Μέχρι να ενηλικιωθούν, τα παιδιά είναι αποκλειστικά δική μας ευθύνη, κι αυτό συνεπάγεται πως δεσμευόμαστε να διατηρήσουμε για λογαριασμό τους τον θεσμό της οικογένειας.
Όταν οι γηραιότεροι συνάδελφοί μου έκαναν τα πρώτα βήματα στην ψυχολογία, υπεραπλούστευαν το θέμα τους χωρισμού.
Έλεγαν: «Για τα παιδιά, είναι πάντοτε καλύτερο να βλέπουν τους γονείς τους χαρούμενους και χωρισμένους, παρά μαζί και να μαλώνουν».
Μιλούσαν με υπερβολική ευκολία, με μιαν ελαφρότητα που έφθανε στα όρια της αναίδειας, και που σήμερα μας δημιουργεί κατάπληξη. Έχουμε αλλάξει πολύ εμείς οι θεραπευτές. Σήμερα δεν είμαστε τόσο σίγουροι ότι είναι πάντα έτσι.
Οι περισσότεροι θεραπευτές που δουλεύουμε με ζευγάρια θεωρούμε πως η οικογενειακή δομή και η τρυφερή σχέση των γονιών όπως εκδηλώνεται μπροστά στα παιδιά είναι πράγματα πολύ σημαντικά για τη δημιουργία της ταυτότητάς τους και, συνεπώς, για την μελλοντική ψυχική τους υγεία.
Κανένας δεν γνωρίζει με βεβαιότητα τι μπορεί να προκαλέσει στην ψυχή ενός παιδιού που δεν έχει συμπληρώσει ακόμη τα δύο του χρόνια ο χωρισμός των γονιών του.
Καταλάβετέ το. Είναι κάτι υπέροχο το ν’ αποκτήσεις παιδί, αλλά η μητρότητα και η πατρότητα δεν είναι μικρή υπόθεση και συνεπάγεται ένα υψηλότερο αίσθημα ευθύνης, που έχει διάρκεια και σταδιακή ένταση. Η ευθύνη είναι τεράστια μέχρι να γίνει δύο χρονών, άμεση προτεραιότητα μέχρι να πάει πέντε, ιδιαίτερη ως τα δέκα, μεγάλη ως τα δεκαπέντε, και αρκετή ώσπου να γίνει είκοσι πέντε.
Και μετά;
Μετά, μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις με τη ζωή σου. Γιατί η αλήθεια είναι πως ό,τι και να κάνεις εσύ, δεν πρόκειται να αλλάξεις και πολύ το τι κάνει, σκέφτεται ή λέει το παιδί σου.
Είναι καλύτερα, δηλαδή, να συνεχίσουν να τσακώνονται οι γονείς και να πετάνε πιάτα ο ένας στον άλλον;
Εξαρτάται από την περίπτωση, λέω εγώ.
Υπάρχουν περιπτώσεις και περιπτώσεις. Αν ο μπαμπάς κυνηγάει τη μαμά μες στο σπίτι μ’ ένα μαχαίρι, είναι καλύτερα να χωρίσουν, το δίχως άλλο. Αν δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα, πρέπει κανείς να εξετάζει με προσοχή κάθε κατάσταση. Ασφαλώς, δεν αρκεί το περίφημο «δεν αγαπιόμαστε πια»…
Θυμάμαι πριν από αρκετά χρόνια, την εποχή που εκπαιδευόμουν ως οικογενειακός θεραπευτής, παρακολούθησα πίσω από τον καθρέφτη μια συνεδρία θεραπείας, ζεύγους την οποία διηύθυνε ένας καταπληκτικός συνάδελφος θεραπευτής.
