«The Cremator / Spalovac Mrtvol / Το Κρεματόριο»
8/10
Wiki: «Στις 15 Μαρτίου 1939, κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στο Βερολίνο, ο πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας Emil Hacha δέχθηκε εκφοβισμό για να υπογράψει την ανεξαρτησία της χώρας του.». Μετά από 30 έτη ακριβώς (στις 14 Μαρτίου 1969) κυκλοφορεί στην Τσεχοσλοβακία το τρίτο μεγάλου μήκους φιλμ του σκηνοθέτη Juraj Herz (1934-2018), μισό περίπου χρόνο ύστερα από την εισβολή του Συμφώνου της Βαρσοβίας στη χώρα. Ο σκηνοθέτης γεννήθηκε στη σημερινή Σλοβακία από Εβραίους γονείς. Ήταν επιζών του Ολοκαυτώματος, έχοντας φυλακιστεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ravensbruck κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας. Το έργο βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα (1967) του Ladislav Fuks (1923-1994), ο οποίος συνυπογράφει το σενάριο μετά του σκηνοθέτη. Η ταινία απαγορεύτηκε από την κυβέρνηση το 1973 και ξαναπαίχτηκε στις αίθουσες το 1990, μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού στην Τσεχοσλοβακία.
Η υπόθεση αφορά στον Karel Kopfrkingl [ο Rulolf Hrusinsky (1920-1994)], έναν αποτεφρωτή στην - κατεχόμενη από τους Γερμανούς – Τσεχοσλοβακία. Ο υποχόνδριος ήρωας πλασάρει τον εαυτό του ως πατριάρχη της καλύτερης οικογένειας. Διαφημίζει την αποχή του από το ποτό και το τσιγάρο. Υποστηρίζει την παράδοση της χώρας του και απλά ανέχεται τους διαφορετικούς από αυτόν. Στα κρυφά όμως επισκέπτεται τακτικά τους οίκους ανοχής, πίνει «για λόγους κοινωνικότητας» και επιτίθεται σεξουαλικά σε μία νεαρή συνάδελφό του. Νοικοκυραίος με τα όλα του δηλαδή. Χαρακτηρίζεται από ημιμάθεια, καθώς έχει μπερδέψει στο μυαλό του ιδέες του Βουδισμού και πρακτικές της Αρχαίας Σπάρτης. Η ναρκισσιστική και ηθικοπλαστική συμπεριφορά του, όπως και το κόμπλεξ κατωτερότητας, καθώς νομίζει ότι είναι μέλος μίας κοινωνικής ελίτ, τον καθιστούν ιδανικό θιασώτη της ναζιστικής προπαγάνδας περί καθαρότητας του αίματος κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η εξέλιξη του χαρακτήρα του αποτεφρωτή στο φιλμ είναι σταδιακή. Η παρουσία του Hrusinsky καθ’ όλη τη διάρκεια των μονολόγων του στοιχειώνει το θεατή, βοηθούσης και της υποβλητικής μουσικής του Zdenek Liska (1922-1983). Η παραφροσύνη έρχεται σιγά-σιγά και κυριεύει τον Kopfrkingl, όπως το Γ’ Ράιχ βαθμιαία επέβαλε «μία νέα τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη». Ο Rulolf Hrusinsky παραδίδει μάθημα υποκριτικής με τον τρόπο, που μεταμορφώνεται σε «σωτήρα των λαών». Δεν διστάζει να παίξει τον τιμωρό ακόμα και εναντίον αγαπημένων προσώπων, όταν διακρίνει σε αυτά μία «αδυναμία», μία «αταίριαστη» θηλυπρέπεια, μία διαφορετική πίστη ή καταγωγή. Καμμία καλο-υποδοχή λοιπόν στους ναζιστές σπίτι μου. Δεν είναι λίγοι εξάλλου οι συμπατριώτες μας, που νομίζουν πως προσομοιάζουν στους Αρχαίους Έλληνες, επειδή περιποιούνται ένα – αλά Λεωνίδα των 300 – μούσι…
Trivia: - Δύο ηθοποιοί υποδύονται περισσότερους ρόλους. Θύμα του Kopfrkingl παίζει ο Jiri Menzel, του οποίου το σκηνοθετικό ντεμπούτο ξαναείδαμε στην Ελλάδα το περασμένο καλοκαίρι.
- Το 1986 ο Herz κυκλοφόρησε το Zastihla me noc / The Night Overtakes Me, ένα τραγικό δράμα για τις εμπειρίες του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης με πρωταγωνιστή ξανά τον Rudolf Hrusinsky. Το 2010 σκηνοθέτησε το Ηabermann (2010), ένα πολεμικό δράμα για την εκδίωξη των Γερμανών από την Τσεχοσλοβακία μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το φιλμ κυκλοφορεί στις 10 Νοεμβρίου 2022 από τη New Star.
Trailer:
