Η Τέχνη του σινεμά έκανε πάντα πολιτική και όποιος δεν το βλέπει, εθελοτυφλεί...
Καλώς «κόβονται» προσβλητικά για μειονότητες καλλιτεχνικά δημιουργήματα από επί πληρωμή πλατφόρμες.
Η Τέχνη του σινεμά έκανε πάντα πολιτική και όποιος δεν το βλέπει, εθελοτυφλεί ή δεν μελετά ή δεν βλέπει διαφορετικά είδη σινεμά. Όσοι βρίσκονται σε επιτελική θέση έδιναν το τελικό OK για το ποιο project θα προχωρήσει σε παραγωγή. Με τα χρόνια, κάθε μειονότητα που αποκτούσε δύναμη κατάφερνε να αποκαταστήσει την εικόνα της στο μέσο, το οποίο απευθύνεται στις μάζες και για αυτό έχει δύναμη πάνω σε συνειδητό και ασυνείδητο. Τα παραπάνω είναι εμφανή και στο Hollywood. Μην μου πείτε πως θα θυμάστε ποτέ ως κακούς τον Harrison Ford, τον Dustin Hoffman ή τον Robert Redford;
Μόλις οι Εβραίοι έγιναν τα μεγάλα κεφάλια των στούντιο (Marcus Loew, Adolph Zukor, Sam Goldwyn, Carl Laemmle, οι Selznicks, Jesse Lasky, William Fox, Warner Brothers, Louis B. Mayer, B. P. Schulberg και Harry Cohn) προσπάθησαν δειλά να αποκαταστήσουν την εικόνα της φυλής τους στην Αμερική. Μέχρι τότε (1930’s) οι Εβραίοι δαιμονοποιούνταν στις ταινίες, ακόμα και στα cartoons. Μην ξεχνάμε πως η Αμερική (Η.Π.Α.) μπήκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μετά το Pearl Harbor. Μέχρι τότε η κοινή γνώμη αδιαφορούσε για την εξόντωση των Εβραίων. O Albert Einstein προσπαθούσε να κινητοποιήσει χρόνια νωρίτερα τους Αμερικανούς, βλέποντας την ισχύ που αποκτούσε ο Hitler στην Γερμανία, αλλά και τον συστημικό ρατσισμό της Β. Αμερικής.
Ο ρατσισμός υπήρχε και στον κινηματογράφο. Τί κρίμα η αξέχαστη στο Gone With A Wind Butterfly McQueen, όπου έπαιζε την κουτή μαύρη υπηρέτρια να υποδύεται τον ίδιο ρόλο στο Mildred Pierce του 1945; Έπρεπε να φάει όμως. Υπήρχε περίπτωση η Hattie McDaniel να αναδυθεί σε πρωταγωνίστρια; Η απεικόνιση των μαύρων στο I Walked With A Vampire είναι εξόχως ρατσιστική. Ουσιαστικά ο μαύρος στο φιλμ είναι ο Μπαμπούλας. Πώς λένε κάποιοι γονείς εδώ ρατσιστικά: «Θα έρθει ο γύφτος να σε πάρει»; Αυτό ακριβώς λευκοί μου νοικοκυραίοι. Οι ρόλοι που δόθηκαν έκτοτε στον Darby Jones (Carrefour) αποδεικνύουν το πρόβλημα. Δικαίως ντρέπεται και απολογείται η Viola Davis εκ των υστέρων για την συμμετοχή της στο The Help. Γιατί κατηγορείται το φιλμ; Επειδή κάνει whitewashing. Τώρα άλλο θέμα το ότι ταλαντούχοι μαύροι ηθοποιοί αναγκάστηκαν να πατήσουν σε τέτοιες ταινίες, για να αναδειχθούν. Η μετέπειτα πορεία πολλών απέδειξε ότι δεν χάνουν το ταλέντο τους και σε μη ρατσιστικά σενάρια. Το typecasting για τους μαύρους έδινε και έπαιρνε στο Hollywood. Μην ξεχνάμε πως μιλάμε για μία χώρα με πολλές φυλές, που η Αμερικανική Κινηματογραφία τις προσέβαλε διαχρονικά. Προτείνω να αφήσουμε την κάθε φυλή να μας αφηγηθεί μόνη της την ιστορία της στο σινεμά. Δεν χρειάζεται ένας λευκός να μας πει για τους μαύρους σκλάβους, ούτε η Scarlett Johansson να υποδυθεί την trans, για να διεκδικήσει το οσκαράκι της. Μια χαρά το διεκδίκησε φέτος με το Marriage Story.
