Φίλε μου δεν είναι αργά!
Πολλοί άνθρωποι δεν μιλάνε εύκολα. Ένας ενήλικος που μικρός, βίωσε τραύμα είδε πχ την οικογένειά του να διαλύεται ή παραμελήθηκε, έχει θέμα. Η μητέρα ή ο πατέρας λογικά, θα έκαναν προσπάθειες να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους, κι εκείνος, παιδί ακόμα θα είχε μπερδευτεί ακόμη περισσότερο.
Αυτά τα ζητήματα αφήνουν μέσα μας κάτι που δεν φαίνεται εύκολα. Κι όσο μεγαλώνουμε, χτίζουμε γύρω μας έναν φράχτη που είναι φτιαγμένος από υλικά σιωπής. Όχι σαν τιμωρία προς τους άλλους, αλλά σαν άμυνα. Να μη φανεί πόσο μας πόνεσαν κάποια πράγματα, να μη δοθεί η εντύπωση ότι είμαστε ευάλωτοι. Μπορεί και να μη μας έμαθαν ποτέ πώς να εκφράζουμε αυτά που νιώθουμε. Και τότε οι άλλοι αρχίζουν να μας λένε ότι είμαστε ψυχροί ή αχάριστοι, ενώ απλώς κρατάμε μέσα μας περισσότερα απ’ όσα μπορούν να φανταστούν.
Μια νέα ζωή όμως —ένα παδικό βλέμμα μας θυμίζει κάτι παλιό και γνώριμο και τότε μπορεί να ξυπνήσει μέσα μας μια μνήμη. Μια ανάγκη για την αγάπη που δεν πήραμε όσο θέλαμε.
Και όταν μεγαλώσουμε αρκετά αρχίζει να βαραίνει ο χρόνος. Και φοβόμαστε τον θάνατο, αλλά και γιατί αρχίζουμε να νιώθουμε ότι δεν προλάβαμε να ζήσουμε όπως θα θέλαμε. Ότι εκείνο το κομμάτι της ζωής —το ζεστό, τρυφερό, άνευ όρων— πέρασε από δίπλα μας χωρίς να μας αγγίξει. Όμως ακόμα και τότε, αν βρεθεί ένας άνθρωπος να μας ακούσει χωρίς να μας κρίνει, κάτι θα αλλάζει.
Η σιωπή, η αποστασιοποίηση και η θλίψη δεν είναι πάντα συνειδητές «επιλογές» και εξηγώ γιατί:
1. Η σιωπή και η απόσυρση ως άμυνα
Για πολλούς ανθρώπους με παιδικό τραύμα, η σιωπή είναι απαραίτητη για να επιβιώσουν. Όταν ένα παιδί βιώνει απόρριψη, κακοποίηση ή παραμέληση, μαθαίνει να «μην ενοχλεί». Στην ενήλικη ζωή, αυτή η σιωπή παραμένει σαν παλιό ρούχο που δεν ταιριάζει πια, αλλά και δεν πετιέται εύκολα.
Η συναισθηματική αποστασιοποίηση λειτουργεί ως ψυχικό «αναισθητικό». Το άτομο απομακρύνεται για να μην ξαναπονέσει. Η απόσταση αυτή είναι ένας τρόπος να έχει κανείς τον έλεγχο και να νιώθει προστατευμένος από ενδεχόμενη απογοήτευση ή εγκατάλειψη. Σε μια ζωή που κάποτε ήταν απρόβλεπτη και επικίνδυνη, αυτός ο εσωτερικός «οίκος» γίνεται φρούριο. Για κάποιον που έχει μάθει να πληγώνεται, το ρίσκο της εγγύτητας φαντάζει μεγαλύτερο. Η απομόνωση και η σιωπή δίνουν την αίσθηση ότι το άτομο προστατεύεται από τον έξω κόσμο.
3. Η θλίψη ως οικείο τοπίο
Η χρόνια θλίψη μπορεί να γίνει μια "συνήθεια". Όταν έχεις μάθει να ζεις μέσα της από μικρός, σε τρομάζει να νοιώσει την χαρά, η οποία μπορεί να φέρει μαζί της τον φόβο ότι θα τελειώσει. Η χαρά απαιτεί εμπιστοσύνη, άνοιγμα — πράγματα δύσκολα για κάποιον που έχει πληγωθεί βαθιά. Η ζωή γίνεται διεκπεραιωτική.
5. Η ελπίδα
Παρά την επιλογή της απόσυρσης, μέσα τους πολλοί τέτοιοι άνθρωποι διατηρούν την ελπίδα: ότι κάποιος θα δει, θα νιώσει, θα καταλάβει, χωρίς να χρειαστεί να φωνάξουν ή να εξηγήσουν. Γι’ αυτό χρειάζεται χρόνος και εμπιστοσύνη. Όχι συμβουλές, αλλά παρουσία. Όχι πίεση, αλλά αποδοχή.
Μερικοί λόγοι για αυτή την ευγενική άρνηση:
- Δεν θέλουν να ξαναγίνουν ευάλωτοι. Το να ζητήσεις βοήθεια είναι σαν να λες «χρειάζομαι» — κι αυτό, για κάποιους, είναι επικίνδυνο.
- Φοβούνται ότι δεν υπάρχει λύση. Αν πάνε σε ειδικό και αποτύχει, τότε θα έχουν χάσει και την τελευταία τους ελπίδα.
- Έχουν συνηθίσει να επιβιώνουν μόνοι τους.
- Ντρέπονται. Το τραύμα φέρει συχνά μαζί του ένα ψευδές αλλά βαθιά ριζωμένο αίσθημα ντροπής.
- Δοκιμάζουν την "ευγένεια" ως φίλτρο. Αν δουν πως επιμένεις με σεβασμό, ίσως νιώσουν ότι δεν είναι μόνοι.
Το πιο συγκινητικό είναι ότι ακόμα κι όταν λένε «όχι», πολλές φορές εννοούν: «Μείνε, αλλά μη με πιέσεις. Θέλω να νιώσω ασφαλής πρώτα». Κι αυτό είναι το στοίχημα, να σταθούμε δίπλα, χωρίς να σπρώχνουμε. Να εμπνεύσουμε εμπιστοσύνη, χωρίς να την απαιτούμε.
Δημήτρης Φυλακτόπουλος 23/5/2025
