητα, το “ψωμί-κρεμμύδι και ντομάτα” αλλά για όλους. Και “άνοιξε τα μάτια του”!

Κι όπως έγραψε ο μέγας Ίταλο Καλβίνο , “το χαρακτηριστικό του Κάρλο Λέβι είναι ότι υπήρξε μάρτυρας της ύπαρξης ενός άλλου χρόνου μέσα στο δικό μας, πρεσβευτής ενός άλλου κόσμου που ενυπάρχει στον κόσμο όπου ζούμε”.

Ε, αυτό είναι το νόημα του “Ανθρώπου του Θεού”. Κι αν, πηγαίνοντας να δεις την ταινία της Πόποβιτς, έχεις αφήσει πίσω σου τις φωνές, τις κριτικές, τα παράπονα “ γιατί η ΕΡΤ έδειξε δυο φορές σκηνές από την πρεμιέρα;” ή “και τί θέλει τώρα η Μονή Βατοπαιδίου και κάνει τον κινηματογραφικό παραγωγό;” ή “και γιατί πήγανε δυο υπουργοί στην πρεμιέρα και δεν πηγαίνανε στα καμμένα;”, θα βγεις κερδισμένος.

Ο 'Άνθρωπος του Θεού”, δεν γονατίζει ποτέ! Και δεν αμύνεται ποτέ! Στις αλλεπάλληλες επιθέσεις, απαντά με τα δικά του επιθετικά όπλα! Την αγάπη και την αλήθεια. Το σενάριο κάνει λάθος που τον παρουσιάζει ως “υπομένοντα”. Δεν υπομένει ο Νεκτάριος, επιμένει! Ο Νεκτάριος, είτε ως Κεφαλάς είτε ως Επίσκοπος Πενταπόλεως είτε ως ιεροκήρυκας δώθε-κείθε- είτε ως διδάσκαλος και αργότερα διευθυντής της μεγάλης Ριζαρείου, δεν αμύνεται ούτε μια στιγμή. Δέχεται τα χτυπήματα και απαντά αμέσως! Επιτίθεται, με τα δικά του μέσα. Πότε χάνει, πότε κερδίζει. Συνήθως κερδίζει αργά, αφού έχει δεχθεί πολλαπλά και καίρια πλήγματα. Αλλά κερδίζει!
Εμένα μου άρεσε πολύ η φωτογραφία της ταινίας και η επιλογή των τοποθεσιών για το γύρισμα. Μου άρεσε επίσης πολύ η μουσική του Ζμπίγκνιου Πράισνερ και οι ερμηνείες των άλλων ηθοποιών στην ταινία.

Ξεχωρίζω τον μικρό ρόλο του Μίκι Ρουρκ, ο οποίος υποδύεται τον παράλυτο στο τελευταίο θαύμα του αγίου Νεκταρίου.
Να ξεκαθαρίσουμε μερικά πράγματα. Ούτε “Θεούσος” είμαι ούτε θρησκόληπτος. Πιστεύω, όπως πίστευε και ο ιατρός και διακεκριμένος επιστήμονας πατέρας μου. Άλλες στιγμές νομίζω ότι “πιστευω από παράδοση” κι άλλες, όταν χρειάστηκα κάπου ”παραπάνω” να ακουμπήσω, είπα “μη λες βλακείες, κανείς δεν σε εμποδίζει να ερευνάς, αρκεί να πιστεύεις”!
Όταν ο πατέρας μου μεταφέρθηκε, στα τελευταία του, στο “Αρεταίειο”, φίλος γιατρός του Νοσοκομείου ,που με είδε χάλια, μου είπε: “Δεν πας μεχρι τον δεύτερο όροφο, στον άγιο;”. Και πήγα, και έμεινα πολύ και σε μια εβδομάδα ο πατέρας πήρε την “πάνω βόλτα”! Κι εμεινε κοντά μας αρκετό καιρό ακόμα!
Με τέτοια διάθεση πήγα να δω την ταινία. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι όλα θα μπορούσαν να έχουν γίνει καλύτερα. Στο τέλος, πάντως, σταυροκοπήθηκα, χωρίς σχεδόν να το καταλάβω!
Και κάτι τελευταίο: Είμαι βέβαιος, ότι αν ζούσε σήμερα ο Νεκτάριος, θα είχε ταχθεί από τους πρώτους υπέρ του εμβολιασμού

Από την σελίδα του

Δημήτρης Καπράνος