Μην συγκρίνουμε την συζήτηση που ξεκίνησε στις Η.Π.Α. με την δική μας, που ουσιαστικά μέχρι πριν 30 έτη είμαστε μία χώρα αποκλειστικά λευκών κατοίκων. Εμείς μόνο τους Ρομά μπορούσαμε να προσβάλλουμε και το κάναμε με τον χαρακτήρα του Ταμτάκου. Θεωρείτε τυχαίο ότι πλέον δεν προβάλλεται στην ελληνική τηλεόραση αυτή η σειρά ταινιών; όχι βέβαια. Η αυτολογοκρισία στα κανάλια υπάρχει ευτυχώς εδώ και δέκα χρόνια και στην χώρα μας. Επειδή λευκοί κατοικούσαν ως επί το πλείστον στην Ελλάδα μας, μπορούσες να ντύσεις στις Απόκριες το παιδί σου «Κινέζο», «Μαύρο», «Μεξικανό», «Χαβανέζα», «Γύφτο» (άλλη ρατσιστική λέξη), κλπ.. Για αυτό ίσως δεν καταλαβαίνεις το blackface ή το yellowface. Πως θα αισθανόσουν όμως ως μαύρος στην Αμερική αν ερχόταν το λευκό παιδί του γείτονά σου ντυμένο «Αφρικανός» με ένα κόκκαλο στην μαύρη περούκα του; Άστα! Αν δεν θες να το καταλάβεις, απλά δεν σε αφορά ή ήσουν πάντα σε κοινωνική ομάδα με ισχύ, που δεν χρειάστηκε να διεκδικήσεις το δικαίωμά σου σε ισονομία από την Πολιτεία.
Φυσικά έχουν πολλά να διορθωθούν ακόμα στην παγκόσμια κινηματογραφία και τηλεόραση. Θεωρώ υποκριτικό λ.χ. να κόβονται ρατσιστικές ταινίες και να συνεχίζουν τα realities, που προσβάλλουν κοινωνικές ομάδες κατά κόρον. Ευτυχώς που δεν είδαμε το νέο Big Brother. Δεν θέλω να σκέφτομαι ποια gay καρικατούρα θα βλέπαμε… Καθόλου τυχαίο δε που θα προβαλλόταν στον ΣΚΑΪ, κανάλι που βρήκε καταφύγιο η Τατιάνα Στεφανίδου και ο Γιώργος Λιάγκας. Κανάλι που πολλοί ήδη το παρομοιάζουν με το αμερικανικό FOX.
Τί να πει κανείς για την παρουσία των Ασιατών στο αμερικάνικο σινεμά; Έπρεπε να δω το Hollywood του Ryan Murphy, για να θυμηθώ την Anna May Wong και στην συνέχεια τις Hiep Thi Le (Heaven & Earth) και Lauren Tom (Friends, The Nanny, Goliath). Ας σταματήσουν λοιπόν οι λευκοί straight παραγωγοί του Hollywood να θέλουν να μας πείσουν πώς γνωρίζουν την ιστορία των μειονοτήτων καλύτερα από τις ίδιες. Ας χρηματοδοτούν οι μαύροι ταινίες για τους μαύρους, όπως εξάλλου γίνεται ήδη (Oprah, Tyler Perry, Ava DuVernay) και ας περιοριστούν οι λευκοί σε δημιουργίες, όπως αυτές του Ryan Murphy, που αποτυπώνουν τον τρόπο, που συμπεριφέρθηκε το λευκό ετερόφυλο σινεμά στους μαύρους, στους ασιάτες, στους LGBTQAI…
Τί να πει κανείς για την απεικόνιση των LGBTQAI στο σινεμά εν γένει; Ο gay χαρακτήρας πέθαινε πάντα. Ευτυχία δεν έβρισκε στην ζωή. Η Shirley MacLaine αυτοκτονεί διά απαγχονισμού στο The Children’s Hour, όπως και ο Esme Percy το 1930 στο Murder! του Alfred Hitchcock. Ο Christopher Morley ήταν ο κακός crossdresser σε mainstream ταινίες στο Hollywood των seventies. Καλώς πρόσφατα πέρασε η άποψη τους gay να τους υποδύονται gay, τους trans να τους υποδύονται trans κ.ο.κ.. Αυτό αν δεν είσαι gay ή trans μπορεί να μην το καταλάβεις ποτέ και ίσως δεν χρειάζεται κιόλας. Αν δεν μπορείς να το αντιληφθείς, δέξου το!
