Τα Χριστούγεννα γιορτάζονται μεγαλόπρεπα σε ολόκληρη την Ελλάδα. Τις ημέρες των γιορτών όλα τα σπιτικά βάζουν τα γιορτινά τους. Στολίζονται και γεμίσουν φώτα, μουσικές και μυρωδιές από τα εδέσματα που θα σερβίρουν τα βράδια των γιορτών. Κάθε τόπος έχει τα δικά ήθη και έθιμα. Έχουν μια ιστορία να σου αφηγηθούν σαν αυτές που θα διαβάσετε παρακάτω.
Ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δένδρου
Το πιο γνωστό έθιμο των Χριστουγέννων σε ολόκληρο τον κόσμο είναι ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα. Στόλιζαν ένα κλαδί αγριελιάς (Ειρεσιώνη) με κόκκινους καρπούς, αμύγδαλα, καρύδια, κάστανα δημητριακά και πρόσθεταν από λευκό μαλλί, γιρλάντες. Ο συμβολισμός του είχε να κάνει με την γονιμότητα και την ευφορία για τον νέο χρόνο που έρχεται. Συνήθως την προσέφεραν στην θεά Αθηνά και τον θεό Απόλλωνα. Τα παιδιά πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι τραγουδούσαν κάλαντα περιφέροντας την Ειρεσιώνη. Έπαιρναν φιλοδωρήματα από τους νοικοκυραίους και όταν τελείωναν κρεμούσαν στην κεντρική είσοδο του σπιτιού τους την Ειρεσιώνη και την κράταγαν μέχρι την επόμενη χρονιά βάζοντας το νέο κλαδί. Την εποχή του Βυζάντιου το έτος 512 ο αυτοκράτορας Αναστάσιος Α’ μετά τον κτίσιμο ναού χάρισε δυο ορειχάλκινα δέντρα που τοποθετήθηκαν μπροστά από την ωραία πύλη του ιερού. Στην Κωνσταντινούπολη στον ιερό ναό της Αγίας Σοφίας είχαν τοποθετηθεί στο επιστύλιο του τέμπλου μεταλλικά δένδρα σε σχήμα κυπαρισσιών και ήταν στολισμένα με φώτα σε σχήμα κώνων. Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Αθήνα τοποθετήθηκε κοντά στο σημερινό πεδίον του Άρεως από τους Βαυαρούς το 1833.
Χριστουγεννιάτικο καραβάκι
Από πιο ελληνικά έθιμα είναι το στολισμένο καραβάκι. Στις νησιωτικές περιοχές της χώρα μας τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα έχοντας μαζί τους ένα χειροποίητο καραβάκι. Η κατασκευή του γίνονταν από ότι έβρισκαν πιο εύκαιρο, ξύλο σχοινιά, κουρέλια, και χρωματιστά χαρτιά. Οι γείτονες τους πρόσφεραν γλυκά και χριστόψωμα με τα οποία γέμιζαν τα καραβάκια. Καθώς παραδοσιακά είμαστε χώρα ναυτικών τα καραβάκια συμβόλιζαν την αγάπη για την θάλασσα και τα μακρινά ταξίδια των αγαπημένων συγγενών τους καθώς και την προσμονή για την γρήγορη επιστροφή τους.
Έθιμο Ηπείρου: Το αναμμένο πουρνάρι
Το έθιμο βασίζεται σε μια παλαιά παράδοση. Την βραδιά που γεννήθηκε ο Χριστός ξεκίνησαν οι ποιμένες να πάνε στην φάτνη να προσκυνήσουν. Η νύχτα όμως ήταν πολύ σκοτεινή και βρήκαν ένα ξερό πουρνάρι και έκοψαν τα κλαδιά του. Πήρε ο καθένας από ένα κλαδί και του έβαλαν φωτιά και έτσι το σκοτεινό βουνό γέμισε από χαρούμενες φωτιές και τριξίματα. Από τότε στα χωριά της Άρτας όποιος ξεκινά να πάει στον γείτονα για τα χρόνια πολλά κρατούν ένα κλαρί από πουρνάρι που καίει τρίζοντας. Στα Γιάννενα ισχύει το ίδιο με μόνη διαφορά ότι εκεί κρατούν στα χέρια τους πουρναρόφυλλα και δαφνόφυλλα που τα πετούν στο τζάκι μόλις μπούνε στα γειτονικά σπίτια. Μόλις τα φύλλα αρχίζουν να πιάσουν φωτιά αρχίζουν να εύχονται στο νοικοκύρη του σπιτιού ευχές.
Έθιμο Μακεδονίας: Το Χριστόξυλο
Σε διάφορα χωριά της Μακεδονίας τις παραμονές των γιορτών ο νοικοκύρης βγαίνει και ψάχνει να βρει το πιο γερό, το πιο όμορφο και το πιο χοντρό ξύλο από πεύκο ή ελιά ώστε να το πάει στο σπίτι. Το ξύλο αυτό ονομάζεται Χριστόξυλο και είναι το ξύλο που θα καεί όλη την περίοδο των γιορτών. Στο τέλος μαζεύουν την στάχτη του πού πιστεύουν ότι προφυλάσσει το σπίτι και τα χωράφια από το κακό. Η παράδοση αναφέρει ότι όπως καίγεται το Χριστόξυλο έτσι ζεσταίνεται στην φάτνη το θείο βρέφος.