Εκείνος κι εκείνη, είκοσι πέντε περίπου χρόνων ο καθένας, εκθέτουν τις απόψεις τους, που είναι λίγο – πολύ οι ίδιες: «Δεν πάει άλλο. Θέλουμε να χωρίσουμε… Πάει, τελείωσε». Ο θεραπευτής ρωτάει την ηλικία των παιδιών και η γυναίκα απαντάει: «Ο μεγάλος είναι τριών χρόνων και η μικρή έξι μηνών». Ο θεραπευτής υπαινίσσεται τότε ότι ο χωρισμός θα μπορούσε να κάνει κακό στα παιδιά, και ο σύζυγος λέει: «Μα, ξέρετε, δεν είμαστε πια ευτυχισμένοι…»
«Αν δεν είστε ευτυχισμένοι» τους λέει ο συνάδελφος, «για να ξαναγίνετε καλά πρέπει να χωρίσετε. Ρωτάω όμως: με τη δυστυχία των παιδιών ποιος θα ασχοληθεί; Δεν είστε ευτυχισμένοι; Κάντε υπομονή, περιμένετε λίγο, βρείτε έναν τρόπο να συμβιώσετε, να γίνετε φίλοι… Λυπάμαι, αλλά εδώ έχουμε ένα θέμα ανάληψης ευθύνης. Αν δεν θέλατε να την αναλάβετε, θα έπρεπε να το είχατε σκεφτεί νωρίτερα. Τώρα, είναι αργά. Θα έχετε ίσως ξανά την ευκαιρία, αμφιβάλλω όμως αν είναι αυτή τη στιγμή. Καταλαβαίνω… Έχουν γίνει φοβερά πράγματα. Δεν μπορέσατε ή δεν θελήσατε να τα αποφύγετε. Είστε δυο άνθρωποι επιπόλαιοι, ανεύθυνοι… δεν το σκεφτήκατε, σας διέφυγε, ο ένας προκάλεσε τον άλλον, δεν υπολογίσατε καλά… Κρίμα… Τώρα, όμως, πρέπει να αναλάβετε τις ευθύνες σας. Τίποτα απ’ όσα λέτε δεν αποτελεί δικαιολογία που να σας επιτρέπει να πληγώσετε εκείνους που δεν είναι σε θέση να υπερασπιστούν τον εαυτό τους… Λυπάμαι.»
Συμφωνώ κι εγώ. Πριν χωρίσει κανείς, πρέπει να σταθμίσει πολύ καλά τα πράγματα. Κυρίως, αν τα παιδιά είναι κάτω από δύο χρόνων. Ξεχάστε τις βλακείες που υποστηρίζουν αυτοί που τίποτα δεν ξέρουν: « Όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα» (;) Δεν νομίζω.
Δεν πρέπει να υποβαθμίζουμε το κακό που μπορεί να προκληθεί σ’ ένα βρέφος που είναι σαν σφουγγάρι και, ενώ καταλαβαίνει τα πάντα, δεν μπορεί να ρωτήσει τίποτα.
Ένα ζευγάρι με παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας δεν πρέπει να χωρίζει μέχρι να εξαντλήσει ΟΛΕΣ τις δυνατότητες… ΟΛΕΣ.
Ασφαλώς, είναι φορές που δεν υπάρχει τίποτ’ άλλο να κάνεις. Οι δυνατότητες εξαντλήθηκαν και το ζευγάρι χωρίζει. Και επιγραμματικός όπως είμαι στο θέμα του χωρισμού, θεωρώ ότι, αφού ολοκληρωθεί, καλό είναι να ξέρει κανείς ότι η ζωή δεν τελειώνει με μια αποτυχία επειδή ανετράπη ένα σχέδιο.
Αν οι γονείς δεν ήθελαν, δεν μπορούσαν ή δεν ήξεραν πώς να συνεχίσουν να είναι μαζί για χάρη των παιδιών, θα είναι καλό γι’ αυτά να σκέφτονται ότι κάποιος άλλος μπορεί ν’ αγαπήσει τον μπαμπά και τη μαμά. Ότι μπορεί να φτάσουν να έχουν καινούργιο σύντροφο. Τα παιδιά το εκτιμούν αυτό, έστω και αν αντιδρούν στην αρχή.
Γιατί αν η μαμά, για παράδειγμα, μείνει για πάντα μόνη, τα παιδιά θα καταλήξουν να κατηγορούν τον μπαμπά για τη μοναξιά της.
Από το βιβλίο «Ο δρόμος της συνάντησης» ΦΥΛΛΑ ΠΟΡΕΙΑΣ ΙΙ του Χόρχε Μπουκάι – εκδ. opera
