Jacques Demy & Ugo Tognazzi: Δύο σπουδαίοι του ευρωπαϊκού κινηματογράφου που “έφυγαν” πριν 34 χρόνια

     Στις 27 Οκτωβρίου 1990, ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος βυθίστηκε στο πένθος με την απώλεια δύο σπουδαίων ανθρώπων του σινεμά: του Γάλλου σκηνοθέτη Jacques Demy και του Ιταλού ηθοποιού Ugo Tognazzi. Οι δύο αυτοί καλλιτέχνες, παρόλο που προέρχονταν από διαφορετικές κινηματογραφικές παραδόσεις, είχαν και οι δύο μια απέραντη αγάπη για τον κινηματογράφο και κατάφεραν να  αφήσουν το στίγμα τους,ο καθένας στον χώρο του και με τον τρόπο του, στο παγκόσμιο σινεμά.

Jacques Demy: Ο ποιητής του κινηματογραφικού ρομαντισμού

Ο Jacques Demy γεννήθηκε το 1931 και έγινε ένας από τους πιο διακεκριμένους σκηνοθέτες της γαλλικής Nouvelle Vague (Νέο Κύμα). Ο Demy ξεχώρισε ανάμεσα στους συνομηλίκους του, όπως ο François Truffaut και ο Jean-Luc Godard, για τον μοναδικό του τρόπο να ενσωματώνει στοιχεία φαντασίας, μουσικής και μαγικού ρεαλισμού στις ταινίες του. Αντί να επικεντρωθεί στην ακραία ρεαλιστική απεικόνιση της ζωής, όπως πολλοί άλλοι σκηνοθέτες της Nouvelle Vague, ο Demy δημιουργούσε κόσμους γεμάτους χρώματα και μουσική, όπου το συναίσθημα και η φαντασία έπαιζαν κεντρικό ρόλο.

Οι ταινίες του Ζακ Ντεμί είναι δημοφιλείς, συναισθηματικές και φανταστικές. Εξερευνούν τις δυνατότητες απόκτησης ευτυχίας, την πάροδο του χρόνου και την αγάπη. Στις ταινίες του Ντεμί, η αγάπη συχνά εμποδίζεται από τις σκληρές πραγματικότητες της ζωής. Η στρατιωτική θητεία, ο εργασιακός κόσμος, οι κοινωνικές αντιφάσεις, οι χαμένες ευκαιρίες και η ασυμφωνία των συναισθημάτων αποτελούν τα εμπόδια που στέκονται ανάμεσα στους χαρακτήρες του και την ευτυχία τους. Μέσα από αυτές τις προκλήσεις, ο Ντεμί δημιουργεί ένα πλούσιο συναισθηματικό τοπίο, που αναδεικνύει την ομορφιά αλλά και την τραγικότητα της ανθρώπινης εμπειρίας.

Το ντεμπούτο του ήταν η ταινία Λολα το 1960, ένας φόρος τιμής σε έναν από τους ήρωές του,τον σκηνοθέτη Max Ophüls, με την Anouk Aimée στον ομόνυμο ρόλο, με την οποία θα ξανασυνεργαστεί στο Model Shop (1969) ενώ σκηνοθέτησε και την Jeanne Moreau στο La Baie Des Anges (Bay Of Angels) το 1963. Θα σκηνοθετήσει την κωμωδία A Slightly Pregnant Man (1973) όπου ο Marcello Mastroianni είναι ένας ιδιοκτήτης σχολής οδηγών που μαθαίνει ότι είναι τεσσάρων μηνών έγκυος και με την Catherine Deneuve δίπλα του. Την δεκαετία του 80 θα γυρισει το Une Chambre En Ville με τους Dominique Sanda,Danielle Darrieux,Richard Berry και Michel Piccoli,ενώ η τελευταία του ταινία θα είναι το μιουζικαλ-ντοκυμαντερ Three Seats For The 26th (1988) γι την ζωή του ηθοποιού Yves Montand με τον ίδιο να παίζει τον εαυτό του και τις Mathilda May και Francoise Fabian δίπλα του.

