Από τον Στέργιο Βολόγκα
Η μουσική δεν ξέρει να αγαλλιάζει, να ευχαριστεί και να θεραπεύει την ψυχή και το σώμα αλλά έχει την δύναμη να ανακαλεί και να δημιουργεί νέες και ν’ ανασυσταίνει παλιές εικόνες με μια δυναμική που ξεπερνά πολλές φορές και την πιο δημιουργική φαντασία.
Η εικόνα που συνοδεύει έναν ήχο όσο πιο προκλητική είναι, τόσο μεγαλύτερο οργασμό παραστάσεων προκαλεί στο μάτι και το μυαλό.
Αυτό το γνώριζαν και το γνωρίζουν όλοι όσοι ασχολούνται με το marketing της μουσικής βιομηχανίας.
Σήμερα έχουμε το instagram, το twitter, το itunes, το bandcamp και άλλες ψηφιακές πλατφόρμες μουσικής που ερεθίζουν το μάτι και στην συνέχεια την ψυχή και το σώμα με τον ίδιο περίπου τρόπο που τα περιοδικά, η τηλεόραση, το δισκάδικο, το έκαναν χρόνια πριν.
Η βιτρίνα, το «εκτίθεστε», η πόζα και η τέχνη της φωτογραφίας, της ζωγραφικής και άλλων τεχνών είναι πάντα στο προσκήνιο και στο παρασκήνιο της μουσικής βιομηχανίας. Το εξώφυλλο πάντα δημιουργεί συνειργούς.
Η Ελλάδα πάντα στο μουσικό marketing αντέγραφε τις έξω τάσεις και μόδες αν και είχε σημαντικούς δημιουργικούς καλλιτέχνες σε όλους τους χώρους, αλλά προτιμούσε σίγουρες λύσεις με γνώριμες συνταγές «μαγειρεμένες» κάθε φορά με τα ίδια υλικά αλλά σε διαφορετικό χρόνο, καμβά και «πειράζοντας» λίγο τις αναλογίες
Στα παρακάτω δείγματα και παραδείγματα οι «ιστορίες» τους γράφονται στα εξώφυλλα των δίσκων δείχνουν με το ένα ή τον άλλο τρόπο ότι όλοι οι άνθρωποι σ΄ όλα τα μήκη και τα πλάτη είναι περίπου ίδιοι αν και σκέφτονται διαφορετικά.
1. ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΗΣ – Α-Ω (COLUMBIA 1971 GR) -VS- AL COHN-ZOOT SIMS SEXTET – FROM A to Z – (RCA-Victor 1957 US)
Από την δεκαετία του ’50 και του ’60 ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ήταν ήδη μεγάλο όνομα στο χώρο της λαϊκής μουσικής. Από την μία ο «Επιτάφιος» και το «Άξιον Εστί» με τον Θεοδωράκη, συνεργασίες με τον Άκη Πάνου και τον Ξαρχάκο συνεργασίες με όλους τους μεγάλους στιχουργούς Βίβρο, Πυθαγόρα κ.α. και από την άλλη η δωρική του στάση στην ερμηνεία και το τραγούδι του έδωσαν μια αίγλη που στα τέλη του ’60 τον ανέβασαν στην κατηγορία του «Σερ» του Ελληνικού τραγουδιού. Ήταν βέβαια και η εποχή της χούντας που σήκωνε μόνο σοβαροφάνεια, υποταγή και πόζα και ο Μπιθικώτσης τα είχε όλα, τουλάχιστον εκείνη την εποχή. Στα 1971 γράφει την μουσική και συνεργάζεται με τον Κώστα Βίρβο με σκοπό να βάλει τους ακροατές στα θρανία της νέας δεκαετίας του ’70 και ως άψογα καλοντυμένος «δάσκαλος» να μάθει ξανά σε όλους μας την αλφαβήτα. Με όπλα την καλή φωνή το μπουζούκι αλλά και τον καπνό του τσιγάρου που αναδύεται παιχνιδιάρικα πίσω από το μπουζούκι παίζει όλα τα γράμματα του αλφαβήτου ξεκινώντας από το Α ως το Ω. Καλλιτεχνικά και αισθητικά κάνει ένα άψογο και όμορφο εξώφυλλο.
Όλα θα ήταν μια πρωτοπορία για το ελληνικό Design και το αναδυόμενο ελληνικό marketing δίσκων, αν μια δεκαπενταετία σχεδόν πριν, στα 1957 δεν είχε κυκλοφορήσει το album των Al Cohn & Zoot Sims “from A to Z” που με τα τενόρο σαξόφωνα τους, αντί για μπουζούκι, θα «ζωγραφίσουν» με γνώμονα το Swing και την Cool Jazz το αγγλικό αλφάβητο από το Α στο Ζ με την ίδια πίστη του «δασκάλου» στα όργανα που το κάνει ο Μπιθικώτσης.
