Ο Νίκος Ξυλούρης είναι ένας από τους μεγαλύτερους τραγουδιστές που γεννηθήκαν ποτέ στη Ελλάδα και οι συστάσεις, θαρρώ πως περιττεύουν. Με διάφορα ψευδώνυμα, όπως Ψαρονίκος ή Αρχάγγελος της Κρήτης κατάφερε να γίνει ιδιαίτερα αγαπητός σε όλη τη χώρα. Η ιστορία του θα ξεκινήσει από ένα μικρό χωριό της Κρήτης και σύντομα το ταλέντο του, αλλά και το μεγαλείο της ψυχής του, θα τον κάνουν γνωστό και έξω από την μικροκοινωνία του νησιού του. Η μουσική του άγγιξε πολλούς ανθρώπους σε σημείο να νοσταλγούν και να ταυτίζονται με έναν τόπο που δεν είχαν την παραμικρή σχέση. Όμως η μοίρα του επιφύλασσε ένα άσχημο παιχνίδι και πάνω στην ακμή της καριέρας του ήταν αναγκασμένος να τα παρατήσει με σκοπό να παλέψει για μία “μάχη” που δεν μπορούσε να νικήσει.
Η γέννηση του Αρχάγγελου
Ο Νίκος Ξυλούρης εικάζεται πως γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου του 1936 στα Ανώγεια, στο Ρέθυμνο της Κρήτης. Ο λόγος που δεν υπάρχουν τα χαρτιά που να αποδεικνύουν την ακριβή ημερομηνία της γέννησης του, έγκειται στην καταστροφή του χωριού του το 1941 από τους Γερμανούς. Τα επίσημα έγγραφα του Ξυλούρη καταστράφηκαν μαζί με όλων των πολιτών εκείνου του χωριού. Για αυτό υπάρχουν άνθρωποι που αμφισβητούν την 7η Ιουλίου ως πραγματική ημερομηνία της γέννησης του.
Τα νεανικά χρόνια του Ψαρονίκου δεν ήταν στρωμένα με ροδοπέταλα. Έζησε μέσα στα επαχθή χρόνια της κατοχής, ενώ σε ηλικία πέντε ετών βίωσε την καταστροφή του τόπου του και αναγκάστηκε να “μεταναστεύσει” μαζί και με τους υπόλοιπους συγχωριανούς του σε χωριό στην επαρχία Μυλοποτάμου, όπου παρέμεινε μέχρι και την απελευθέρωση της Λεβεντογέννας. Για τον Νίκο Ξυλούρη τα γράμματα ήταν περισσότερο αγγαρεία παρά διασκέδαση και ανεμελιά της παιδικής ηλικίας. Θα σταματήσει το σχολείο σε μικρή ηλικία, όταν και πλανεύτηκε από τον ήχο της λύρας και με βοήθεια των δασκάλων του θα μεταπείσει, τους αρχικά αρνητικούς γονείς του, να του αγοράσουν το πρώτο μουσικό του όργανο. Το ταλέντο του φαινόταν από μικρή ηλικία. Γρήγορα θα ξεκινήσει να παίζει μουσική σε γάμους και γιορτές και καταφέρνει μέσω αυτών να πληρώνει τα απολύτως απαραίτητα και αυτά όχι πάντοτε. Μεγάλος εχθρός της εποχής του ήταν η ξένη μουσική που εισέβαλλε και στον ελλαδικό χώρο, με την οποία ο Ψαρονίκος δεν είχε καμία σχέση.
Καριέρα και γάμος
Το 1953, στην ηλικία των 17 ετών, αποφασίζει να εγκατασταθεί στο Ηράκλειο, όπου θα πιάσει δουλειά στο μαγαζί “Κάστρο”. Ξεκινάει τακτικές εμφανίσεις σε γάμους και πανηγύρια και σιγά σιγά αρχίζει το όνομα του να ακούγεται στους χώρους του νησιού. Βέβαια ο Ξυλούρης δεν έπαιζε μουσική μόνο για τα λεφτά. Σε πολλά γλέντια που δεν είχαν να τον πληρώσουν καθόταν παραπάνω, καθώς όπως έλεγε “αυτοί έχουν περισσότερη ανάγκη για να γλεντήσουν“.
Σε μία από αυτές τις γιορτές θα γνωρίσει την Ουρανία Μελαμπιανάκη και μεταξύ τους θα δημιουργηθεί αστραπιαία ένα αίσθημα γεμάτο δυσκολίες. Η Ουρανία προερχόταν από μια ευκατάστατη οικογένεια, ενώ ο Ξυλούρης ήταν φτωχός και το επάγγελμά του που του προσέφερε έναν πενιχρό μισθό δε γοήτευε την οικογένειά της. Το να μιλήσουν ήταν απαγορευτικό για την εποχή και τις συνθήκες, για αυτό η Ουρανία φρόντιζε να χορεύει κάθε φορά που έπαιζε τη λύρα του ο Ξυλούρης. Ο Ψαρονίκος από την άλλη χρησιμοποίησε το μόνο του όπλο, το τραγούδι και για περίπου ένα χρόνο της έκανε καντάδα. Σε μία τυχαία συνάντηση τους θα της εκμυστηρευτεί τον έρωτά του, ο οποίος θα βρει άμεση ανταπόκριση. Οι δυσκολίες όμως παρέμεναν και έτσι το ερωτευμένο ζευγάρι θα αποφασίσει να κλεφτεί. Στις 21 Απριλίου του 1958 η Ουρανία θα παντρευτεί τον αγαπημένο της μία μέρα αφότου είχε αφήσει ένα γράμμα στους γονείς της, εξηγώντας τους λόγους που κλέβεται. Θα ζήσουν αγαπημένα για πολλά χρόνια, ενώ θα αποκτήσουν και δύο παιδιά.
