Από τον Κώστα Ζουγρή
Από τα πιο συχνά συναισθήματα που νιώθουμε τους τελευταίους μήνες είναι αυτό του θυμού, όχι ότι παλαιότερα δεν θυμώναμε, αλλά οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί μετά την έλευση του ΔΝΤ μάς διατηρούν σε κατάσταση μόνιμης οργής για αυτά που έγιναν και αυτά που δεν γίνονται.
Το ισχυρό συναίσθημα δυσαρέσκειας ή συχνά και εχθρότητας που νιώθουμε απέναντι σε κάποιον ή κάτι που μας επηρεάζει αρνητικά και έχει προκαλέσει έντονες και καμιά φορά βίαιες αντιδράσεις, σύμφωνα με τα λεξικά, είναι ο θυμός.
Στο ερώτημα για το αν ο θυμός μας είναι καταστροφικός για τον εαυτό μας και για τους άλλους, η απάντηση μάλλον είναι ότι ο θυμός είναι συνήθως καταστροφικός και για τα δύο μέρη.
Ο θυμός σίγουρα είναι απαραίτητο συναίσθημα για να μπορέσουμε να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας όταν κάποιος μας προσβάλλει, μας μειώνει, μας αδικεί, μας πληγώνει.
Αυτή η φυσιολογική αντίδραση σε μία εξωτερική απειλή μπορεί όμως να μας οδηγήσει σε πολλά προβλήματα όταν ξεφύγει από τον έλεγχό μας.
Στις περισσότερες, όμως από τις περιπτώσεις που ζούμε σήμερα, ο θυμός μας συσσωρεύεται μη βρίσκοντας συνήθως διέξοδο για να εκτονωθεί με συνέπεια να γίνεται γκρίνια, παράπονο και μερικές φορές, σε πιο δύσκολες καταστάσεις, απομόνωση που κάνει τα πράγματα ακόμα πιο πολύπλοκα.
Από την αρχαιότητα ο Ιπποκράτης υποστήριζε ότι οι συγκινήσεις, που είναι άμεσα συνδεδεμένες με τα συναισθήματα, επιδρούν στις λειτουργίες του σώματος αλλά και είναι αφετηρία έναρξης πολλών ασθενειών.
Ο μακροχρόνιος θυμός σίγουρα καταστρέφει οικογένειες, αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο δημιουργεί προβλήματα. Ολοι έχουμε ανάγκη από φίλους και ένας θυμωμένος άνθρωπος συνήθως καταστρέφει φιλίες.
Πολλές φορές ο θυμός μας είναι δικαιολογημένος, όμως όταν είναι ελεγχόμενος, ίσως μας βοηθήσει να διορθώσουμε τις αδικίες που τον προκαλούν.
Οπως είναι φυσικό, ο σημαντικός ρόλος του θυμού στην καθημερινή ζωή μας δεν θα μπορούσε να λείψει από τις πηγές έμπνευσης των στιχουργών και ποιητών που αξιοποιούνται από τους μουσικούς για να γίνουν τραγούδια.
Από τα πρώτα τραγούδια που έρχονται στο μυαλό μας σίγουρα είναι το Μη Μου Θυμώνεις Μάτια μου του Σταύρου Κουγιουμτζή με τον Γιάννη Πουλόπουλο, ένα τραγούδι που γράφτηκε πριν από 40 περίπου χρόνια, αλλά δυστυχώς είναι πάλι επίκαιρο λόγω της οικονομικής κρίσης:
Μη μου θυμώνεις μάτια μου, που φεύγω για τα ξένα
Πουλί θα γίνω και θα 'ρθω πάλι κοντά σε σένα
Ανοιξ' το παραθύρι σου ξανθέ βασιλικέ μου και με γλυκό χαμόγελο μια καληνύχτα πες μου.
Στα Νέγρικα του Μάνου Λοΐζου, το 1975 σε στίχους του Γιάννη Νεγρεπόντη, η Μαρία Φαραντούρη στο Κι αν Εσύ Λευκός, Νέγρος Εγώ φώναζε τραγουδώντας για το αυτονόητο:
Οσο η σιωπή είναι χρυσός τόσο του νέγρου ο ιδρώς
για το λευκό είν' θησαυρός, στράφι του νέγρου ο θυμός.
Καιρός το παραμύθι να τελειώνει, τη δύναμή μας ο λευκός να νιώσει
ν' ακούσει της οργής μας την κραυγή.
Λευκέ θέλω κι εγώ να ζήσω κι αν συ λευκός, νέγρος εγώ άνθρωπος ίσος με ίσο.
Δεν Εχει Επιστροφή και Τέλος λέγεται το τραγούδι που έγραψε η Δήμητρα Γαλάνη σε στίχους της Ελεάνας Βραχάλη για την Ελευθερία Αρβανιτάκη, εξηγώντας για το πώς ακολουθεί το φόβο ο θυμός: Εγινε ο φόβος μου θυμός, πια δεν αμύνομαι αλλιώς
Δεν έχω μάθει πώς.
Κι ένα όπλο έχω τη σιωπή, μα αν πλησιάσεις πιο πολύ
Υψώνω μια φωνή κι είναι το μόνο που μπορώ...
Δεν έχει επιστροφή και τέλος...