Το πιο διάσημο του έργο, το «Les Parapluies de Cherbourg» (Οι Ομπρέλες του Χερβούργου, 1964), αποτελεί ένα μιούζικαλ εξ ολοκλήρου τραγουδισμένο, (όπως και οι περισσότερες ταινίες του) κάτι εξαιρετικά καινοτόμο για την εποχή του με την εκπληκτική μουσική του μεγάλου συνθέτη Michel Legrand. Η ιστορία αγάπης ανάμεσα στον Guy και την Geneviève απεικονίζεται με έντονα χρώματα και τραγική μελαγχολία, καταφέρνοντας να ενώσει το ρομαντικό στοιχείο με την αίσθηση της αναπόφευκτης απώλειας. Το ιδιαίτερο ύφος της ταινίας κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών και καθιέρωσε τον Demy ως έναν από τους κορυφαίους δημιουργούς της εποχής του.
Εξίσου εμβληματική είναι και η ταινία του «Les Demoiselles de Rochefort» (Οι Δεσποινίδες του Ροσφόρ, 1967), με τις αδελφές Catherine Deneuve-Francoise Dorléac και δίπλα τους οι George Chakiris,Jacques Perrin,Michel Piccoli και ο Gene Kelly.Στην ταινία, η μουσική και ο χορός ενώνονται σε μια εορταστική ατμόσφαιρα, δημιουργώντας μια κινηματογραφική συμφωνία χρωμάτων, μελωδιών και ρυθμών. Η ταινία αυτή, όπως και πολλές άλλες του Demy, αντανακλούσε την αισθητική του οπτιμισμού, της μαγείας και της επιθυμίας για κάτι υπερβατικό. Παρόλα αυτά, υπήρχε πάντα μια υποβόσκουσα μελαγχολία στις ταινίες του, μια συνειδητοποίηση ότι η ζωή, παρότι γεμάτη ομορφιά, φέρει επίσης μέσα της την απώλεια και τον πόνο.

Ο Ζακ Ντεμί ήταν αμφιφυλόφιλος. Το 1958, ο Ζακ Ντεμί και η Ανιές Βαρντά συναντήθηκαν σε ένα φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους στην Τουρ. Οι δυο τους παντρεύτηκαν το 1962 και μείναν μαζί 33 χρόνια. Απέκτησαν μαζί έναν γιο, τον Ματιέ Ντεμί (γεννημένο το 1972), και ο Ντεμί υιοθέτησε επίσης την κόρη της Βαρντά, Ροζαλί Βαρντά (γεννημένη το 1958), την οποία είχε αποκτήσει από προηγούμενη σχέση με τον Αντουάν Μπουρσεγιέ. Μαζί, ο Ντεμί και η Βαρντά είχαν ένα σπίτι στο Παρίσι και μια άλλη ιδιοκτησία με έναν παλιό μύλο στο νησί Νουαρμουτιέ στη Βαντέ. Εκεί έγιναν τα γυρίσματα του Jacquot De Nantes (Ζακό του Ναντ) το 1991,μια ταινία που βασίζεται στα αυτοβιογραφικά σημειωματάριά του Ντεμί και περιγράφει την παιδική του ηλικία και την ισόβια αγάπη του για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Η Βαρντά απέτισε φόρο τιμής στον σύζυγό της με αυτήν την ταινία όπως και με τις τις ταινίες "Οι δεσποινίδες έγιναν 25 χρονών" (1993) και "Το Σύμπαν του Ζακ Ντεμί" (1995).
Ο Ντεμί πέθανε στις 27 Οκτωβρίου 1990, σε ηλικία 59 ετών. Αρχικά, είχε αναφερθεί ότι πέθανε από καρκίνο, αλλά το 2008 η Βαρντά αποκάλυψε ότι ο Ντεμί πέθανε από HIV/AIDS.Με τον θάνατό του το 1990, ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος έχασε έναν από τους πιο οραματικούς δημιουργούς του, έναν σκηνοθέτη που έδωσε πνοή στο όνειρο και το παραμύθι, παντρεύοντας την πραγματικότητα με τη φαντασία. Ο Demy ήταν ένας αληθινός ποιητής του σινεμά, και με την απώλειά του, έσβησε μια από τις πιο λαμπρές φωνές της γαλλικής κινηματογραφικής σκηνής.

