Σε άλλες εποχές ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο το να χρησιμοποιεί ένας καλλιτέχνης/συγγραφέας ψευδώνυμο και να καθιερώνεται με αυτό. Η ψευδωνυμογραφία χρησιμοποιήθηκε για διάφορους λόγους, μέσα στους οποίους συμπεριλαμβάνεται η απόκρυψη ταυτότητας λόγω των αυστηρών ηθών του κύκλου ενός ανθρώπου ή λόγω των επικρατουσών κοινωνικο-πολιτικών συνθηκών, ενώ όσον αφορά τις γυναίκες, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που κάποια συγγραφέας υπέγραφε με αντρικό όνομα για να κρύψει το φύλο της λόγω των αντιλήψεων της εποχής, ώστε να έχει καλύτερη αντιμετώπιση το έργο της (μεγαλύτερη αποδοχή και λιγότερη κριτική). Άλλοτε πάλι, η επιλογή γινόταν απλά για ένα όνομα περισσότερο εύηχο από το πραγματικό.
Επίσης δεν είναι λίγες οι φορές που βρέθηκαν κείμενα και άρθρα υπογραμμένα με ψευδώνυμο, στο οποίο είναι δύσκολο να αποδοθεί ένα πραγματικό όνομα, η ταυτότητα πίσω από τον συγγραφέα και η επιστήμη της φιλολογίας καλείται να εντοπίσει υφολογικά και άλλα στοιχεία, ώστε να αποκλείσει ή να προχωρήσει στην ταύτιση. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί, για παράδειγμα, ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ο οποίος φαίνεται ότι έχει υπογράψει κείμενα με 33 διαφορετικά ψευδώνυμα. Πολλές τέτοιες πληροφορίες μπορεί κανείς να βρει συγκεντρωμένες στο βιβλίο Νεοελληνικά φιλολογικά ψευδώνυμα του Κυριάκου Ντελόπουλου, ένα βιβλίο πολύ προσεγμένο, στο οποίο καταγράφονται 4.117 ψευδώνυμα 2.261 συγγραφέων!
Σε τούτη την ανάρτηση, δεν θα εστιάσουμε στους συγγραφείς που υπέγραφαν με πολλά και διαφορετικά ψευδώνυμα, αλλά θα γίνει λόγος για τους συγγραφείς που καθιερώθηκαν με ένα ψευδώνυμο, κάτι που ίσως να μην γνωρίζουμε, ενώ μπορεί να αγνοούμε και το πραγματικό τους όνομα:
-Ο βραβευμένος με νόμπελ ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, είχε ως πραγματικό όνομα το Οδυσσέας Αλεπουδέλης. Σε συνέντευξή του έχει αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η επιλογή του ψευδώνυμου «Ελύτης» ήταν μελετημένη και προσεκτική. Ήθελε να ξεκινά από τη συλλαβή Ελ γιατί από Ελ ξεκινά η Ελλάδα, η ελευθερία, μία Ελένη που ήταν τότε ερωτευμένος. Ακολουθεί το γράμμα «υ» επειδή είναι το πιο ελληνικό γράμμα και καταλήγει με το αρχαιοπρεπές -της.
-Ο επίσης βραβευμένος με νόμπελ ποιητής Γιώργος Σεφέρης, λεγόταν πραγματικά Γεώργιος Σεφεριάδης. Με το ψευδώνυμό του υπέγραψε την πρώτη του ποιητική συλλογή Στροφή, που αποτέλεσε πράγματι μια στροφή στη νεότερη ποίηση και δέχτηκε θετικά αλλά και αρνητικά σχόλια. Στη συνέχεια, με αυτό καθιερώθηκε.
– Ο Γεώργιος Βιζυηνός, για τον οποίο μπορείτε να βρείτε ένα μικρό αφιέρωμα εδώ, είχε πραγματικό ονοματεπώνυμο το: Γεώργιος Μιχαήλ Σύρμας ή Μιχαηλίδης. Το ψευδώνυμο Βιζυηνός προέρχεται από τη Βιζύη της Ανατολικής Θράκης, το σημερινό Βιζέ της Τουρκίας που αποτελεί και τον τόπο γέννησής του.
-Ο Μ. Καραγάτσης, γνωστός για τα έργα του Γιούγκερμαν και Μεγάλη Χίμαιρα, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της «Γενιάς του ’30». Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτριος Ροδόπουλος. Το Καραγάτσης συνδέεται με το δέντρο καραγάτσι (φτελιά), καθώς σε ένα τέτοιο που βρισκόταν στην εκκλησιά του χωριού του (Ραψάνη Θεσσαλίας), συνήθιζε να διαβάζει όταν ήταν νεαρός και περνούσε εκεί τα καλοκαίρια του.