Η ίδια τραγουδούσε το 1986 στο Ο,τι Μου Λείπει του Σταμάτη Σπανουδάκη:
Δεν είναι πως δε σ' αγαπώ, μη μου θυμώνεις πάλι, μα όταν πάω εγώ από 'δω
εσύ πας απ' την άλλη.
Με τον ξεχωριστό τρόπο ερμηνείας τους τα Διάφανα Κρίνα μάς δίνουν ένα ακόμα δείγμα του στιχουργικού ταλέντου τους στο Το Σώμα Αυτό Είναι Δειλό:
Κοίταξε, το σώμα τούτο στο σταυρό καρφώνεται
Μετεωρίζεται σαν φρίκη στο αίμα, ο χαμός απλώνεται.
Είμαι απόγνωση, θυμός, μια καταχνιά σ' ένα γκρεμό που κρύβεσαι
Ηρθα κοντά σου απ' τις σκιές Σαν φάντασμα δίχως χαρές συντρίβομαι.
Στην ταινία του Νίκου Νικολαΐδη, Ο Χαμένος Τα Παίρνει Ολα, ο Γιάννης Αγγελάκας τραγουδούσε στο βασικό τραγούδι: Απλωνες στα σύννεφα την τσόχα και με μιας, έναν αιώνα κέρδιζες ποντάροντας μια ώρα. Τώρα θυμώνεις , ξεφυσάς κι όλο ρωτάς πού σταματάει αυτή η άγρια κατηφόρα.
Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να αντιληφθεί ο κόσμος το ξεχωριστό ταλέντο του Νικόλα Ασιμου κι όταν αυτό έγινε είχε χαθεί από κοντά μας, αφήνοντας σαν κληρονομιά πολλά προφητικά σε περιεχόμενο τραγούδια που συχνά ταιριάζουν απόλυτα με αυτά που συμβαίνουν σε κάθε εποχή. Της Κωλοφωτιάς λεγόταν το τραγούδι που έγραψε το 1979 και κυκλοφόρησε σε μία από τις πολλές κασέτες του: Ισως μια μέρα να σας σκοτώσω. Γιατί τον κόσμο πολύ τον λαχταρώ. Το πιθανότερο ίσως με φάτε. Αλλά μαζί σας δεν περπατώ.
Μη μου θυμώνεις μάτια μου και κατουρώ την πάπια μου.
Ο Κώστας Τουρνάς στο τραγούδι του Στιγμές μάς έδειχνε την ευαισθησία του: Στιγμές αν σ' αγαπώ μη μου θυμώνεις.
Μόνο στιγμές είναι δικές μου, γιατί ο χρόνος μες στα ρολόγια τρέχει σαν γοργό ελάφι. Την μια είσαι φίλος του, την άλλη στέκεις μόνος.
Η ίδια η Χαρούλα Αλεξίου έγραψε τη μουσική και τους στίχους στην Πανσέληνο που τραγούδησε το 2006: Είναι σκληρό για μια γυναίκα να 'ναι μόνη, στο λέω τώρα που η αλήθεια δεν θυμώνει.
Οση και να 'ναι η δύναμή μου, θέλω έναν άνθρωπο μαζί μου.
Η μοναξιά στήνει παγίδες και πληγώνει...
Θυμώνω Εύκολα τραγουδούσε το 1959 σε μουσική και στίχους του Ανδρέα Χατζηαποστόλου η Λάουρα, γνωστή τραγουδίστρια και ηθοποιός της εποχής.
Ο Νίκος Ζούδιαρης με τα ξεχωριστά τραγούδια του συνέβαλε στην καθιέρωση του Αλκίνοου Ιωαννίδη με τη συμβολή στο πρώτο και δεύτερό του άλμπουμ, στο οποίο υπάρχει το Φυσάει Ο Θεός: Φυσάει Θεός... φυσάει θεριός τις θάλασσες στεγνώνει
Σ' αυτήν την ξέρα πώς να ζήσει η μέρα γι' αυτό δεν ξημερώνει
Κι αν τα σημεία ερμήνευσες, η γνώση δεν σε σώνει
Ενα αδέξιο παρελθόν σε πνίγει, σε θυμώνει.
Στο αγγλόφωνο τραγούδι, ο απόλυτος κύριος στο να εκφράζει την οργή που προκαλούν οι παρενέργειες του έρωτα είναι ο Bob Dylan με τραγούδια του όπως τα Don't Think Twice It's Allright, Positively 4th Street, Ballad In Plane D, Most Likely You Go Your Way, (And Ι'll Go Mine), Abandoned Love κ.ά.
Η Alanis Morrisette μέσα από τους στίχους του You Oughta Know εκφράζει την οργή αμέτρητων νεαρών γυναικών που νιώθουν μέσα τους την πίκρα που αφήνει ο χωρισμός για χάρη μιας άλλης γυναίκας, πίκρα που ξεπερνιέται μόνο όταν βρεθεί ο κατάλληλος αντικαταστάτης, διαφορετικά κρατάει για πάντα.
Στην πραγματική μας ζωή, συνήθως η λογική αντιμάχεται το θυμό, επειδή ο θυμός, ακόμα και αν είναι δικαιολογημένος, μπορεί εύκολα να γίνει παράλογος, στο τραγούδι όμως ο στιχουργός έχει ελεύθερο πεδίο στη δημιουργία του.