Ugo Tognazzi: Ο δάσκαλος της ιταλικής σάτιρας

Ο Ugo Tognazzi, γεννημένος το 1922, ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς ηθοποιούς του μεταπολεμικού ιταλικού κινηματογράφου. Η καριέρα του, που εκτείνεται σε πάνω από τέσσερις δεκαετίες και περικλείει πάνω από 150 ταινίες (μόνο το 1959 πήρε μέρος σε 13 ταινίες), χαρακτηρίστηκε από την ικανότητά του να ενσαρκώνει μια ποικιλία ρόλων, από κωμικούς μέχρι δραματικούς, πάντα με μια μοναδική αίσθηση σαρκασμού και χιούμορ. Υπήρξε ένας από τους βασικούς εκπροσώπους της «Commedia all'italiana», της ιταλικής κινηματογραφικής κωμωδίας που βασιζόταν στην κοινωνική σάτιρα και την απεικόνιση των παραδοξοτήτων της ιταλικής κοινωνίας.

Συνεργάστηκε με όλους τους σημαντικούς σκηνοθέτες του ιταλικού κινηματογράφου, όπως τον Μάριο Μονιτσέλι (Amici miei), τον Μάρκο Φερέρι (La grande abbuffata), τον Κάρλο Λιτζάνι (La vita agra), τον Ντίνο Ρίζι, τον Πιερ Πάολο Παζολίνι (Pigsty), τον Ετόρε Σκόλα, τον Αλμπέρτο Λατουάντα, τον Νάνι Λόι, τον Πούπι Αβάτι και άλλους. Τέλη της δεκαετίας του 50 και μέχρι τα τέλη του 60, η παρέα Ugo Togniazzi-Nino Manfredi-Vittorio Gassman-Marcello Mastroianni ήταν ότι ήταν εδώ στην Ελλάδα η παρέα Σταυρίδης-Φωτόπουλος-Γκιωνάκης και Σια. Έχει πρωταγωνιστήσει δίπλα στους Phillippe Noiret, Michel Piccoli, Vittorio De Sica, Fernadel, Toto, ενώ οι γυναίκες που παίξανε δίπλα του είναι σχεδόν ολόκληρο το ιταλικό θηλυκό σινεμά, από Claudia Cardinale, Giovanna Ralli, Monica Vitti και Sylva Koscina μέχρι Virna Lisi, Nicoletta Machiavelli, Gina Lolobrigita, Stefania Sandrelli και Ornella Muti ενώ έχει σταθεί δίπλα σε Ευρωπαίες καλλονές όπως Jean Seberg, Senta Berger, Alexandra Stewart, Shirley Anne Field, Dalida, Catherine Spaak.Ο Τογκνάζι σκηνοθέτησε πέντε ταινίες, συμπεριλαμβανομένης της ταινίας Il fischio al naso το 1967. Η ταινία συμμετείχε στο 17ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.