Όλο αυτό το διάστημα, η ανοδική του πορεία συνεχίζεται και ο ίδιος αρχίζει να αποκτά μία ισχυρή φήμη σε ολόκληρη τη μεγαλόνησο. Όμως οι φιλοδοξίες του δε σταμάταγαν εκεί. Προσπαθούσε να κάνει γνωστή την μουσική της Κρήτης και έξω από αυτήν. Το Νοέμβριου του 1958 θα ηχογραφήσει τον πρώτο του δίσκο με τίτλο “Μια μαυροφόρα που περνά“. Ο μισθός του για αυτή την ηχογράφηση ήταν 150 δραχμές! Ο δίσκος όμως θα αγαπηθεί και σύντομα η εταιρία θα τον βοηθήσει να βγάλει κι άλλους δίσκους. Θα πάρει μέρος και σε διαγωνισμό στην Ευρώπη, όπου θα λάβει το πρώτο βραβείο. Θα συνεχίσουν και άλλες βραβεύσεις, ενώ παράλληλα θα εγκατασταθεί στην Αθήνα, συνεχίζοντας το τραγούδι σε διάφορα μαγαζιά της Πλάκας.
Στη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου, ο Ψαρονίκος όχι μόνο δε θα κρυφτεί, αλλά θα πραγματοποιήσει σωρεία εμφανίσεων, παίρνοντας ξεκάθαρη θέση υπέρ της δημοκρατίας και ενάντια οποιασδήποτε μορφής κατάλυσής της. Η φωνή του έγινε σύμβολο της αντίστασης, ενώ πραγματοποίησε και πολλές εμφανίσεις με τον Γιάννη Μαρκόπουλο.
Πήρε μέρος και σε παραστάσεις με την Καρέζη και τον Καζάκο, ενώ λόγω έλλειψης χρόνου μάθαινε τα τραγούδια πριν την ηχογράφηση, ακούγοντας την κασέτα μέσα στο αυτοκίνητο. Μάλιστα ο Σταύρος Ξαρχάκος δεν άφηνε τον Ξυλούρη να κάνει πρόβες πριν την ηχογράφηση, καθώς προτιμούσε η εκτέλεσή του να είναι αυθεντική. Αυτό συνέβη και στο πασίγνωστο τραγούδι του “Ήτανε μια φορά”. Ο Ξυλούρης βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του, όταν ολόκληρος ο κόσμος του θα γύριζε απότομα. Αυτό συνέβη όταν πληροφορήθηκε πως πάσχει από καρκίνο στους πνεύμονες.
Ο Ξυλούρης απέναντι στο θάνατο
Είχε ήδη γίνει ο αρχάγγελος μίας ολόκληρης νήσου, μία αναγνωρίσιμη φωνή για όλους τους Έλληνες, όταν πληροφορήθηκε ότι πάσχει από καρκίνο και πιο συγκεκριμένα από όγκο στους πνεύμονες με μετάσταση στον εγκέφαλο. Ο ίδιος παράτησε τα πάντα και εισήχθη σε διάφορες κλινικές. Δεν ήθελε να πεθάνει και προσπάθησε να παλέψει για την επιβίωση του. Έδωσε τεράστιο αγώνα με πολλαπλές και επίπονες εγχειρήσεις, ενώ μεταφέρθηκε και στο Μεμόριαλ στην Αμερική με έξοδα της οικογένειας Δοξιάδη, όπου θα τον άκουγε κανείς να σιγοτραγουδάει, όσο του επέτρεπαν οι λιγοστές δυνάμεις του, το αγαπημένο του τραγούδι “Αγρίμια και Αγριμάκια μου”. Η μάχη που έδινε δεν ήταν δίκαιη, δε μπορούσε να την κερδίσει. Για να συμβεί κάτι τέτοιο θα έπρεπε να νικήσει τον ίδιο το θάνατο και για αυτό στις 8 Φεβρουαρίου του 1980 άφησε τον κόσμο μας. Ήταν μόλις 44 χρονών, και κάπως έτσι άδοξα έφυγε μία από τις πιο ένδοξες φωνές που γέννησε ποτέ αυτός ο τόπος.
Ο Ψαρονίκος ζήτησε να ταφεί στην Αθήνα και όχι στην ιδιαίτερη πατρίδα του, καθώς ήθελε να τιμήσει όλους τους ανθρώπους που αγάπησαν τα τραγούδια και τη φωνή του και όχι μόνο τους συντοπίτες του. Όσοι μιλήσουν για αυτόν τον άνθρωπο έχουν να πουν για το μεγαλείο της ψυχής του και την αυθεντικότητα του χαρακτήρα του. Ο Νίκος Ξυλούρης έφυγε νωρίς, όμως ακόμα αποτελεί πηγή έμπνευσης για πολλούς ανθρώπους. Ακόμα και μέσα από τον τάφο του καταφέρνει να γνωρίσει την κρητική μουσική στους Νεοέλληνες. Ίσως τελικά να κατάφερε να νικήσει και το θάνατο. Ως ελάχιστο φόρο τιμής παραθέτω το αγαπημένο κομμάτι του ίδιου που τον βοηθούσε τις δύσκολες ώρες να θυμάται με νοσταλγία την πατρίδα του και να μην εγκαταλείπει ενάντια στις πιθανότητες.
