Εκτός από τη βασικότερη πηγή ενέργειας του πλανήτη μας, ο Ήλιος αποτελεί και μία από τις βασικότερες πηγές έμπνευσης τραγουδιών σε όλες τις χώρες του κόσμου. Σημαντική θέση έχει επίσης στη λογοτεχνία, ειδικά στην ποίηση, και οι άνθρωποι άρχισαν να ασχολούνται μαζί του από την πρώτη μέρα που εμφανίστηκαν στη Γη, εκτιμώντας τη μοναδική προσφορά του στη δημιουργία της ζωής.
Όλοι οι λαοί στη μυθολογία τους είχαν τον Ήλιο σε περίοπτη θέση και τον προσωποποίησαν σαν θεότητα δίνοντάς του διάφορα ονόματα.
Η λατρεία του Ήλιου στην Ελλάδα ήρθε από την Ανατολή και λατρευόταν σε διάφορες περιοχές της χώρας. Ο Ηρόδοτος στο πρώτο βιβλίο της Ιστορίας του παραθέτει στοιχεία για ανάλογη λατρεία και στις χώρες της Ανατολής.
Η σημασία του Ήλιου στην εξέλιξη και στη διατήρηση της ζωής στη Γη είναι καίρια, καθώς προσφέρει την απαραίτητη ενέργεια για την ανάπτυξη των ζωντανών οργανισμών και διατηρεί την επιφανειακή θερμοκρασία της Γης σε ανεκτά για τη ζωή επίπεδα.
Οι Έλληνες ως λαός έχουμε την ευτυχία να απολαμβάνουμε συχνά τη λάμψη και τη φωτεινότητά του παράλληλα με όλα τα υπόλοιπα ευεργετήματα του, και αυτό αντανακλάται στα τραγούδια που γράφουμε και αφορούν την ηλιοφάνεια, την ηλιόλουστη μέρα, την ανατολή, τη δύση, αλλά και το καλοκαίρι, που σε μεγάλο ποσοστό είναι συνυφασμένο με τον Ήλιο λόγω της θέσης που έχει η απόστασή του από τη Γη.
Στα τραγούδια τους οι δημιουργοί αναφέρονται με λατρεία σ' αυτόν που απευθύνονται παρομοιάζοντάς τον με τις αχτίδες του Ηλίου, θέλοντας έτσι να δηλώσουν το πόσο πολύτιμος είναι γι' αυτούς. Στον δε Ήλιο οι εκκλήσεις τους συχνά είναι παρακλητικές, κάτι που συνήθιζαν να κάνουν από την αρχαιότητα απευθυνόμενοι σε κάθε είδους θεότητα.
Τίποτε δεν είναι πολυτιμότερο από τον Ηλιο και αυτό το έχουν συνειδητοποιήσει συνθέτες όπως ο Stevie Wonder στο You're The Sunshine Of My Life (1973) ή ο Στέλιος Καζαντζίδης στη Ζιγκουάλα (1958), όπου τραγουδά: Είσ' ο ήλιος, το φεγγάρι και το φως μου, μονάκριβο στολίδι είσαι του κόσμου.
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος για τον Μάνο Λοΐζο έγραψε τους στίχους στο Ήλιε μου, σε παρακαλώ, που τραγούδησε το 1972 ο Γιώργος Νταλάρας: Ήλιε μου, σε παρακαλώ/ πες στους χαροκαμένους να κλαίν' στης πίκρας το γιαλό για μας τους προδομένους.
Θα τον μεθύσουμε τον Ηλιο/ θα τον τρελάνουμε τον φίλο, σίγουρα ναι/ με το νταούλι και με τον ζουρνά/ καλημέρα, Ηλιε, καλημέρα, με τον Λοΐζο να έχει γράψει εδώ στίχους και μουσική σ' ένα από τα πιο πετυχημένα τραγούδια που αναφέρονται στον Ηλιο, με ερμηνευτές τον Κώστα Σμοκοβίτη και την Αλέκα Αλιμπέρτη. Το Καλημέρα, Ηλιε συχνά χρησιμοποιήθηκε και για πολιτικούς σκοπούς, ως σύνθημα.
Αυτός που χρησιμοποίησε πρώτος τον Ηλιο σε πολιτικά τραγούδια στη χώρα μας ήταν ο Διονύσης Σαββόπουλος με το Εγερτήριο, στο οποίο τραγουδά, Ε, ε, Ηλιε Ηλιε, αρχηγέ/δώσ' το σύνθημα εσύ και η χαρά θα αναστηθεί/Το σκοτάδι θα πεθάνει και θ' ανάψει η χαραυγή.
Εκτός από το Καλημέρα, Ηλιε του Μάνου Λοΐζου, τρία ακόμα σημαντικά άλμπουμ της ελληνικής δισκογραφίας έχουν πηγή έμπνευσης τον Ηλιο. Ο Ηλιος ο πρώτος του Γιάννη Μαρκόπουλου, που κυκλοφόρησε το 1969, ηχογραφήθηκε με την ποίηση που έγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης το 1943. Ο Ελύτης ενέπνευσε και τον Δημήτρη Λάγιο στο άλμπουμ τού 1982 Ο Ηλιος ο ηλιάτορας, από ποίημα που έγραψε ο μεγάλος ποιητής το 1971.
Το 1971 κυκλοφόρησε ο Μίκης Θεοδωράκης το άλμπουμ Ο Ηλιος και ο χρόνος, μαζί με το Επιφάνια Αβέρωφ του Γιώργου Σεφέρη. Ο πρώτος κύκλος ποιημάτων που αφορά τον Ηλιο γράφτηκε από τον Μίκη το 1967, όταν ήταν κλεισμένος σε απομόνωση στα γραφεία της Γενικής Ασφάλειας στην οδό Μπουμπουλίνας και κάθε πρωί που έμπαινε ο Ηλιος από το παράθυρο του κελιού του, αυτός έγραφε ποιήματα μετρώντας τον χρόνο.