Ποιο ελληνικό μάτι στην Columbia-EMI είδε το παραπάνω εξώφυλλο και το αντέγραψε ουσιαστικά δεν ξέρουμε. Μπορεί όμως και ο δαίμων της σύμπτωσης της έμπνευσης, να έτυχε και να πέτυχε. Άβυσσος η ματιά του φωτογράφου.
2. LYNYRD SKYNYRD – ONE MORE FROM THE ROAD (MCA 1976 US) -VS- ΔΙΑΦΟΡΟΙ – ΤΟ 2ο ΔΕΚΑΤΕΣΣΑΡΙ ΤΗΣ POLYPHONE (POLYPHONE 1984 GR)
Τι σχέση μπορεί να έχει το «βαρύ» Southern Rock των Lynyrd Skynyrd με το «βαρύ» λαϊκό της ελληνικής Polyphone στις λαϊκές πίστες της Αθήνας με τα σπασμένα πιάτα και του «Τζόνι» με πάγο αντί του Kentucky Bourbon ή του Jack Daniels και την μπότα με το σπιρούνι?
Πέρα από το γεγονός ότι οι Stratocaster των Skyrynd δονούν λαϊκές και αστικές καρδιές Αμερικάνων αγελαδοτρόφων και οι μπουζουκοπενίες του Σαλαμπάση, του Κώστα Κόλλια, του Νίκου Πάνου και της Φωτεινής Μαυράκη αγγίζουν αταξίες, αγάπες και παραστρατήματα χασάπηδων, εμπόρων, κτηνοτρόφων και άλλων συμπαθούντων τάξεων της ευρύτερης λαϊκής αστικής τάξης και περιφέρειας, μάλλον καμία.
Αλλά το πολυμήχανο ευρηματικό μυαλό του σχεδιαστή της συλλογής της Polyphone είχε σίγουρα κάπου στην δισκοθήκη του κάποιο αντίτυπο του Live “One more from the road” με το οποίο ξεσπάθωνε κρυφά τα βράδια βάζοντας το στο πικάπ, όταν έβγαινε ο έλληνας ρόκερ από μέσα του.
Όταν σχεδίαζε «Το 2Ο Δεκατεσσάρι της Polyphone” δεν το σκέφτηκε διόλου δυο φορές, αφού κράτησε και τα χρώματα ανέπαφα όπως και τον δρόμο της «Κοκκινοσκουφίτσας» που πάει στον «Κακό Λύκο» για διασκέδαση, αλλά και την σκηνή του κέντρου με τις ίδιες κόκκινες κουρτίνες της αυλαίας, χωρίς όμως του Skynyrd.
Μην τα θέλουμε και όλα δικά μας, κάθε Έλληνας μέσα του κρύβει, τουλάχιστον έναν μυστικό καημό.
3. DONNY HATHAWAY – EVERYTHING IS EVERYTHING (ATCO 1970 US) -VS- ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΙΝΟΥΣΗΣ – 3 (ZODIAC 1974 GR)
Από την μία έχουμε την φωτογραφία του Jim Taylor στα γκέτο των μαύρων που ο Donny Wathaway κρατάει χέρι-χέρι τα παιδιά, την ελπίδα, το μέλλον και από την άλλη η φωτογραφία του Γιώργου Λυμπερόπουλου σε κάποια φτωχογειτονιά με τον Κοινούση, που και αυτός πίστευε στην αγάπη και την δύναμη του απλού κόσμου, να έχει μαζέψει όλη την πιτσιρικαρία στην αλάνα του δρόμου με τις μπάλες τους και τους χαρταετούς (Καθαρά Δευτέρα?) και ως καθοδηγητής να τους νουθετεί και τα παιδιά να τον κοιτούν στα μάτια.
Και τα δύο εξώφυλλα έχουν παρόμοιο συμβολισμό και αν ο Donny Hathaway έκανε με το “Everything is Everything” ένα δυναμικό πρώτο ξεκίνημα στα 1970, ο Γιώργος Κοινούσης με το «3» εκτός των άλλων ήθελε, φωτογραφικά τουλάχιστον, να υποστηρίξει την επιτυχία του δίσκου «Οι πιτσιρίκοι» - με κοντοπαντέλονο, μπάλα και ξυλίκι - αλλά σιγά-σιγά η επιτυχία του σαν τραγουδιστή αρχίζει να φθίνει, τα ήθη και οι μόδες αλλάζουν και ο Κοινούσης το «ρίχνει» τελικά στην θρησκεία και αποσύρεται.