Μία από τις πιο διάσημες συνεργασίες του ήταν με τον σκηνοθέτη Marco Ferreri στην ταινία «La Grande Abbuffata» (Το Μεγάλο Φαγοπότι, 1973), μια αλληγορία για την υπερκατανάλωση και τον ηδονισμό που προκαλείται από την υπερβολή. Η ταινία, που είναι μια μαύρη κωμωδία, δείχνει τον Tognazzi να υποδύεται έναν από τους τέσσερις άνδρες που αποφασίζουν να φάνε μέχρι θανάτου, δημιουργώντας έναν συγκλονιστικό συμβολισμό για την παρακμή της δυτικής κοινωνίας. Ο Tognazzi έδωσε στη σάτιρα βάθος και μια βαθιά αίσθηση υπαρξιακής αγωνίας, αποδεικνύοντας την ικανότητά του να χειρίζεται με απόλυτη άνεση ακόμα και τις πιο σκοτεινές θεματικές.
Το 1981, ο Ούγκο Τονιάτσι κέρδισε το βραβείο Καλύτερου Ανδρικού Ρόλου στο Φεστιβάλ Καννών για την ταινία «Η τραγωδία ενός γελοίου ανθρώπου», σε σκηνοθεσία του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι. Ωστόσο, μία από τις πιο γνωστές του ταινίες παγκοσμίως ήταν το «La Cage aux Folles» (Το Κλουβί με τις Τρελές, 1978), όπου υποδύθηκε τον Renato, ιδιοκτήτη ενός νυχτερινού κλαμπ με drag queens. Η ερμηνεία του στην ταινία αυτή ξεχώρισε για την τρυφερότητα και το χιούμορ με το οποίο προσέγγισε τον ρόλο, ανοίγοντας τον δρόμο για πιο προοδευτικές απεικονίσεις της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας στον κινηματογράφο. Το «La Cage aux Folles» έγινε παγκόσμια επιτυχία, και η ερμηνεία του Tognazzi συνέβαλε σημαντικά στο να αλλάξει η αντίληψη του κοινού για τα στερεότυπα που συνόδευαν τις ταινίες με queer θεματολογία.Το αμερικάνικο remake της ταινίας έγινε το 1996 με τους Robin Williams και Nathan Lane και τίτλο The Birdcage.

Στα τέλη της δεκαετίας του '70, το σατιρικό περιοδικό "Il Male" δημοσίευσε ένα εκπληκτικό άρθρο που ανέφερε τη σύλληψη του Ούγκο Τονιάτσι ως ηγέτη της τρομοκρατικής οργάνωσης «Ερυθρές Ταξιαρχίες». Στις φωτογραφίες, δύο αστυνομικοί φαίνονταν να βγάζουν έναν εξοργισμένο Τονιάτσι από το σπίτι του. Ωστόσο, επρόκειτο μόνο για ένα αστείο, που οργανώθηκε από το προσωπικό του περιοδικού με τη βοήθεια του ηθοποιού. Ήταν επίσης ένας σεβαστός γκουρμέ μάγειρας στην Ιταλία. Είχε πάθος για τη μαγειρική και ήταν γνωστός για τις γνώσεις του στη γαστρονομία, αποδεικνύοντας ότι η τέχνη του φαγητού ήταν εξίσου σημαντική για εκείνον όσο και η τέχνη του κινηματογράφου.
Ο Ούγκο Τονιάτσι πέθανε από εγκεφαλική αιμορραγία στη Ρώμη το 1990, αν και υπήρχαν φήμες ότι η χρόνια κατάθλιψή του οδήγησε σε αυτοκτονία. Ήταν ένας χαρισματικός ηθοποιός που μπορούσε να δώσει βάθος και πολυπλοκότητα ακόμα και στους πιο κωμικούς ρόλους. Ο Tognazzi κατόρθωσε, μέσα από την τέχνη της κωμωδίας, να αποτυπώσει τις πιο πικρές και αντιφατικές όψεις της ανθρώπινης φύσης, κάνοντας το κοινό να γελάει αλλά και να στοχάζεται πάνω στις αδυναμίες της κοινωνίας και του ατόμου.

Ο θάνατος του Jacques Demy και του Ugo Tognazzi την ίδια μέρα, το 1990, σηματοδότησε μια μεγάλη απώλεια για τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο. Με τον Demy, χάθηκε ένας σκηνοθέτης που έφερε την ομορφιά και τη μαγεία στη μεγάλη οθόνη, μέσα από ταινίες που αψηφούσαν τα κινηματογραφικά όρια και γεφύρωναν με πολύ όμορφο τρόπο το φανταστικό με το πραγματικό. Από την άλλη, με τον Tognazzi, η Ευρώπη έχασε έναν ηθοποιό που διασκέδασε εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο και κατάφερε να προσδώσει βάθος σε κάθε του ρόλο, φωτίζοντας τις σκοτεινές και σατιρικές πλευρές της ανθρώπινης εμπειρίας.Το έργο τους παραμένει μια αιώνια κληρονομιά που συνεχίζει να εμπνέει.