Στο Θέατρο '63, από εκείνη την καταπληκτική σειρά ετήσιων εκδόσεων του Θεόδωρου Κρίτα που κάλυψε το διάστημα 1957-69, διαβάζω: «Με θέμα τον πόλεμο και προ πάντων τον Εμφύλιο, ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε το Τραγούδι του νεκρού αδελφού, όπου η μουσική, όπως ήτανε άλλωστε φυσικό, κυριαρχεί πάνω στον ισχνό λόγο».
Μ'αυτό το επιγραμματικό σχόλιο είχε τοποθετήσει ο Μάριος Πλωρίτης ανάμεσα στις παραστάσεις της περιόδου 1962-63 το γνωστό έργο του Μίκη, που είχε πρωτοπαρουσιάσει το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη από τις 13 Οκτωβρίου έως τις 9 Δεκεμβρίου του 1962. Στον θίασο εκτός από τον θιασάρχη, η Βέρα Ζαβιτσιάνου, ο Νίκος Ξανθόπουλος, η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, η Μαρία Κωνσταντάρου, η Λούλα Ιωαννίδου, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ως λαϊκός τραγουδιστής.
Η σκηνοθεσία ήταν του Πέλου Κατσέλη, τα σκηνικά του Νίκου Νικολάου, της Ζουζούς Νικολούδη οι χορογραφίες. Όπως φαίνεται από τη μικρή διάρκεια των παραστάσεων το έργο δεν έπιασε, άρεσαν όμως τα τραγούδια, που κυκλοφόρησαν από την Κολούμπια σ' ένα θαυμάσιο δίσκο, με τον Μπιθικώτση στις μεγάλες του στιγμές. Μπεμπεδέλη και Γιώτα Λύδια έδωσαν τις δικές τους ερμηνείες στο «Κοιμήσου αγγελούδι μου» σε στίχους Κώστα Βίρβου, η Βέρα Ζαβιτσιάνου στην «Προδομένη αγάπη».
Το έργο επαναλήφθηκε και αργότερα, από άλλους θιάσους, με άλλες διανομές, ενώ αρκετές νεότερες φωνές δοκίμασαν τα τραγούδια που πρώτος είχε τραγουδήσει ο Γρηγόρης. Και πάλι διαβάζω, αυτή τη φορά από ένα κείμενο που έγραψε ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης για τα ζεϊμπέκικα που υπάρχουν στο Τραγούδι του νεκρού αδελφού: «Πως να μνημονεύσω και να τιμήσω καλύτερα τον χορό των χορών, το ζεϊμπέκικο, από το να τον παντρέψω με τη θεματολογία των πρόσφατων παθών τού ελληνικού λαού. Για τον πολύ κόσμο ο ζεϊμπέκικος σημαίνει ταβέρνα, σπάσιμο πιάτων, διασκέδαση.
Για μένα, είχαν περάσει μόλις δέκα χρόνια από τον καιρό που τον χορεύαμε στο Μακρονήσι, με τη σκέψη γεμάτη άλλου είδους όνειρα και προσδοκίες. Εξάλλου, η δεκαετία του '60 ήταν για πολύ κόσμο, και προ παντός για τους νέους, ένα καινούριο ξεκίνημα». Το έργο, σάς θυμίζω, γράφτηκε μεταξύ 1960- 62, όταν το όραμα ενός καλύτερου κόςμου ήταν ακόμα ζωντανό.
Ας βρεθούμε λοιπόν τώρα για άλλη μια φορά στα περβόλια, μεσ'στους ανθισμένους κήπους, ακούγοντας ένα από τα ωραιότερα τραγούδια αυτού του κύκλου, έτσι όπως υπάρχει τραγουδισμένο από έναν εξαιρετικό Μανώλη Μητσιά στο βίντεο της συναυλίας που είχε δώσει το 1994 ο Μίκης Θεοδωράκης για την ενίσχυση και διάσωση του ιστορικού αρχείου του ΚΚΕ.
Η τηλεοπτική σκηνοθεσία είναι της Μαίρης Κουτσούρη. Στην ορχήστρα συμμετέχει, όπως και στην παράσταση και στο δίσκο του 1962, ο Κώστας Παπαδόπουλος μπουζούκι. Διευθύνει φυσικά ο Μίκης Θεοδωράκης.