Και καιροί αλλάζουν για όλους και για όλα.
4. DAVE CLARK FIVE - DAVE CLARK FIVE (EPIC 1971 US) -VS- ΜΑΖΩΝΑΚΗΣ-ΦΟΙΒΟΣ – Σ’ ΕΧΩ ΕΠΙΘΥΜΗΣΕΙ - single (HEAVEN 2007 GR)
Η περίπτωση της συλλογής τραγουδιών των Dave Clark Five που κυκλοφόρησε το 1971 στην Αμερική με τον ομώνυμο τίτλο αλλά δεν κατάφερε να μπει στα Billboard Charts παρόλο ότι είχε ένα εξώφυλλο, έργο τέχνης πραγματικά, και η περίπτωση του single του Γιώργου Μαζωνάκη στο «Σ’ έχω επιθυμήσει» σε μουσική και στίχους του Φοίβου, μάλλον υπακούει για τους συντελεστές του δεύτερου στην λαϊκή ρήση «Για να θυμούνται οι παλιότεροι και να μαθαίνουν οι νέοι».
Πώς αλλιώς εξηγείται η πασιφανής ομοιότητα των δύο εικόνων. Το εξώφυλλο των Dave Clark Five έχει σχεδιαστεί από τον διάσημο John Berg, βραβευμένο με Grammy, και υπεύθυνο για διάσημα και βραβευμένα εξώφυλλα για τον Bob Dylan, Bruce Springsteen, Barbra Streisand, Thelonious Monk και άλλους, γράφοντας ιστορία με το ύφος του και την τεχνική του.
Αυτόν μιμήθηκε ο Κωνσταντίνος Τσαγάνης, Art Director της McCann Worldgroup Greece AEE, της Διαφημιστικής, που ασχολείται με πολυεπίπεδες παραγωγές προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελλάδα.
Μια από αυτές τις «διαρροές» για την ελληνική αγορά και ό σχεδιασμός από τον Τσαγάνη στο εξωφύλλο του single για τον Μαζωνάκη.
Ανακατεύουμε λίγο τα χρώματα, αντιστρέφουμε το φόντο, λεπταίνουμε τα γράμματα, αλλάζουμε τις αποστάσεις, βάζουμε ένθετα πάνω δεξιά και το μάτι του Μαζωνάκη για να το κάνουμε πιο πονηρό και γαργαλιστικό και έτοιμη η επιτυχία. Αφού φέρει και την «βαριά» υπογραφή του «κλέψε-κλέψε» Φοίβου, επιτυχία εξασφαλισμένη.
5. ΚΑΙΤΗ ΓΚΡΕΫ – Η ΚΑΙΤΗ ΓΚΡΕΫ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗ (ΜΙΝΟΣ-EMI 1972 GR) -VS- CREEDENCE CLEARWATER REVIVAL – GREEDENCE GOLD (FANTASY 1972 US)
Το είπαμε και στην αρχή όλοι οι άνθρωποι μοιάζουν, η διαφορά είναι στον τρόπο που σκέφτονται και
πράττουν. Εδώ πίσω από τις δύο εικόνες που αν και κοιτάζουν προς την αντίθετη κατεύθυνση οι επιρροές είναι αδύνατον να κρυφτούν, γιατί οι συγγένειες είναι πολύ περισσότερες από τα προφανή. Και οι δύο δίσκοι κυκλοφόρησαν την ίδια χρονιά και διανέμονταν στην Ελλάδα από την ΜΙΝΟΣ-ΕΜΙ. Αυτό έφτανε από μόνο του για να επηρεάσει τον σχεδιασμό του την ζωγράφο, σχεδιάστρια, μακετίστα Λίκα Φλώρου, αφού ήξερε τον τρόπο να παρουσιάσει και να εξαίρει μορφές με το έργο της. Όπως γράφει η ποιήτρια και κριτικός τέχνης Μαρία Λαϊνά, «ο θαμπός, σταματημένος χρόνος της Λίκας Φλώρου ξεγελάει. Κατ' ουσίαν κινείται και υποστηρίζεται από συγγενικές μορφές». Έτσι αναγάγει με τον δικό της τρόπο την Καίτη Γκρέϋ σε τραγουδίστρια για πάνω από ένα ρόλο, δηλαδή σε ερμηνεύτρια.