Για το «Μ» δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με σιγουριά και οι απόψεις διίστανται: λέγεται ότι σχετίζεται με το ρώσικο όνομα «Μίτια» (ρωσική εκδοχή του Δημήτρης), με το οποίο τον αποκαλούσαν φίλοι και συμφοιτητές του λόγω της μεγάλης του αγάπης για τον Ρώσο συγγραφέα Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Το γεγονός ότι υπέγραφε τα έργα του ως «Μ. Καραγάτσης» προκάλεσε σύγχυση και σε αρκετούς φιλολόγους, οι οποίοι συχνά ερμήνευαν το «Μ» ως Μιχάλης λόγω των ηρώων του, Μιχάλη Καραμάνου (στον Γιούγκερμαν) και Μιχάλη Ρούση (στον Μεγάλο ύπνο) που θεωρούνται περσόνες του συγγραφέα. Σύμφωνα με πρόσφατη προφορική μαρτυρία της κόρης του Μαρίνας Καραγάτση, το αρχικό γράμμα «Μ.» μπροστά από το ψευδώνυμο Καραγάτσης πράγματι παραπέμπει στο όνομα Μιχάλης.
-Ο Φώτης Κόντογλου, λογοτέχνης και ζωγράφος, έχει ως πραγματικό επίθετο το Αποστολέλλης. Αλλά καλλιτεχνικά υιοθέτησε το επίθετο της μητέρας του, Δέσπως Κόντογλου.
-Ο Αργύρης Εφταλιώτης είχε ως πραγματικό όνομα το Κλεάνθης Μιχαηλίδης. Πρωτοεμφανίστηκε στον «Φιλαδέλφειο Διαγωνισμό» του 1889, όπου η ποιητική συλλογή του Τραγούδια του ξενιτεμένου βραβεύθηκε αλλά δεν κέρδισε το πρώτο βραβείο, το οποίο κέρδισε ο Παλαμάς με το ποίημα «Ύμνος εις την Αθηνάν» (για τη διαμάχη τους μπορείτε να διαβάσετε εδώ). Σε αυτή τη συλλογή διακρίνεται η νοσταλγία της πατρικής γης και η επιλογή του ψευδωνύμου του δεν είναι τυχαία με αυτό το γεγονός: προέρχεται από την Εφταλού της Λέσβου (το όνομα προέρχεται από το «Ευθαλού» = ευ + θάλλω, δηλαδή «πρασινίζω καλά»). Μάλιστα στο ίδιο μέρος αγόρασε αργότερα, επηρεασμένος, ένα κτήμα για να ηρεμεί ο Ηλίας Βενέζης.
-Ο Ηλίας Βενέζης, του οποίου τα έργα αποτελούν προσωπικές μαρτυρίες από τη ζωή και το διωγμό των Ελλήνων της Μ. Ασίας, ονομαζόταν πραγματικά Ηλίας Μέλλος. Υιοθέτησε το Βενέζης, καθώς έτσι λεγόταν ο παππούς του Δημήτριος από την πλευρά της μητέρας του.
-Ο ποιητής του Κύκλου της Διαγωνίου, Γιώργος Ιωάννου, στου οποίου το έργο καταγράφονται κάποιες από τις σημαντικότερες αναμνήσεις και περιγραφές της σύγχρονης ιστορίας μας (κατοχή – εθνική αντίσταση – εμφύλιος) ονομαζόταν Γιώργος Σορολόπης.
-Ο Στρατής Τσίρκας που μας χάρισε την πολύ σημαντική τριλογία του Ακυβέρνητες Πολιτείες, λεγόταν πραγματικά Γιάννης Χατζηαντρέας.
-Η Ζωρζ Σαρή, συγγραφέας κυρίως παιδικής ή νεανικής λογοτεχνίας, είχε ως πραγματικό όνομα το Γεωργία Σαρηβαξεβάνη, το οποίο δεν έχει μεγάλη απόκλιση από το ψευδώνυμο: πιθανόν η αλλαγή στο όνομα να σχετίζεται με την καταγωγή της μητέρας της (Γαλλίδα από τη Σενεγάλη) και στο επίθετο είχε κρατήσει απλά τις δύο πρώτες συλλαβές.
-Ακολουθεί ένα ζευγάρι συγγραφέων με ψευδώνυμα: O Κώστας Ουράνης. ο οποίος ονομαζόταν Κλέαρχος Νιάρχος ή Νεάρχου και η σύζυγός του Ελένη Νεγρεπόντη, κριτικός λογοτεχνίας, θεάτρου και συγγραφέας που έγινε γνωστή με το ψευδώνυμο Άλκης Θρύλος.
-Ο Στράτης Μυριβήλης, με τα πολύ γνωστά μυθιστορήματά του: Η ζωή εν τάφω, Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια και η Παναγιά η Γοργόνα. προτάθηκε τρεις φορές για βραβείο νόμπελ και λεγόταν πραγματικά Ευστράτιος Σταματόπουλος.
-Ο Παύλος Νιρβάνας, λογοτέχνης που άνηκε στον κύκλο του Παλαμά και περισσότερο γνωστός στους νεοελληνιστές, είχε ως πραγματικό όνομα το Πέτρος Κ. Αποστολίδης.
-Τέλος, ο ποιητής και κριτικός Ευάγγελος Ι. Ιωάννου έγινε γνωστός στην Ελλάδα με το ψευδώνυμο Τέλλος Άγρας.
Σοφία Τατίδου – Φιλόλογος, thessalonikiartsandculture.gr
