Origin: Το αντιρατσιστικό και υποτιμημένο αριστούργημα του 2023 από την Ava Duvernay
Η πραγματική ιστορία της βραβευμένης με Πούλιτζερ δημοσιογράφου Isabel Wilkerson
Spoiler Alert!
"Ένας κόσμος χωρίς κάστες θα απελευθέρωνε τους πάντες"
Κάστα: Ο θεσμός της κοινωνικής οργάνωσης και διάρθρωσης στην Ινδία. Σύστημα που αποτελεί πυρήνα της ινδουιστικής κοινωνίας εδώ και δύο χιλιετίες και παρόλο που θεωρητικά έχει απωλέσει πολλά από τα αρχικά του χαρακτηριστικά, εντούτοις πολλές από τις πρακτικές του συναντώνται μέχρι και σήμερα. Πρόκειται όμως για έναν όρο ο οποίος πολλές φορές έφτασε να χρησιμοποιείται για να καταδεικνύει κάθε είδους διακρίσεις σε πολλές χώρες, πρωτίστως οικονομικές και κοινωνικές. Οι διακρίσεις αυτές είχαν συνήθως ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό των "κατώτερων" καστών από συγκεκριμένα προνόμια. Η δημοσιογράφος Isabel Wilkerson, ερεύνησε τη σύνδεση μεταξύ του συστημικού ρατσισμού στις ΗΠΑ και του συστήματος των "καστών". Ταξίδεψε στο Βερολίνο, στο Νέο Δελχί, στα βάθη του Αμερικανικού Νότου. Τα αποτελέσματα της έρευνάς της, που συνδυάστηκαν με ένα προσωπικό ταξίδι όπου γνώρισε και το πραγματικά τραγικό πρόσωπο της ζωής, περιέχονται στο best seller βιβλίο της "Caste: The Origins of Our Discontents". Μαζί και στο αριστουργηματικό film "Origin", το οποίο κυκλοφόρησε στις αίθουσες στις αρχές του 2024, περνώντας δυστυχώς απαρατήρητο.
Origin: Από την τραγωδία στην έρευνα και την προσωπική λύτρωση
Η Isabel Wilkerson είναι μια βραβευμένη δημοσιογράφος, η οποία τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τη συγγραφή βιβλίων. Θα σκεφτεί να επανέλθει στην αρθρογραφία, μελετώντας τη δολοφονία του Αφροαμερικανού Trayvon Martin στη Florida, η οποία είχε σηκώσει θύελλα διαμαρτυριών εκείνη την εποχή στις ΗΠΑ. Μέσα από τη δολοφονία αυτή, η Wilkerson σκοπεύει να εξερευνήσει την ιδέα πως η "φυλή" δεν είναι ο μόνος παράγοντας που γεννά διακρίσεις και ρατσισμό, καθώς είναι ακριβώς η έννοια της κάστας που σχηματίζει τις προκαταλήψεις και ευθύνεται για τα επακόλουθα τους. Είναι τότε όμως που ξαφνικά και σε μικρό χρονικό διάστημα, θα βιώσει την απώλεια του συζύγου της Brett, ενός λευκού άνδρα, όπως και της μητέρας της. Μέσα από το προσωπικό της δράμα, η Isabel Wilkerson θα αναζητήσει τη σύνδεση μεταξύ του φυλετικού ρατσισμού στη χώρα της, του σκοτεινού παρελθόντος της ναζιστικής Γερμανίας, καθώς και των Dalit, οι οποίοι βρίσκονταν στο κατώτερο μέρος του Συστήματος Καστών στην Ινδία. Στο πλαίσιο της αναζήτησης αυτής, η δημοσιογράφος θα ανακαλύψει και θα αφηγηθεί μεταξύ άλλων την ιστορία τεσσάρων φίλων στο Βερολίνο της δεκαετίας του 30, οι οποίοι δημιούργησαν από κοινού μια διατριβή που περιέγραφε τους έντονους διαχωρισμούς των ΗΠΑ, με τίτλο "Deep South". Τα ευρήματα της σπουδαίας αυτής έρευνας της Wilkerson θα συγκεντρωθούν στο βιβλίο "Caste: The Origin of our Discontents". Η Isabel Wilkerson κατάφερε και μετέτρεψε την προσωπική της θλίψη στο πιο πολύτιμο εργαλείο, προσφέροντας ένα αξιοθαύμαστο και λεπτομερές ερευνητικό έργο.
