Η βία υπάρχει παντού πια. Στις ταινίες, στην τηλεόραση, στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, στο διαδίκτυο. Ακόμα και σε περιεχόμενο που απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους. Πολλές έρευνες δείχνουν ότι η έκθεση στη βία –ιδίως μέσα από τα ειδησεογραφικά μέσα– μπορεί να συνδέεται όχι μόνο με την επιθετικότητα, αλλά και με προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη και το άγχος.
Βία στην οθόνη, βία στην καθημερινότητα;
Έρευνες δείχνουν ότι η βία στα μέσα ενημέρωσης επηρεάζει την επιθετικότητα στην πραγματική ζωή. Οι επιστήμονες συμφωνούν πως όσοι εκτίθενται συχνά σε βίαιο περιεχόμενο τείνουν να εμφανίζουν πιο επιθετική συμπεριφορά.
Η ανησυχία αυτή δεν είναι καινούρια. Από τα πρώτα χρόνια της τηλεόρασης, οι ειδικοί μελετούν τις επιπτώσεις της βίας στα παιδιά. Τα ευρήματα είναι σταθερά: η συχνή έκθεση σε βίαιες εικόνες μπορεί να οδηγήσει σε:
μειωμένη ευαισθησία στον πόνο των άλλων,
αυξημένο φόβο ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος,
μεγαλύτερη πιθανότητα για επιθετική συμπεριφορά.
Βία στα βιντεοπαιχνίδια
Σχεδόν όλοι οι έφηβοι παίζουν βιντεοπαιχνίδια, πολλά από τα οποία είναι βίαια. Έρευνες δείχνουν ότι τα βίαια παιχνίδια μπορούν να αυξήσουν επιθετικές σκέψεις και να μειώσουν την ενσυναίσθηση.
Από τα παιδικά χρόνια στην ενήλικη ζωή
Η σωματική επιθετικότητα εκτείνεται από μικρές πράξεις, όπως ένα σπρώξιμο, μέχρι σοβαρά και επικίνδυνα περιστατικά βίας. Μακροχρόνιες έρευνες, δείχνουν ότι η συχνή έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο στην παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε πιο επιθετική συμπεριφορά στην ενηλικίωση – ακόμη κι αν οι άνθρωποι σταματήσουν αργότερα να βλέπουν σκηνές βίας
Έρευνα έδειξε ότι αγόρια ηλικίας 8 ετών που έβλεπαν συστηματικά βία στην τηλεόραση εμφάνιζαν περισσότερη επιθετικότητα στα 19 και στα 30. Το αποτέλεσμα αυτό δεν παρατηρήθηκε στα κορίτσια. Οι ερευνητές εξέτασαν κι άλλους παράγοντες, όπως το κοινωνικό περιβάλλον, το επίπεδο νοημοσύνης και το αν τα παιδιά ήταν ήδη επιθετικά, ώστε να αποκλείσουν άλλες αιτίες. Τελικά η επιθετικότητα, στις συγκεκριμένες έρευνες, συνδέθηκε καθαρά με τη βία που έβλεπαν στην τηλεόραση.
Άλλη μελέτη που παρακολούθησε 329 παιδιά ηλικίας 6 έως 9 ετών έδειξε ότι 15 χρόνια αργότερα, τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια που είχαν εκτεθεί σε βία στην τηλεόραση στην παιδική ηλικία, εμφάνιζαν αυξημένη επιθετικότητα στην ενηλικίωση. Ειδικότερα, το 25% των συμμετεχόντων που είχαν δει περισσότερη βία στην τηλεόραση ως παιδιά, ήταν οι πιο επιθετικοί ως ενήλικες.
Ο Daniel Petric, έφηβος από το Οχάιο, καταδικάστηκε το 2009 σε 23 χρόνια φυλάκιση. Σε ηλικία 16 ετών πυροβόλησε τους γονείς του, σκοτώνοντας τη μητέρα του και τραυματίζοντας σοβαρά τον πατέρα του. Τα εγκλήματά του συνδέθηκαν με την εμμονή του σε βιντεοπαιχνίδια με βίαια θέματα. Οι γονείς του τού απαγόρευσαν να παίζει το Halo 3, επειδή θεωρούσαν ότι η βία του παιχνιδιού τον επηρέαζε αρνητικά. Η υπόθεση έγινε παγκόσμιο θέμα, καθώς συζητήθηκε ευρέως η σχέση ανάμεσα στα βιντεοπαιχνίδια με βίαια θέματα και την επιθετική ή εγκληματική συμπεριφορά στους εφήβους.
Αυτά τα άτομα παρουσίαζαν συμπεριφορές όπως:
Ενδοοικογενειακή βία
Ξυλοδαρμό άλλων
Διάπραξη εγκληματικών πράξεων
Αυτό ήταν ιδιαίτερα έντονο στα παιδιά τα οποία ταυτίζονταν με επιθετικούς χαρακτήρες και πίστευαν ότι η βία που έβλεπαν στην τηλεόραση ήταν η πραγματική ζωή.
Η επίδραση της βίας στην οθόνη πιθανότατα ποικίλλει ανάλογα με άλλους παράγοντες όπως τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, το αναπτυξιακό στάδιο, οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιρροές, καθώς και το πλαίσιο μέσα στο οποίο παρουσιάζεται η βία.