Ο Ηλιος βγαίνει μες στα μάτια σου/λάμπουν στα μάτια σου τ' αστέρια/ και μες στα χέρια μου τα χέρια σου/ δυο τρομαγμένα περιστέρια/ Σ' αγαπώ, σ' αγαπώ, σ' αγαπώ/ η αγάπη αυτή με πεθαίνει/ σ' αγαπώ, σ' αγαπώ, σ' αγαπώ/ η αγάπη αυτή μ' ανασταίνει, στίχοι του Νίκου Φώσκολου για το τραγούδι του Νίκου Μαμαγκάκη που ερμήνευσε η Τζένη Βάνου.
Ο Νίκος Γκάτσος στο Χασάπικο '40 του Μάνου Χατζιδάκι, που βασίζεται σε μέρος της 40ής συμφωνίας του Μότσαρτ, αναφέρεται στον Ηλιο με τη σωστή του διάσταση μέσα από τους στίχους αυτού του τραγουδιού, Ηλιε μου, Ηλιε μου, βασιλιά μου/ μη μ' αφήνεις σήμερα/ συννεφιά, συννεφιά στην καρδιά μου/ στο κορμί μου σίδερα.
Στα ηλιοβασιλέματα αναφέρονται οι στίχοι που έγραψε η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου για το κορυφαίο ομώνυμο τραγούδι του Μανώλη Χιώτη, που ερμήνευσε ο ίδιος μαζί με τη Μαίρη Λίντα το 1958, ενώ οι αναμνήσεις βοήθησαν και τον Κώστα Ψυχογιό να γράψει τους στίχους για το Κάθε ηλιοβασίλεμα του Γιώργου Μανισαλή, επιτυχία της Ρίτας Σακελλαρίου το 1970.
Αρκετά τα τραγούδια με αναφορά στον Ηλιο, ξεχωρίζουν για διάφορους λόγους τα: Ελα, Ηλιε μου - Poll, Πάντα ο Ηλιος θα βγαίνει - Χάρις Αλεξίου, Μάνα μου και Παναγιά - Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Ηλιαχτίδα - Τάνια Τσανακλίδου, Ηλιε μου καραβοκύρη - Σταμάτης Κόκοτας, Ηλιε μην κοιτάς - Δήμητρα Γαλάνη, Παρέα μ' έναν Ηλιο - Δημήτρης Μητροπάνος, Θέλω να βγω στον Ηλιο - Γιώργος Ζερβουδάκης.
Στο ιταλικό τραγούδι έχουμε τα Nel Sole - Al Bano, Si Ε Spento Il Sole - Adriano Celentano, Sole Spento - Caterina Caselli.
Στα γαλλικά θυμόμαστε τον Enrico Macias και τα Il est comme le soleil, La casa del sol και το Sea, Sex and Sun του Serge Gainsbourg.
Το σπίτι του ανατέλλοντος Ηλίου (The house of the rising sun) με το συγκρότημα των Animals, είναι από τα πιο γνωστά τραγούδια για τον Ηλιο, με πολλές ερμηνείες, που ξεκινούν από τη δεκαετία του '30.
Μεγάλη απήχηση είχε και το Let the sunshine in από το μιούζικαλ του 1968 Hair, που, μαζί με το Aquarius, οι 5th Dimension το έκαναν μεγάλη επιτυχία.
Ain't Νο Sunshine τραγουδούσε το 1971 ο Bill Withers και ήθελε να μας πει ότι χωρίς την αγαπημένη του ο Ηλιος θα έπαυε να λάμπει.
Από τα πιο ωραία τραγούδια της δεκαετίας του '60, το Don't Let The Sun Catch You Cryin' με το συγκρότημα Gerry and The Pacemakers κι ένα από τα πιο ωραία τραγούδια του Elton John, το Don't Let the Sun Go Down On Me από τη δεκαετία του '70.
Οι Beatles έχουν αρκετά τραγούδια τους με το θέμα μας, Here Comes the Sun, Good day sunshine, Ι'll Follow the Sun, Sun King.
Το Seasons In The Sun του Terry Jacks ήταν η αγγλόφωνη διασκευή στο Le Moribond του Jacques Brel. Μεγάλες επιτυχίες με θέμα τον Ηλιο έχουν δημιουργήσει συνθέτες από όλες τις εποχές, όπως τα East of the Sun, West of the Moon - Tom Coackley, You're My Sunshine - Ray Charles, Waterloo Sunset - Kinks, Holidays in the Sun - Sex Pistols, Sunny - Bobby Head, On the Sunny Side of the Street - Frank Sinatra, Ι Can See Clearly Now - Johnny Nash, Set the Controls for the Heart of the Sun - Pink Floyd, Sunny Afternoon - Kinks, Sunrise Serenade - Glenn Miller, Sun Ain't Gonna Shine Anymore - Walker Brothers, Sunshine Superman - Donovan, Sunshine of Your Love - Cream, That Lucky Old Sun - Frankie Laine, Walking on Sunshine - Katrina and the Waves, California Sun - Rivieras και πάνω απ' όλα το The Sun Is Shining του Bob Marley, που είναι ένα μήνυμα αισιοδοξίας που απευθύνεται σε διάφορους αποδέκτες.
(Από τα βιβλία των Πετρίδη-Ζουγρή με τα άρθρα στην Ελευθεροτυπία)