Το ταξίδι της Isabel Wilkerson
Μέσα από το "Origin" και τη διαδρομή της Wilkerson ο θεατής ανακαλύπτει τη σύνδεση του βίαιου παρελθόντος των ΗΠΑ και του θεσμού της δουλείας, με τα φρικτά εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας και κυρίως το απάνθρωπο σύστημα των καστών στην Ινδία. Η αφήγηση ξεκινά από τη θλίψη και κάνει ένα εντυπωσιακό ταξίδι προς την ευτυχία και τη λύτρωση, μέσα από γερμανικές βιβλιοθήκες, πολυσύχναστα μέρη της Ινδίας, αλλά και προσωπικές στιγμές με φίλους και συγγενείς που ενίοτε γεννούν τον σπόρο της αμφισβήτησης. Μιας αμφισβήτησης που ίσως είναι και δεδομένη για ένα τόσο φιλόδοξο έργο, όσο αυτό της Wilkerson. Οι ταινίες για τους θαρραλέους δημοσιογράφους στις οποίες έχει συνηθίσει το κοινό, είναι αυτές όπου ο πρωταγωνιστής προσπαθεί να εντοπίσει μια ιστορία προς ανάδειξη. Η περίπτωση του Origin είναι κάπως διαφορετική καθώς η Isabel Wilkerson "ξεσκόνισε" ουσιαστικά μία παλιότερη διατριβή, κάνοντας μια εξαιρετική, όσο και δύσκολη, σύνδεση με ένα παρόν που δε θα έπρεπε να υφίσταται. Το προσωπικό ταξίδι της δημοσιογράφου μέσω της έρευνας, ύστερα από τις δύο τεράστιες απώλειες της, δεν έχει τις κλασικές ανατροπές που θα περίμενε κανείς σε μια δημοσιογραφική περιπέτεια. Ωστόσο η ταινία αποδίδει μαεστρικά τον τρόπο με τον οποίο η Wilkerson εμβάθυνε το φλέγον θέμα των διακρίσεων και ανισοτήτων, βρίσκοντας τον δρόμο μέσα από την προσωπική της τραγωδία. Η ταινία είναι πανίσχυρη μέσα στην απλότητα (και ουχί απλοϊκότητα) της, απεικονίζοντας εξαιρετικά ένα γεμάτο δημοσιογραφικό ταξίδι, στο οποίο η πρωταγωνίστρια ανακαλύπτει εκ νέου τον εαυτό της, μέσα από τις ίδιες τις ζωές τις οποίες μελετά. Η σταδιακή κορύφωσή της, τα καθηλωτικά της σημεία, όλα αυτά τα στοιχεία που δείχνουν μια ταινία που δημιουργήθηκε με πάθος, αλλά και πίστη στην αυθεντική ιστορία στην οποία βασίζεται. Την ιστορία ενός βιβλίου που τελειώνει με την πιο όμορφη αφιέρωση:
"Στη μνήμη των γονέων μου που επέζησαν του συστήματος της κάστας, και του Brett ο οποίος το αψήφισε"
"Caste: The Origin of our Discontents", ένα ξεχωριστό βιβλίο
Στο βιβλίο η Isabel Wilkerson εξερευνά το διαχρονικό και φλέγον θέμα των διακρίσεων, μέσα από αφηγήσεις και ιστορίες πραγματικών ανθρώπων για το πως ουσιαστικά προέκυψε το ισχυρό σύστημα των καστών. Μέσα από πολλούς παράγοντες, με τη φυλή να είναι μόλις ένας από αυτούς, οι ζωές και οι συμπεριφορές των ανθρώπων επηρεάζονταν στο έπακρο, καθορίζοντας έτσι τη μοίρα των εθνών. Η συγγραφέας τεκμηριώνει το πως το σύστημα αυτή επηρεάζει την ψυχική και σωματική υγεία, πως επιδρά στη διαμόρφωση πολιτισμού, κουλτούρας και πολιτικής. Το έργο της στηρίχτηκε σε οχτώ πυλώνες:
1: Θεία Βούληση και Νόμοι της Φύσης
2: Κληρονομικότητα
3: Ενδογαμία και έλεγχος του γάμου και του ζευγαρώματος
4: Καθαρότητα έναντι Μόλυνσης
5: Επαγγελματική Ιεραρχία
6: Απανθρωποποίηση και στίγμα
7: Ο τρόμος ως επιβολή, η σκληρότητα ως μέσο ελέγχου
8: Εγγενής Ανωτερότητα έναντι Εγγενούς Κατωτερότητας
Παρά τη δεδομένη σημασία και των οκτώ πυλώνων, το "Origin" εστιάζει σε αυτόν της Ενδογαμίας. Πρόκειται για την ουσιαστική επιβολή των ορίων της "κάστας" με την απαγόρευση του γάμου με άτομο εκτός αυτής, μια απαγόρευσης που σε πολλές περιπτώσεις εφαρμοζόταν και στη απλή εκδήλωση ρομαντικού ενδιαφέροντος. Έτσι ακριβώς χτιζόταν ένα τείχος προστασίας, το οποίο σταδιακά γινόταν μέσο για τη διατήρηση των πόρων και των προνομιών της κάθε "κάστας". Παρά το γεγονός ότι από εκείνα τα χρόνια έχει υπάρξει τεράστια και πασιφανής πρόοδος, η ανάλυση της Isabel Wilkerson μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη διερεύνηση κοινωνικών συμπεριφορών οι οποίες συναντώνται και σε κάποιο όχι και πολύ μακρινό παρελθόν. Σύμφωνα δε με τα λόγια του Dr Bhimrao Amdebkar, βασικού πολέμιου του συστήματος αυτού:
"Η κάστα είναι ένας τεχνητός τεμαχισμός του πληθυσμού σε σταθερές και καθορισμένες μονάδες, η καθεμία από τις οποίες εμποδίζεται να συγχωνευθεί με κάποια άλλη, μέσω του εθίμου της ενδογαμίας".
Καλογραμμένο και κατατοπιστικό, το "Caste: The Origin of our Discontents" εμφανίστηκε σε περίοπτη θέση στις λίστες με τα non-fiction best sellers των New York Times, για το 2020, όντας στη θέση no.1 κατά τη διάρκεια των Προεδρικών Εκλογών του Νοεμβρίου του 2020. Αποτέλεσε την έμπνευση για μια εξαιρετική και αδικημένη ταινία που παρά τις θετικές κριτικές, δεν έκανε κάποια ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Isabel Wilkerson, συναντάμε την εξαιρετική Aunjanue Ellis-Taylor, γνωστή από το King Richard του 2021 με τον Will Smith. Η δε σκηνοθέτιδα Ava Marie Duvernay, σεναριογράφος και παραγωγός επίσης, έχει αποσπάσει μεταξύ άλλων βραβεία BAFTA και Primetime Emmy.
Δείτε το trailer του "Origin" στο παρακάτω video:
