Οι κρήνες που ξεδιψούσαν την παλιά Αθήνα

Οι κρήνες που ξεδιψούσαν την παλιά Αθήνα

 

Οι νερουλάδες έκαναν για πολλές δεκαετίες χρυσές δουλειές στην Αθήνα, αφού η πόλη αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα λειψυδρίας...

 

«Η αθηναϊκή δημοτική βρύση έχυνε ένα μόνο δάκρυ κάθε δώδεκα ώρες, ένα δάκρυ πόνου διά τους διψώντας κατοίκους της ανύδρου πόλεως. Και είναι ατελείωτοι οι γυναικοκαβγάδες που άναβαν γύρω από τη βρύση μεταξύ των νοικοκυράδων και των δουλικών όταν κατέφθανε η μυριοπόθητος σταγών (…) Πολλές φορές οι καυγάδες αυτοί ελάμβαναν διαστάσεις τέτοιες που ανεστάτωναν τη γειτονιά. Στο τέλος κατέφθανε ο αστυνόμος επικεφαλής των «κλητήρων» με το κόκκινο επιστήθιο. «Τι τρέχει;», ρωτούσε. «Μα αν έτρεχε, κύριε αστυνόμε, δε θα γινόταν το κακό. Εχει τρεις μέρες να τρέξη»…».

 

Η περιγραφή του Τίμου Μωραϊτίνη στο βιβλίο «Τα ρομαντικά χρόνια της Αθήνας», μια παραστατική εικόνα από την Αθήνα των περασμένων αιώνων, θυμίζει τις διηγήσεις του αθηναιογράφου Κώστα Μπίρη που περιέγραφε πως ουρές Αθηναίων σχηματίζονταν μπροστά από τις δεκάδες βρύσες της πόλης σε περιόδους λειψυδρίας. Οι κρήνες της Αθήνας – οι περισσότερες αληθινά κομψοτεχνήματα, φτιαγμένα επί Τουρκοκρατίας – έδωσαν ιδιαίτερο χαρακτήρα σε μια πόλη που ανέκαθεν «διψούσε». Αυτή την ξεχωριστή όψη έρχεται να υπενθυμίσει η πρόσφατη απόφαση του Δήμου Αθηναίων να εγκαταστήσει δημόσιες βρύσες σε αρκετά σημεία της πόλης.

 

Η αρχή θα γίνει το καλοκαίρι με τρεις κρήνες, μία στη συμβολή των οδών Ερμού και Νίκης, μία δεύτερη στην είσοδο του μετρό Κεραμεικός και μια τρίτη στη Λεωφόρο Κηφισίας. Συνεργάτες του Δήμου στην κίνηση αυτή θα είναι η οργάνωση Μεσόγειος SOS και η Ενωση Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης και Αποχέτευσης.

 

«Διά τους διψώντας δημότας». Σύμφωνα με τις σωζόμενες μαρτυρίες, το 1879 στην Αθήνα υπήρχαν 55 δημόσιες βρύσες. Ηταν διάσπαρτες ώστε να εξυπηρετείται ολόκληρη η πόλη, ενώ κάποιες έδωσαν τα ονόματά τους σε γειτονιές του κέντρου. Στην πλειονότητά τους ήταν φτιαγμένες από μάρμαρο και πέτρα και τα ανάγλυφα σχέδιά τους αντανακλούσαν την άφταστη ομορφιά της λαϊκής τέχνης που υπηρετούσαν οι δημιουργοί τους. Εφεραν χαραγμένες παραστάσεις από την αρχαία Αθήνα, βυζαντινά σύμβολα ή και επιγραφές. Η βρύση του Τάτση στην οδό Αισώπου στου Ψυρή που έτρεχε χειμώνα – καλοκαίρι, η βρύση Καράσουι στον Αρειο Πάγο που μνημονεύει ο Μακρυγιάννης, η βρύση Λέκκα στη συμβολή Λέκκα και Κολοκοτρώνη, η βρύση του Αγίου Φιλίππου στο Μοναστηράκι, του Χασεκή στον Βοτανικό, της Μπουμπουνίστρας στο Σύνταγμα, η αρχαία πηγή Κλεψύδρα στην Ακρόπολη, η μεσαιωνική βρύση του Αλίκοκκου στου Φιλοπάππου είναι μερικές από τις πιο γνωστές που έμειναν στην Ιστορία.

 

«Ο Δήμος είχε στήσει σε κάθε γωνία μια βρύσι διά τους διψώντας δημότας.

 

Οι περισσότερες από αυτές ήσαν μαρμάρινες με μιαν σιωπηλήν παγεράν μεγαλοπρέπειαν και ένα… ανάγλυφον ψάρι. Στην οδόν Σόλωνος, στην Νεάπολιν, στο Μεταξουργείο, στο Γεράνι και αλλού υπήρχαν τέτοιες μαρμάρινες βρύσες με μεγάλους κρουνούς, σαν να επρόκειτο να περάσουν από εκεί ορμητικοί χείμαρροι», γράφει ο Μωραϊτίνης. Πλανόδιοι νερουλάδες έφερναν νερό από τα χωριά της Αττικής και το πουλούσαν στην Αθήνα, ενώ οι βρύσες αυξήθηκαν σημαντικά την περίοδο της δημαρχίας Σούτσου (1879-1887), όταν ο Δήμος είχε ήδη δαπανήσει 727.000 δραχμές, χωρίς το πρόβλημα της λειψυδρίας να λυθεί.