Μερικά φιλμς που ως νέος τα έβρισκα διασκεδαστικά, σήμερα που μεγάλωσα μου φαίνονται εμετικά. Τώρα προσέχω τις λεπτομέρειες. Αντί να δω ρατσιστική τέχνη, προτιμώ να δω τέχνη που παρουσιάζει την ιστορική πραγματικότητα, όπως το Hollywood του Ryan Murphy. Μιας και παγκοσμίως ολοένα και περισσότερο η μόρφωση δεν θεωρείται πλεονέκτημα για τους νέους και παράγονται όλο και περισσότερες απαίδευτες γενιές, ας μην τους διαθέτουμε επί πληρωμή στις ταμπλέτες τους ρατσιστικές ταινίες («αλόγιστη χρήση τους από τους έφηβους εν μέσω καραντίνας» διαβάζω σήμερα. Γιατί όχι «αλόγιστη αδιαφορία των γονέων προς τα ανήλικα παιδιά τους εν μέσω καραντίνας;»).
Ευτυχώς αυτοπεριορισμός γίνεται εδώ και 20 χρόνια, απλά δεν ανακοινώνεται ή συζητιέται. Δεν είναι τυχαίο που δεν παίζονται πια τα παλιά westerns, που δείχνουν τους Ινδιάνους ως φιλοξενούμενους στην χώρα τους. Σαφώς πολιτική πράξη λοιπόν, στον χρόνο που έγινε, η απόφαση του Marlon Brando να στείλει την Sacheen Littlefeather να αρνηθεί το Oscar του το 1973, από την ρατσιστική Ακαδημία Κινηματογράφου, που τρία χρόνια πριν βράβευε τον John Wayne.
Σε παγκόσμιες πλατφόρμες κινηματογράφου, που τις πληρώνουν μαύροι, Ασιάτες, Λατίνοι, Ινδοί, LGBTQAI κλπ., δεν μου χρειάζονται ταινίες παρόντος ή παρελθόντος, που θα τους προσβάλλουν. Θα μου πεις «το σινεμά απεικονίζει την πραγματικότητα». Εσύ που το λες αυτό, έχεις δει πολλές ινδικές ταινίες για την γυναικοκτονία στην ζωή σου;
Είναι δυνατόν να προβάλλει σήμερα εκτός concept το Κανάλι της Βουλής λ.χ. το The Birth of A Nation ή τις προπαγανδιστικές για τον Χίτλερ ταινίες της Leni Riefenstahl; όχι βέβαια. Προσωπικά θα προτιμούσα να προηγηθεί ένα ντοκιμαντέρ στις 22:00 μμ, που θα θέτει την άποψη του τηλεοπτικού δίαυλου και θα αποκαλύπτει την λογική πίσω από την δημιουργία αυτών των φιλμς, με καλεσμένους ειδικούς του κινηματογράφου και εκπροσώπους διαφορετικών κοινωνικών μειονοτήτων, και μετά αυτές οι ταινίες να προβάλλονται στις 23:00 μμ ή 00:00 πμ. Επίσης στα πλαίσια ενός κινηματογραφικού φεστιβάλ, θα μπορούσε να δικαιολογηθεί η προβολή τους. Δυστυχώς το φίλτρο δεν υπάρχει στο μυαλό του σύγχρονου ανθρώπου και κάπως πρέπει να αποφύγουμε την ανατροφή νέων φασιστών.
Κάποιος μπορεί να είναι υπέρ της απόλυτης απαγόρευσης τέτοιων ταινιών. Κάποιος άλλος μπορεί να είναι υπέρ της ελεύθερης διάθεσής τους παντού. Η χρυσή τομή, που προτείνω: θα μπορούσε λ.χ. το Netflix να παίζει τις ρατσιστικές ταινίες, τοποθετώντας τις σε μία ειδική ομάδα, αφού κατηγοριοποιεί ούτως ή άλλως τα προτεινόμενα στους συνδρομητές έργα του, υπό τον τίτλο «Ταινίες που προσβάλλουν μειονότητες». Αλλοιώς δεν μου χρειάζονται τέτοιες δημιουργίες σε μία πλατφόρμα που πληρώνω. Ας τα παίζει ο Ant1, που νομίζω πως δεν πληρώνω, μετά τις παραστάσεις του Σεφερλή.
Κριτικός κινηματογράφου, θεάτρου και τηλεόρασης
Κωστής Δ. Μπίτσιος
