Η κατάθλιψη είναι μια σύνθετη ψυχική διαταραχή που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Δεν είναι απλώς μια παροδική θλίψη ή μια κακή διάθεση, αλλά μια σοβαρή κατάσταση που μπορεί να έχει βαθύ αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή ενός ατόμου.

Τα αίτια της κατάθλιψης είναι ποικίλα και συχνά συνδυάζονται μεταξύ τους. Μπορούν να χωριστούν σε τρεις βασικές κατηγορίες:

Βιολογικοί Παράγοντες

• • Διαταραχές στη χημεία του εγκεφάλου (π.χ. έλλειψη σεροτονίνης, ντοπαμίνης)
  • Κληρονομικότητα και γενετική προδιάθεση
  • Ορμονικές ανισορροπίες (π.χ. θυρεοειδής, εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση)

Ψυχολογικοί Παράγοντες

• • Χρόνιο στρες και τραυματικές εμπειρίες
  • Απώλεια αγαπημένου προσώπου
  • Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητική σκέψη

Κοινωνικοί και Περιβαλλοντικοί Παράγοντες

• • Οικονομικά προβλήματα και ανεργία
  • Μοναξιά και κοινωνική απομόνωση
  • Τοξικές σχέσεις ή κακοποίηση

Η κατάθλιψη εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους, τόσο εμφανείς όσο και πιο "ύπουλους", που μπορεί να περάσουν απαρατήρητοι.

Φανερά Συμπτώματα:
Διαρκής θλίψη και αίσθημα κενού
Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλαιότερα προκαλούσαν ευχαρίστηση
Αλλαγές στον ύπνο (αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος)
Χρόνια κόπωση και έλλειψη ενέργειας
Απώλεια ή αύξηση βάρους λόγω αλλαγών στην όρεξη

Κρυφά Συμπτώματα:
Υπερβολικός αυτοσαρκασμός ή προσποιητή χαρά ("χαμογελαστή κατάθλιψη")
Αυτοκαταστροφικές συνήθειες (αλκοόλ, υπερφαγία, αυτοτραυματισμός)
Δυσκολία στη συγκέντρωση και στη λήψη αποφάσεων
Κοινωνική απομόνωση και απόσυρση από φίλους και οικογένεια
Σωματικοί πόνοι (πονοκέφαλοι, στομαχικές διαταραχές) χωρίς εμφανή ιατρική αιτία

Αντίκτυπος στην Καθημερινότητα

Η κατάθλιψη μπορεί να αλλάξει εντελώς τη ζωή ενός ατόμου. Επηρεάζει τις σχέσεις, την εργασία και τη γενικότερη λειτουργικότητα. Οι άνθρωποι που πάσχουν συχνά δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα στην εργασία ή στα προσωπικά τους. Επιπλέον, το αίσθημα μοναξιάς και ανεπάρκειας μπορεί να τους απομονώσει ακόμα περισσότερο.

Ηλικίες που Προτιμά

Η κατάθλιψη δεν κάνει διακρίσεις και μπορεί να επηρεάσει ανθρώπους κάθε ηλικίας. Ωστόσο, ορισμένες ηλικιακές ομάδες φαίνεται να είναι πιο ευάλωτες:

Παιδιά και Έφηβοι: Αν και συχνά αγνοείται, η κατάθλιψη εμφανίζεται και σε μικρότερες ηλικίες, επηρεάζοντας την απόδοση στο σχολείο και τις κοινωνικές σχέσεις.
Νέοι Ενήλικες (18-30 ετών): Το άγχος των σπουδών, η πίεση της καριέρας και οι προσωπικές ανασφάλειες καθιστούν αυτή την ομάδα ευάλωτη.
Μεσήλικες (30-50 ετών): Οι επαγγελματικές και οικογενειακές ευθύνες μπορεί να δημιουργήσουν έντονο στρες.

Ηλικιωμένοι: Η μοναξιά, τα χρόνια προβλήματα υγείας, οι απώλειες αγαπημένων προσώπων και τα προβλήματα υγείας όπως η καρδιακή ανεπάρκεια για παράδειγμα, αυξάνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης.

Παρά την πρόοδο στην ενημέρωση, το στίγμα γύρω από την κατάθλιψη παραμένει. Πολλοί εξακολουθούν να τη θεωρούν "αδυναμία" ή κάτι που κάποιος μπορεί απλά να "ξεπεράσει". Αυτό οδηγεί πολλούς ανθρώπους στο να μην ζητούν βοήθεια, φοβούμενοι την κριτική.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση, κυρίως μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την επιστημονική ενημέρωση και την προώθηση της ψυχικής υγείας. Πλέον, περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν την κατάθλιψη ως μια σοβαρή αλλά θεραπεύσιμη κατάσταση και ενθαρρύνουν όσους πάσχουν να αναζητήσουν υποστήριξη.