Έθιμο Κρήτης: Το Χριστόψωμο
Το ζύμωμα του χριστόψωμου είναι Χριστιανικό έθιμο. Η παρασκευή της ζύμης γίνεται με μεγάλη υπομονή και πολλή ευλάβεια. Χρησιμοποιούν τα καλυτέρα τους υλικά όπως μέλι, σουσάμι, κανέλα, ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι και γαρίφαλα. Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη, και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες απ’ τη ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι ή ένα αυγό, συμβολίζοντας τη γονιμότητα. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το πιρούνι, όπως λουλούδια, φύλλα, καρπούς, πουλάκια. Το Χριστόψωμο θεωρείται ευλογημένο ψωμί και κόβεται ανήμερα τα Χριστούγεννα δίνοντας ευχές. Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός. Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σ’ όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονται στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μερικοί, εδώ βλέπουν ένα συμβολισμό της Θείας κοινωνίας, όπως ο Χριστός έδωσε τον άρτον της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του.
Έθιμο Θράκης: Τα εννέα φαγητά
Το έθιμο τηρείται μέχρι της μέρες μας. Την παραμονή των Χριστουγέννων στο τραπέζι πρέπει πάντα να υπάρχουν εννιά διαφορετικά φαγητά, συνήθως νηστίσιμα. Η σημειολογία του παραπέμπει στο να υπάρχει αφθονία όλο τον χρόνο. Τα εννέα πιάτα συμβολίζουν τους εννέα μήνες της εγκυμοσύνης της Πανάγιας. Μερικά από τα πιάτα που υπάρχουν στο τραπέζι έχουν και αυτά το δικό τους συμβολισμό. Το κρασί για να μεγαλώσει και να απλώσει η οικογένεια σαν κληματαριά. Η πίτα για να έχει αφθονία η χρονιά από σιτάρι. Το μήλο για να έχει η οικογένεια το ροδοκόκκινο χρώμα της υγείας.
Έθιμο Πελοποννήσου: Το σπάσιμο του ροδιού
Από τα πιο γνωστά έθιμα της χώρας μας. Στην λειτουργία της Πρωτοχρονιάς οι οικογένεια πηγαίνει να εκκλησιαστεί κρατώντας μαζί τους ένα ρόδι. Κατά την επιστροφή στο σπίτι, ο νοικοκύρης πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας -δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του- και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά». Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Έθιμο Θεσσαλίας: Το τάισμα της βρύσης
Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων στα χωριά της Θεσσαλίας γινόταν το έθιμο του ταΐσματος της βρύσης. Τα νεαρά κορίτσια πήγαιναν στην πιο κοντινή πηγή ή βρύση για να κλέψουν το «άκραντο νερό», δηλαδή αμίλητο γιατί δεν έβγαζαν λέξη σε όλη την διαδρομή. Μόλις έπαιρναν το νερό άλειφαν τη βρύση με μέλι και βούτυρο με την ευχή όπως τρέχει το νερό έτσι να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι και όπως γλυκό είναι το μέλι έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Οποία κοπέλα έφτανε πρώτη στην βρύση έλεγαν ότι θα είναι η πιο τυχερή όλο τον χρόνο. Έπειτα έριχναν στην στάμνα που θα έφερναν το νερό, ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια. Με το ίδιο νερό ράντιζαν τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού και σκορπούσαν τα χαλίκια στο σπίτι. Το βατόφυλλο φέρνει αισιοδοξία, καλα μαντάτα και διώχνει τα ξόρκια.
Έθιμο Στέρεας Ελλάδας: Βασιλόπιτα
Χαρακτηριστικό έθιμο της Πρωτοχρονιάς είναι η βασιλόπιτα. Οι γυναίκες του σπιτιού, κάνουν ζυμάρι στο οποίο τοποθετούν νόμισμα, ένα κομμάτι κλήμα, άχυρο ή χορταράκι, μία μικρή πέτρα όπως κι ένα σπόρο καλαμποκιού. Στο μεσημεριανό τραπέζι ο νοικοκύρης του σπιτιού θα κόψει τη βασιλόπιτα αφού πρώτα τη φέρει τρεις φόρες γύρω στο ταψί. Στη συνέχεια θα την μοιράσει σε κομμάτια με σειρά ηλικίας σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Σε όποιον πέσει το κλήμα θα έχει πολλά σταφύλια, σε όποιον πέσει η μικρή πέτρα θα είναι δυνατός στην υγεία του, ενώ αυτός που θα πετύχει το άχυρο ή το χόρτο θα αποκτήσει πολλά ζώα, αυτός που θα πετύχει το νόμισμα θα γίνει πλούσιος και τέλος αυτός που θα πετύχει τα καλαμπόκι, θα κερδίσει τη φετινή σοδειά.
Τα έθιμα μας διατηρούνται αναλλοίωτα στον χρόνο. Μεταφέρονται από γενιά σε γενιά και κάνουν τις γιορτινές μας μέρες ξεχωριστές. Ας αφεθούμε στο πνεύμα των γιορτών, ας περάσουμε μαζί με ανθρώπους που αγαπάμε και να κάνουμε ότι μπορούμε για να μας μείνουν αξέχαστες. Χρόνια πολλά!
