Ιατρικό Gaslighting: Τι Είναι και Γιατί Είναι Σημαντικό για τους Γιατρούς
Ιατρικό Gaslighting: Τι Είναι και Γιατί Είναι Σημαντικό για τους Γιατρούς
Ο όρος "medical gaslighting" θα μπορούσε να αποδοθεί στα Ελληνικά ως ιατρική υποτίμηση και απαξίωση του ασθενούς.
Η ενσυναίσθητη επικοινωνία και η ενεργητική ακρόαση είναι κρίσιμες για τους επαγγελματίες υγείας ώστε να αποτρέψουν το ιατρικό gaslighting. Ο όρος αυτός, που γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής στους ασθενείς, περιγράφει μια εμπειρία υγειονομικής περίθαλψης που χαρακτηρίζεται από απόρριψη και απαξίωση.
Όταν ένας γιατρός υποβαθμίζει τα συμπτώματα ενός ασθενούς ή τη σοβαρότητά τους, αυτό συνιστά ιατρικό gaslighting. Ωστόσο, το ζήτημα έχει αποχρώσεις: οι επαγγελματίες υγείας διαχειρίζονται πολλές πληροφορίες και πρέπει να αξιολογούν αν κάποια συμπτώματα μπορεί να είναι ψυχοσωματικά. Αυτό δημιουργεί μια γκρίζα ζώνη μεταξύ μιας διεξοδικής διαγνωστικής προσέγγισης και της αίσθησης του ασθενούς ότι απορρίπτεται ή αγνοείται.
Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι γιατροί επιδιώκουν να παρέχουν μια καλή εμπειρία περίθαλψης. Κατανοώντας τι είναι το ιατρικό gaslighting, ποιοι επηρεάζονται περισσότερο από αυτό και εφαρμόζοντας καλύτερες επικοινωνιακές πρακτικές, μπορούν να το αποφύγουν.
Ορισμός του Ιατρικού Gaslighting
Σύμφωνα με το Harvard Health Publishing, το ιατρικό gaslighting συμβαίνει όταν οι επαγγελματίες υγείας φαίνεται να αγνοούν ή να απαξιώνουν τις ανησυχίες του ασθενούς. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί μέσω της απόρριψης συμπτωμάτων, της άρνησης χορήγησης φροντίδας ή της υποτίμησης των συμπτωμάτων.
Ερευνητές στο American Journal of Medicine (2024) ορίζουν το φαινόμενο ως εξής:
Το ιατρικό gaslighting είναι η πράξη απαξίωσης μιας γνήσιας κλινικής ανησυχίας του ασθενούς χωρίς σωστή ιατρική αξιολόγηση, λόγω άγνοιας του γιατρού, ασυνείδητης προκατάληψης ή ιατρικού πατερναλισμού.
Η σωστή ιατρική αξιολόγηση είναι κρίσιμη, καθώς αποτελεί σημείο σύγκρουσης μεταξύ ασθενών και γιατρών. Αν ένας γιατρός απορρίψει τις ανησυχίες του ασθενούς χωρίς ενδελεχή εξέταση, αυτό είναι κλασικό παράδειγμα ιατρικού gaslighting. Αν όμως γίνει διεξοδική εξέταση, η κατάσταση περιπλέκεται.
Για παράδειγμα, ένας ασθενής με ψυχιατρικό ιστορικό μπορεί να παρουσιάζει συμπτώματα που απαιτούν προσεκτική αξιολόγηση, ώστε να μην αποδοθούν αυτόματα σε ψυχοσωματικά αίτια. Παρομοίως, αν ένας γιατρός απορρίψει μια θεραπεία για κλινικούς λόγους (π.χ. άρνηση χορήγησης αντιβιοτικών για ιογενή λοίμωξη), αυτό δεν θεωρείται gaslighting, αλλά ιατρική δεοντολογία.
Ωστόσο, η κακή επικοινωνία μπορεί να κάνει τον ασθενή να νιώσει ότι δεν τον ακούν, με συνέπειες όπως:
Απώλεια εμπιστοσύνης στο γιατρό ή το σύστημα υγείας
Συναισθηματική δυσφορία και απογοήτευση
Επιδείνωση της υγείας
Λανθασμένη ή καθυστερημένη διάγνωση
Λανθασμένη θεραπεία
Για να αποφευχθεί το ιατρικό gaslighting, οι γιατροί πρέπει να ενισχύσουν την ενσυναίσθηση και τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες.