Η βασική επιρροή όμως στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι η εμβληματική δουλειά του Tony Lane στο “Creedence Gold” του καλλιτεχνικού διευθυντή και σχεδιαστή, στο ιστορικό περιοδικό μουσικής και όχι μόνο “Rolling stone”, όπου το πολύπτυχο -“Die-cut”- αρχικά εξώφυλλο αποτελεί από μόνο του έργο τέχνης σαν καμβάς χωρίς τα τραγούδια των Creedence. Η αρχική ιδέα μπορεί να αντλήθηκε από το “Tell it all, brother” του Kenny Rogers & First Edition του 1970, αλλά όλοι ξέρουμε ότι στην τέχνη δεν υπάρχει παρθενογένεση.
6. ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΤΟΛΗ – ΠΑΜΕ ΜΕ ΔΟΥΛΕΙΑ (PHILLIPS 1975 GR) -VS- SKEETER DAVIS – THE HILLBILLY SINGER (RCA-Victor 1973 US)
Για το τέλος άφησα κάτι από το ένδοξο και αθώο παρελθόν της ελληνικής τηλεόρασης και Eurovision..
Η Μαριάννα Τόλη αν και ξεκίνησε ως φόλκ περσόνα από την δεκαετία του ’60 κατέληξε πόπ τραγουδίστρια στην δεκαετία του ’70 και η περίφημη φράση από την τηλεοπτική διαφήμιση «Μαριάννα τι γίνεται στο Αιγαίο?» την ακολουθεί ακόμα. Επίσης η συμμετοχή της στο «Μάθημα Σολφέζ» στην Eurovison πήρε την 5η θέση το 1977. Στα 1974 κυκλοφορεί το single «Πάμε για δουλειά» που γρήγορα γίνεται μεγάλη επιτυχία, το οποίο είναι μια έξυπνη διασκευή του “Dow-may Line” του Paul Caras από το 1973. Άλλωστε ως Έλληνες στην εμπορική μουσική έχουμε αποδειχτεί «μάστορες» στο να βρίσκουμε ξένα τραγούδια και να τα κάνουμε «δικά μας». Έτσι το 1975 η Μαριάννα κυκλοφορεί το μοναδικό μεγάλο δίσκο της, με τίτλο τι άλλο «Πάμε για δουλειά». Με στίχους βέβαια, από την πόλη και στην κορφή κανέλα, η επιτυχία είναι σίγουρη όπως και τα περισσότερα τραγούδια του δίσκου που αποτελούν διασκευές ξένων.
Στο εξώφυλλο όμως κάνει την διαφορά όπου μέσα στον κήπο της σε απόλυτη αρμονία με το μωβ φόρεμα της και το χαμόγελο της μας χαρίζει με αέρα αιθέριο λουλούδια και νάζι.
Από την άλλη μεριά η Αμερικανίδα Skeeter Davis δεν είναι καθόλου γνωστή στην Ελλάδα αλλά στην Αμερική σαν τραγουδίστρια της Country και της Crossover-pop η καριέρα της ξεπέρασε σε διάρκεια τα σαράντα χρόνια επηρέασε πολλές νεότερες γενιές τραγουδιστών και βρήκε εύκολα θέση στον πάνθεον της Country music.
Στο εξώφυλλο, όπως και η δική μας Μαριάννα βρίσκει εύκολα το αρμονικό κάδρο των χρωμάτων σε συνδυασμό με τα λουλούδια στο φόρεμα της και στην Αμερικάνικη ύπαιθρο.
Προσωπικά προτιμώ τα ζωντανά χρώματα και αισιόδοξα χρώματα της Μαριάννας από τα «σκοτωμένα» χρώματα και τις συντηρητικές αποχρώσεις στο εξώφυλλο της Skeeter Davis. Τα συμπεράσματα δικά σας.
Δείτε ακόμη:
>> Κόψτε το κάπνισμα... Αλλά με στυλ
>> Κουίζ: Εσείς μπορείτε να βρείτε τα εξώφυλλα στη βιτρίνα του δισκάδικου "ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ";
>> Οι απαντήσεις στο Κουιζ για τη βιτρίνα του δισκάδικου "ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ"...
>> Είμαστε για τα πανηγύρια ή κάνουμε εξαγωγή χιούμορ...; Μέρος 'Α
>> Γιορτές, καρναβάλια, πέταμα αετού, διασκεδάσεις και άλλα...πανηγύρια
>> Τσιγάρο και τέχνη στη μουσική αλλά... με εικόνες
>> Άν οι κωφοί τραγουδούν, οι τυφλοί ακούνε...;
>> Χριστούγεννα με άλμπουμ χωρίς σύνορα και Ταμπού...!
>> Πόλεμος, καλλίγραμμα πόδια και αλεξίπτωτα...!
>> Οι Pink Floyd σε κινούμενες περιπέτειες...
>> Το σώμα είναι ο ναός της ψυχής, αλλά ξέχασα τα κλειδιά στο σπίτι...
