Στη ζωή ενός ανθρώπου, οι αποφάσεις για την υγεία σπάνια λαμβάνονται εντελώς ατομικά. Είτε πρόκειται για τον/την σύντροφο, ένα παιδί, έναν γονέα ή φίλο, τα άτομα του κοντινού περιβάλλοντος συχνά παίζουν καθοριστικό ρόλο, άλλοτε υποστηρικτικά και άλλοτε… αποφασιστικά. Τι συμβαίνει, όμως, όταν αυτή η επιρροή, αν και καλοπροαίρετη, οδηγεί σε απόρριψη της επιστήμης και μονομερή στροφή προς μη τεκμηριωμένες μεθόδους;

Καλή πρόθεση, δύσκολες συνέπειες

Η δυσπιστία απέναντι στην ιατρική επιστήμη δεν είναι κάτι νέο. Στη σημερινή εποχή, ωστόσο, ενισχύεται από την υπερπληροφόρηση και τις πολλές, συχνά αντικρουόμενες, απόψεις που διακινούνται διαδικτυακά. Σε αυτό το πλαίσιο, άτομα του κοντινού περιβάλλοντος συχνά επιδιώκουν να προστατεύσουν τους δικούς τους ανθρώπους, προτείνοντας «φυσικές» ή εναλλακτικές θεραπείες, αποθαρρύνοντας όμως ταυτόχρονα τη συμβουλή ή παρέμβαση του γιατρού.

Δεν υπάρχει πρόθεση βλάβης. Υπάρχει αγάπη, αγωνία και επιθυμία για το καλό. Απουσιάζει όμως η ισορροπία.

Τι δείχνουν οι έρευνες

Έρευνα του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν (2020), σε πληθυσμό άνω των 50 ετών, έδειξε ότι το 65% των ατόμων επηρεάζονται άμεσα από τη γνώμη του κοντινού τους περιβάλλοντος στις ιατρικές τους αποφάσεις. Η επιρροή αυτή περιλαμβάνει τόσο την αποδοχή ή απόρριψη εξετάσεων και θεραπειών όσο και την επιλογή συγκεκριμένων μεθόδων «αυτοθεραπείας».

Παράλληλα, στο Journal of Behavioral Medicine (2017), επισημάνθηκε ότι η επίμονη εναντίωση ενός μέλους του περιβάλλοντος στην ιατρική θεραπεία μπορεί να προκαλέσει καθυστερήσεις σε κρίσιμα διαγνωστικά ή θεραπευτικά βήματα.

Ιατρική και εναλλακτικές προσεγγίσεις: Συγκρουσιακές ή συμπληρωματικές;

Η ιατρική βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, εμπειρία, συλλογική έρευνα. Οι εναλλακτικές προσεγγίσεις μπορούν σε ορισμένες περιπτώσεις να έχουν υποστηρικτικό ρόλο — ποτέ όμως δεν πρέπει να αντικαθιστούν την επιστημονική αξιολόγηση ή θεραπεία.

Τα άτομα του κοντινού περιβάλλοντος έχουν τη δύναμη να ενθαρρύνουν την υγιή απόφαση, να στηρίξουν τη θεραπεία και να λειτουργήσουν ως κρίσιμος σύμμαχος. Αρκεί να υπάρχει διάλογος, εμπιστοσύνη στους ειδικούς και σεβασμός στην αυτονομία του άλλου.

Ο ρόλος της εμπιστοσύνης και της σωστής ενημέρωσης

Η φροντίδα δεν πρέπει να εκφράζεται μέσα από απολυτότητα. Ούτε η αγωνία να οδηγεί σε απομόνωση από την επιστημονική πραγματικότητα. Οι επαγγελματίες υγείας οφείλουν να ακούν τους συγγενείς και φίλους, να αναγνωρίζουν την αγωνία τους και να τους καθοδηγούν με σεβασμό και σαφήνεια.

Το κοντινό περιβάλλον συχνά λειτουργεί ως φίλτρο για το πώς βλέπει κάποιος την υγεία του. Όταν αυτό το φίλτρο είναι δομημένο στη γνώση και στην εμπιστοσύνη προς την ιατρική, τότε έχουμε έναν ισχυρό σύμμαχο. Αλλιώς, μπορεί να γίνει ακούσιο εμπόδιο.

Δημήτριος Φυλακτόπουλος MD PhD 9/4/2025

Πηγές – Βιβλιογραφία

1. 1. University of Michigan Health and Retirement Study (2020) – Family Influence on Health Decision-Making
2. 2. Journal of Behavioral Medicine (2017): “Spousal and family influence on health care seeking behavior in older adults.”
3. 3. World Health Organization (2022): Integrative medicine and the role of complementary therapies
4. 4. American Medical Association (2021): Patient autonomy and family dynamics in clinical decision-making