 

Παρά τον καταλυτικό ρόλο τους στην καθημερινή ζωή της πόλης, οι βρύσες γκρεμίστηκαν όταν πλέον είχε διευθετηθεί οριστικά η υδροδότηση της Αθήνας. Σήμερα απομένει μόνο η βρύση του Χασεκή στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο. Κάποιες θα μπορούσαν να αντικατασταθούν μέσα από τη νέα εκστρατεία του Δήμου Αθηναίων ως μεταθανάτια αναγνώριση και του Γρηγόριου Καμπούρογλου που έγραφε: «Και πρέπει πράγματι να έχει κανείς μεγάλην δύναμιν αναισθησίας και απονιάς διά να καταστρέψει μίαν παλαιάν βρύσιν»…

 

Βρύση του Αγά – Αγιος Παντελεήμονας

 

Επί των οδών Αχαρνών και Πιπίνου, στη βρύση του Αγά, συγκεντρώθηκαν τον Αύγουστο του 1822 οι προεστοί για να υποδεχτούν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο που ερχόταν να αναλάβει φρούραρχος στην Ακρόπολη. Εδώ δέχονταν προσκύνημα από τους δημογέροντες και οι βοεβόδες όταν αναλάμβαναν τη διοίκηση της πόλης. Σύμφωνα με τον αθηναιογράφο Δημήτρη Σκουζέ, παρείχε καθημερινά 30-35 κυβικά μέτρα νερό. Η βρύση μνημονεύεται σε προικοσύμφωνο του 18ου αιώνα και σε λαϊκό τραγούδι της Τουρκοκρατίας.

 

Βρύση του Καλαμιώτου

 

Στη συμβολή των οδών Καλαμιώτου και Ευαγγελιστρίας, μεταξύ των ναών Αγίας Ειρήνης και Παναγίας Ρόμβη, βρισκόταν η βρύση του Καλαμιώτου. Μετά την καταστροφή της Αθήνας από τον Μοροζίνι και την επάνοδο των Αθηναίων στην πόλη, κάποιος ευκατάστατος χριστιανός, καταγόμενος από την κωμόπολη Κάλαμο, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Το 1698 κατασκεύασε κατοικία και βρύση, τη μετέπειτα γνωστή ως Καλαμιώτου.

 

Βρύση της Μπουμπουνίστρας – Σύνταγμα

 

Αποτέλεσμα εικόνας για Βρύση της Μπουμπουνίστρας – Σύνταγμα

Απέναντι από τη σημερινή Βουλή, στη συμβολή των οδών Οθωνος και Αμαλίας, λίγο μετά τη Μεσογείτικη Πύλη της Αθήνας, μια πέτρινη βρύση με καμάρες έφερνε νερό από το Αδριάνειο Υδραγωγείο. Το νερό έτρεχε ορμητικά, με τόση δύναμη, που ο ήχος του θύμιζε στους περαστικούς μπουμπουνητό. Ετσι έλαβε το όνομα Μπουμπουνίστρα. Ενα τμήμα του νερού της διοχετευόταν με πέτρινους αγωγούς σε τουρκικά χαμάμ της περιοχής. Η πύλη και η βρύση έχουν απαθανατιστεί σε χαρακτικό που βρίσκεται στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών.

 

Βρύση του Χασεκή – Βοτανικός

 

Χτίστηκε το 1778 κοντά στο κονάκι του σκληρού βοεβόδα Χασεκή, στη σημερινή Ιερά Οδό. Είναι η μόνη βρύση που έχει διασωθεί από την οθωμανική Αθήνα. Μνημειώδης, με παραστάδες, τόξα και ανάγλυφες διακοσμήσεις, αυτή η μαρμάρινη βρύση αποτελεί μνημείο της νεότερης ιστορίας της χώρας. Το νερό της προερχόταν από το υδραγωγείο του Χασεκή που συγκέντρωνε τα αναβλύζοντα ύδατα στις όχθες του Κηφισού, στο ύψος της θέσης Γλυκότρυπα.

 

Κρήνη Κλεψύδρα – Ακρόπολη

 

Μια αρχαία πηγή που βρισκόταν πίσω από το Μνημείο του Αγρίππα στη βορειοδυτική πλευρά της Ακρόπολης. Με τα νερά της λειτουργούσε το Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου, οι γνωστοί Αέρηδες. Ονομάστηκε Κλεψύδρα διότι το νερό της άλλοτε εμφανιζόταν και άλλοτε χανόταν. Στις δίκες που γίνονταν στην αρχαία Αθήνα οι κατηγορούμενοι μπορούσαν να μιλήσουν με μέτρο τον χρόνο που κατέγραφε η ροή του νερού στην πηγή Κλεψύδρα.