Αίτια του Ιατρικού Gaslighting:
Το ιατρικό gaslighting δεν είναι πάντα σκόπιμο. Συνήθως προκύπτει λόγω:
Έλλειψης γνώσης για ορισμένες ασθένειες, ασυνείδητων προκαταλήψεων έναντι συγκεκριμένων ομάδων ασθενών, ιατρικού πατερναλισμού (νοοτροπία «ο γιατρός ξέρει καλύτερα»).
1. Γνωστική προκατάληψη και περιορισμένη γνώση ασθενειών
Οι γιατροί βασίζονται σε εμπειρικά δεδομένα και φίλτρα σκέψης για να επεξεργαστούν γρήγορα τις πληροφορίες. Αν όμως δεν έχουν εμπειρία με σπάνιες ή πολύπλοκες παθήσεις, μπορεί να αγνοήσουν σημαντικά συμπτώματα.
Παθήσεις όπως το long COVID, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και η χρόνια νόσος του Lyme συχνά δεν διαγιγνώσκονται εύκολα, αφήνοντας τους ασθενείς να περιπλανώνται από γιατρό σε γιατρό χωρίς απαντήσεις.
2. Ασυνείδητη προκατάληψη
Όλοι οι άνθρωποι έχουν ασυνείδητες προκαταλήψεις, ακόμη και οι γιατροί. Οι προκαταλήψεις αυτές μπορεί να επηρεάσουν τη φροντίδα, π.χ.:
Γυναίκες: Συχνά βλέπουν τα συμπτώματά τους να αποδίδονται σε άγχος ή ορμονικά προβλήματα.
Ηλικιωμένοι: Οι γιατροί μπορεί να υποτιμούν τα παράπονά τους, θεωρώντας τα «φυσιολογικά» λόγω ηλικίας.
Μειονοτικές ομάδες: Ασθενείς από διαφορετικά εθνοτικά υπόβαθρα αναφέρουν ότι δεν τους λαμβάνουν σοβαρά υπόψη.
Σε μια έρευνα σχεδόν οι μισές γυναίκες ανέφεραν ότι αισθάνθηκαν πως οι γιατροί τους δεν τις άκουγαν. Αντίστοιχα, άλλη έρευνα το 2022 έδειξε ότι ασθενείς από μειονοτικές ομάδες αισθάνθηκαν παραμελημένοι ή ότι δεν τους πίστευαν οι γιατροί τους.
3. Ιατρικός πατερναλισμός
Ορισμένοι γιατροί μπορεί να υιοθετήσουν μια αυταρχική στάση (π.χ. «εγώ ξέρω καλύτερα»), αγνοώντας τις ανησυχίες των ασθενών. Όταν αυτό συνδυάζεται με την ανάγκη για γρήγορες διαγνώσεις και αποδοτικότητα, μπορεί να οδηγήσει σε μη επαρκή ακρόαση των ασθενών.
Πρόληψη του Ιατρικού Gaslighting
Οι γιατροί μπορούν να το αποφύγουν μέσω:
Ενσυναίσθησης και ενεργητικής ακρόασης. Επαναλαμβάνοντας τα συμπτώματα του ασθενούς για επιβεβαίωση. Διατηρώντας οπτική επαφή και χρησιμοποιώντας μη λεκτικά σήματα. Αποφεύγοντας τις διακοπές όταν ο ασθενής μιλά.
Καλύτερης επικοινωνίας. Δίνοντας ξεκάθαρες εξηγήσεις για τις διαγνώσεις. Συμπεριλαμβάνοντας τον ασθενή στη λήψη αποφάσεων. Προσαρμόζοντας τη γλώσσα τους στο επίπεδο υγείας του ασθενούς.
Εκπαίδευση στην αναγνώριση προκαταλήψεων ή έστω αποδοχής ότι είναι προκατειλημμένοι μέσω συμμετοχής σε προγράμματα κατά της ασυνείδητης προκατάληψης, αναστοχασμός πάνω στις προσωπικές τους πεποιθήσεις και στάσεις.
Με αυτούς τους τρόπους, το ιατρικό προσωπικό μπορεί να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των ασθενών, να βελτιώσει τη διάγνωση και να προσφέρει καλύτερη περίθαλψη.
Πηγή: TechTarget Sara Heath 19 Mar 2025
Επίσης: https://medtigo.com/blog/what-is-medical-gaslighting/
Επιμέλεια απόδοση Δημήτριος Φυλακτόπουλος MD PhD