Συχνή επικοινωνία με οικογένεια και φίλους – Τακτικές επισκέψεις, τηλεφωνήματα ή βιντεοκλήσεις μπορούν να μειώσουν τη μοναξιά.
Συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες – Λέσχες, εκκλησιαστικές ομάδες, χορωδίες ή εθελοντικές δράσεις βοηθούν στην κοινωνικοποίηση.
Διατήρηση παλιών φίλων και δημιουργία νέων – Οι κοινωνικές σχέσεις είναι κλειδί για την ψυχική υγεία.

Περίπατοι στην ύπαιθρο – Η φύση και ο καθαρός αέρας βελτιώνουν τη διάθεση.
Ήπια γυμναστική – Γιόγκα, κολύμβηση ή ειδικά προγράμματα άσκησης για ηλικιωμένους βοηθούν στην απελευθέρωση ενδορφινών.
Χορός ή παραδοσιακοί χοροί – Συνδυάζουν κίνηση και κοινωνική αλληλεπίδραση.

Διάβασμα βιβλίων και εφημερίδων – Διατηρεί το μυαλό ενεργό.
Λύση σταυρόλεξων και επιτραπέζια παιχνίδια – Βοηθούν στη συγκέντρωση και την πνευματική διαύγεια.
Εκμάθηση νέων δεξιοτήτων ή μεταφορά σε νεότερους γνώσης– Π.χ. στην ζωγραφική, στην μουσική, στις ξένες γλώσσες ή ακόμα και στη χρήση υπολογιστών.
Κηπουρική – Μειώνει το στρες και προσφέρει αίσθηση δημιουργικότητας.

Μεσογειακή διατροφή – Πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο και ψάρια, βοηθά στη βελτίωση της διάθεσης.
Πρόσληψη βιταμινών – Η βιταμίνη D (από τον ήλιο ή συμπληρώματα) και οι βιταμίνες Β συμβάλλουν στη ρύθμιση του νευρικού συστήματος.
Περιορισμός αλκοόλ και επεξεργασμένων τροφών – Αυτά μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη διάθεση.

Σταθερό πρόγραμμα ύπνου – Ύπνος 7-9 ώρες κάθε βράδυ.
Χαλάρωση πριν τον ύπνο – Αποφυγή τηλεόρασης ή κινητού πριν τον ύπνο, αντ’ αυτού, καλύτερα ένα ζεστό ρόφημα ή ένα βιβλίο.
Μικροί ύπνοι μέσα στη μέρα – Αλλά όχι μεγάλοι που διαταράσσουν τον βραδινό ύπνο.

Επαφή με το πράσινο – Ένας περίπατος σε πάρκο ή στη φύση μπορεί να μειώσει το άγχος.
Φροντίδα κατοικιδίων – Ένα κατοικίδιο μπορεί να προσφέρει συντροφιά και αγάπη.

Μιλάμε για τα συναισθήματά μας – Η συζήτηση με φίλους, συγγενείς ή ειδικούς μειώνει το βάρος των αρνητικών σκέψεων.
Αναζήτηση βοήθειας αν χρειαστεί – Ένας ψυχολόγος ή ψυχοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.
Συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης – Η ανταλλαγή εμπειριών με άλλους που αντιμετωπίζουν παρόμοια ζητήματα μπορεί να είναι παρηγορητική.

Η κατάθλιψη είναι μια δύσκολη αλλά διαχειρίσιμη κατάσταση. Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπεία μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά τους ανθρώπους που πάσχουν να βελτιώσουν τη ζωή τους. Η κοινωνία πρέπει να συνεχίσει να ενημερώνεται και να στηρίζει όσους υποφέρουν, ώστε κανείς να μη νιώθει μόνος στον αγώνα του.

Οι ηλικιωμένοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην κατάθλιψη λόγω μοναξιάς, απώλειας αγαπημένων προσώπων, προβλημάτων υγείας και μειωμένης δραστηριότητας. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να προστατευτούν από αυτήν και να διατηρήσουν μια καλή ψυχική υγεία.

Η κατάθλιψη δεν είναι αναπόφευκτη στην τρίτη ηλικία. Με κοινωνική υποστήριξη, δραστηριότητες, σωστή διατροφή και αυτοφροντίδα, οι ηλικιωμένοι μπορούν να παραμείνουν δραστήριοι, χαρούμενοι και ψυχικά υγιείς.

Το άρθρο συντάχθηκε με την βοήθεια εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης.

Επιμέλεια Δημήτριος Φυλακτόπουλος MD PhD