Το 1943, που ο έφηβος ακόμα Χατζιδάκις έγραφε το «Ήρθε βοριάς, ήρθε νοτιάς», ένα από τα πρώτα του όπως είπαμε τραγούδια, εγώ ήμουν μωρό. Αδύνατον λοιπόν να έχω εικόνες από την αλυσοδεμένη Αθήνα, που στέναζε κάτω απ’ τη μπότα των Γερμανών.
Μού άρεσε όμως πάντα να ρωτάω και να μαθαίνω. Έτσι ζήτησα κι απ’ την Ελένη Χαλκούση, τη σοφή, μεγάλη φίλη μου, να μού μιλήσει για τα θέατρα τής Αθήνας στα χρόνια τής Κατοχής. «Δεν φαντάζεστε», μού είπε, «τί μεγάλο ρόλο έπαιξε το θέατρο, τα δύσκολα εκείνα χρόνια. Ο κόσμος ο στερημένος και πεινασμένος, που ζούσε σε σπίτια χωρίς θέρμανση, χωρίς νερό και φως, και που φοβόταν να βγει στους δρόμους, μήπως και δεν μπορέσει να επιστρέψει, επήγαινε στο θέατρο.
Οι θεατρώνες είχαν τότε θησαυρίσει. Άλλο το τί είχαν τραβήξει οι ηθοποιοί». Για την επιθεώρηση ήταν βέβαια δύσκολα τα πράγματα, αφού υπήρχε αυστηρή λογοκρισία. Ανθούσε όμως η πρόζα. Το Θέατρο Τέχνης και ο Κουν, το 1942 σκορπούν τα πρώτα ρίγη. Τότε, η Έλλη Λαμπέτη, 19 μόλις χρόνων, πάει στον Παράδεισο ως Χάνελε. Τότε, στο Κοτοπούλη-Rex, ανεβαίνουν και οι πρώτες μουσικές κωμωδίες, που αφήνουν εποχή.
Το «Ταξίδι τού γάμου», το «Αλάτι και πιπέρι», το «Φάντασμα τού Μετροπόλ». Οι ηθοποιοί τού θιάσου, όλοι σχεδόν τής πρόζας, παίζουν, χορεύουν, τραγουδούν. Ο Δημήτρης Χορν και η Νανά Σκιαδά, εδώ δείχνουν τα νιάτα τους επάνω στη σκηνή, και λάμπουν και οι δύο. Έτσι μού έχουν πει.
Στα σκηνικά και τα κοστούμια ο Γιώργος Ανεμογιάννης. Τον γνώρισα κι αυτόν, αξιολάτρευτος. Πολλά χρόνια μετά, λίγο έξω απ’ το Ηράκλειο τής Κρήτης δημιούργησε το Μουσείο Καζαντζάκη. Τέλος στις μουσικές κωμωδίες τού Rex, στα δύο πιάνα παρελαύνουν, ο Γιάννης Σπάρτακος, ο Κώστας Καπνίσης, ένας παλιός, ξεχασμένος μουσικός που λεγόταν Γιώργος Κατσαρός και ο Ανδρέας Παρίδης, ο κατοπινός γνωστός μαέστρος.
Η Ελένη Χαλκούση, που συμμετείχε στον θίασο, θυμόταν: «Χωρίς καλοριφέρ και ασανσέρ, και δίχως φωτισμό, στα σκοτεινά, ο κόσμος ερχόταν τότε να μάς δει κι ανέβαινε αγόγγυστα τις σκάλες τού Κοτοπούλη, γιατί το θέατρο τού έδινε ελπίδα».
Καιρός όμως τώρα να σάς δείξω ένα απόσπασμα, από τη Μουσική βραδιά που με την Δάφνη Τζαφέρη είχαμε αφιερώσει τον Οκτώβρη τού 1976 στην Κατοχή και τα τραγούδια τού ‘40. Ακούμε «Είσαι η κλέφτρα τής καρδιάς μου», από το «Φάντασμα τού Μετροπόλ» τού 1943. Παίζει πιάνο και τραγουδά ο συνθέτης Γιάννης Σπάρτακος. Το 1914 είχε γεννηθεί, πέθανε το 2001, στις 31 Ιουλίου.
