Θέλεις να φύγουν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες από την Ελλάδα;
Θεωρείς τους Ρομά κατώτερη φυλή;
Πιστεύεις πως οι ομοφυλόφιλοι και τα queer άτομα γενικότερα σε απειλούν;
Νομίζεις πως οι Εβραίοι είναι η αιτία όλων των κακών και πώς κινούν τα νήματα παγκοσμίως;
Υποστηρίζεις πως τα στρατόπεδα συγκέντρωσης είναι η λύση στο ζήτημα της μετανάστευσης και της προσφυγιάς;
Αγωνίζεσαι για μία «Νέα Τάξη» στην Ευρώπη;
Πιστεύεις πως η δουλειά ελευθερώνει;
Νομίζεις ότι ο λαός περνούσε καλά στις χούντες;
Είσαι αρνητής του Ολοκαυτώματος;
Αν πιστεύεις σε όλα τα παραπάνω, μη διαβάζεις πιο κάτω. Το φιλμ δε σε αφορά, ναζί!
Όσο παρακολουθούσα το έργο έβλεπα τις απίστευτες ομοιότητες με το «μεγάλο» μιούζικαλ του Νίκου Καρβέλα, «Μάλα, Η μουσική του ανέμου». Θυμόμουν καλά την εν λόγω θεατρική παραγωγή, καθώς έτυχε να την παρακολουθήσω ακριβώς δέκα φορές (τις οκτώ από την πρώτη σειρά) την περίοδο 19.01-25.04.2002. Η συγγένεια στην παρουσίαση όλων των γεγονότων με πάσα λεπτομέρεια και στο «The Last Stage» και στη «Μάλα» επιβεβαιώνει τη σοβαρή προεργασία, που οδήγησε στο πετυχημένο ανέβασμα του μιούζικαλ.
Η αγριότητα των αξιωματικών, η απανθρωπιά των Κάπο, η ωμότητα του Reich είναι παρούσες και στις δύο καλλιτεχνικές δημιουργίες και σοκάρουν τον ίδιο τον θεατή, αν και πρόκειται για διαφορετικά μέσα. Βέβαια η ζωντανή εμπειρία του θεάτρου δεν αντικαθίσταται εύκολα.
Η σκηνοθέτις και σεναριογράφος Wanda Jakubowska (1907-1998) επικεντρώνεται στο τελευταίο μισάωρο της ταινίας στην ιστορία της Marta Weiss (Barbara Drapinska), μιας Πολωνής Εβραίας, που φτάνει κρατούμενη στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Auschwitz-Birkenau. Επειδή είναι πολύγλωσση, εργάζεται ως μεταφράστρια. Αυτός ο χαρακτήρας βασίζεται στη Mala Zimetbaum, μία Πολωνοεβραία που ως παιδί μετανάστευσε στο Βέλγιο με την οικογένειά της και εκτοπίστηκε στο Auschwitz το 1942. Την υποδύθηκε και την τραγούδησε μοναδικά η ερμηνεύτρια Άννα Βίσση στην καλύτερή της θεατρική δουλειά.
Μέχρι να καταστεί η Marta η κεντρική ηρωίδα του φιλμ η Jakubowska, με τη συνδρομή στο σενάριο της Gerda Schneider (μιας Γερμανίδας, πολιτικής κρατούμενης του Auschwitz), έχει προλάβει να αφηγηθεί - στο πρώτο κινηματογραφικό έργο για το Auschwitz και το Ολοκαύτωμα - την κόλαση του κρεματόριου, τα βασανιστήρια, τις δολοφονίες μωρών και παιδιών και τις εκκαθαρίσεις. Jakubowska και Schneider εξάλλου υπήρξαν επιζήσασες των θηριωδιών, που έλαβαν χώρα και στο εν λόγω στρατόπεδο. Η ταινία του 1947 αποτελεί μία σημαντική καταγραφή, σε μία περίοδο που οι κτηνωδίες του Auschwitz δεν ήταν ακόμη γνωστές παγκοσμίως. Η Jakubowska ήταν η πρώτη που χρησιμοποίησε το στρατόπεδο ως πλατό για ένα φιλμ.
Σε ένα έργο με επίκεντρο τις γυναίκες, ξεχωρίζει η ερμηνεία της Tatyana Guretskaya στο ρόλο της γενναίας ιατρού Eugenia, το συγκινητικό βλέμμα της Alina Janowska (Dessa), η εύθραυστη Anielka της Barbara Fijewska, η δυναμική Nadya της Mariya Vinogradova και η κουτοπόνηρη Lalunia της Halina Drohocka.
Το φιλμ κυκλοφορεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε αποκατεστημένη επανέκδοση, στις 17 Αυγούστου 2023 στους θερινούς κινηματογράφους από τη New Star.
Trivia:
Για περισσότερα από 50 χρόνια, τα φαντάσματα του «The Last Stage» εμφανίστηκαν σε άλλες ταινίες, κάποιες φορές χωρίς έγκριση από τη Jakubowska και αναφορά σε αυτήν.
Στο «Night and Fog» (1955) του Alain Resnais και στο «The Diary of Anne Frank» (1959) του George Stevens, παρατέθηκαν αποσπάσματα από το «Ostatni etap», χωρίς πιστοποίηση, με υπονοούμενο ότι ήταν πλάνα ντοκιμαντέρ.
Το «Sophie's Choice» (1982) του Alan J. Pakula, το «Schindler's List» (1993) του Steven Spielberg και το «The Pawnbroker» (1964) του Sidney Lumet περιλαμβάνουν απόηχους των απεικονίσεων του στρατοπέδου συγκέντρωσης της Jakubowska.
Θα ακούσεις το Zwei Gitarren (1932) από το Hans Bund (1898-1982).
Δείτε το γιατί η αλήθεια δεν πρέπει να ξεχαστεί. Είδατε τί έγινε χθες στην Αθήνα με τους Κροάτες νοσταλγούς του ναζισμού Bad Blue Boys και πριν λίγα χρόνια με τους - προστατευόμενους του Trump - φασίστες Proud Boys στις ΗΠΑ. Εκτός αν είσαι της άποψης ότι «αγόρια (Boys) είναι, δεν πειράζει».
Με πληροφορίες από το bfi.org.uk και το israelstories.wixsite.com