Βίαιο περιεχόμενο και ψυχική υγεία
Η συνεχής έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο μέσα από την τεχνολογία μπορεί να επιβαρύνει σοβαρά την ψυχική υγεία. Σήμερα, γεγονότα όπως τρομοκρατικές επιθέσεις, πυροβολισμοί ή φυσικές καταστροφές μεταδίδονται αμέσως σε όλο τον κόσμο. Η κάλυψη γίνεται με αμείωτη ένταση και είναι επαναλαμβανόμενη, λόγω του 24ωρου κύκλου ειδήσεων. Όλη αυτή η έκθεση, ειδικά σε πράξεις τρομοκρατίας, μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, κατάθλιψη, χρήση ουσιών ή ακόμα και διαταραχή μετατραυματικού στρες. Όσο περισσότερες εικόνες βλέπει κάποιος από μια καταστροφή, τόσο πιο πιθανό είναι να επηρεαστεί αρνητικά. Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, όσοι παρακολούθησαν πολλές ώρες τηλεοπτικής κάλυψης εμφάνισαν περισσότερα συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες από εκείνους που παρακολούθησαν λιγότερο.
Καπνός υψώνεται από τους φλεγόμενους Δίδυμους Πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Αεροπλάνα που είχαν καταληφθεί από αεροπειρατές συνετρίβησαν πάνω τους στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, στη Νέα Υόρκη.(AP Photo/Richard Drew)
Οι ειδικοί τονίζουν ότι η λύση δεν είναι να κρατήσουμε τα παιδιά εντελώς μακριά από εικόνες βίας, αλλά να περιορίσουμε την έκθεση και κυρίως να τη συζητάμε μαζί τους.
5 πρακτικά βήματα για να προστατεύσετε τα παιδιά από τις επιπτώσεις της βίας στην οθόνη
Δεν μπορείτε να προστατεύσετε το παιδί σας από όλες τις μορφές εικονικής βίας. Ωστόσο, αυτά τα 5 βήματα μπορούν να βοηθήσουν ώστε να μειωθεί η βλάβη που μπορεί να προκαλέσει το βίαιο περιεχόμενο στην υγεία του παιδιού.
Περιορίστε τι βλέπουν και τι παιχνίδια παίζουν τα πολύ μικρά παιδιά
Αν έχετε παιδιά κάτω των 6 ετών, προσπαθήστε να αποκλείσετε το βίαιο περιεχόμενο στα παιχνίδια τους. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τη φαντασία από την πραγματικότητα. Ακόμη και η βία που φαίνεται καρτουνίστικη σε εμάς, σε εκείνα μοιάζει αληθινή.
Χρησιμοποιήστε γονεϊκούς ελέγχους και συστήματα αξιολόγησης περιεχομένου
Υπάρχουν πολλές τεχνολογίες που υπόσχονται να σας δώσουν έλεγχο στις συνήθειες θέασης και παιχνιδιού των παιδιών σας, και μπορούν πράγματι να βοηθήσουν αν μάθετε να τις χρησιμοποιείτε. Ωστόσο, καμία εφαρμογή δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη δική σας προσωπική εμπλοκή στις επιλογές τους. Τα μικρά παιδιά θα πρέπει πάντα να ζητούν άδεια πριν δουν τηλεόραση ή παίξουν βιντεοπαιχνίδια σε οποιαδήποτε συσκευή.
Παρακολουθήστε ή παίξτε μαζί με τα παιδιά σας
Η προσοχή σας έχει τεράστια δύναμη. Δείξτε ότι ενδιαφέρεστε για αυτά που τους αρέσει να βλέπουν και να παίζουν. Καθίστε μαζί τους για λίγο, ώστε να εκτιμήσετε το επίπεδο εικονικής βίας στις αγαπημένες τους σειρές, ταινίες, παιχνίδια ή εφαρμογές. Αυτό θα σας δώσει μια βάση γνώσης που θα σας βοηθήσει να θέσετε πιο ρεαλιστικά όρια και προσδοκίες αργότερα.
)
Συζητήστε όσα βλέπετε
Ρωτήστε πώς νιώθουν τα παιδιά στις βίαιες ή επιθετικές σκηνές. Δείξτε ενδιαφέρον για τις εντυπώσεις και τις απόψεις τους. Μπορείτε να μοιραστείτε και τις δικές σας απόψεις χωρίς να υπονοείτε ότι μία άποψη είναι σωστή ή λάθος. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε: «Καταλαβαίνω γιατί ο χαρακτήρας θύμωσε. Αλλά δεν μου αρέσει να βλέπω ανθρώπους να καταφεύγουν στη βία αντί να βρίσκουν άλλους τρόπους να λύσουν τις διαφορές τους».
Αυτές οι συζητήσεις βοηθούν το παιδί σας να συγκρίνει όσα βλέπει με τις οικογενειακές αξίες σας, όπως ο σεβασμός, η ανεκτικότητα, η καλοσύνη και η αμοιβαία κατανόηση. Σας δίνουν επίσης την ευκαιρία να επισημάνετε περιπτώσεις όπου η βία επιβραβεύεται ή εξιδανικεύεται και να προσφέρετε μια διαφορετική οπτική.
Δημιουργείστε ένα οικογενειακό πλάνο
Ένα οικογενειακό πρόγραμμα της χρήσης των μέσων, βοηθά τα παιδιά να έχουν ισορροπία. Οι γονείς ορίζουν ώρες θέασης, διαλέγουν κατάλληλα προγράμματα και αποφεύγουν το βίαιο περιεχόμενο. Το σχέδιο αυτό μπορεί να προσαρμόζεται εύκολα στις ανάγκες και τον ρυθμό της οικογένειας.
Με πληροφορίες από: American Psychological Association, healthyhildren.org, BrownHealth
ERTNews Σύνταξη Έφη Ζέρβα
