Πάντα περιμένουμε κάτι. από μια σκέψη του Κώστα Ζουγρή
Μια απάντηση. Ένα μήνυμα. Μια αλλαγή. Έναν άνθρωπο.
Κάτι να γίνει, κάτι να τελειώσει, κάτι να αρχίσει.
Σαν να ζούμε στη διαδρομή, κι όχι στον προορισμό.
Αλλά όσο περιμένουμε, η ζωή περνάει.
Ίσως τελικά, αυτό που περιμένουμε… είναι να αρχίσουμε να ζούμε πραγματικά.
Θες να το συνεχίσουμε σαν ποίημα ή πιο φιλοσοφικά;
Η προσδοκία, το «περιμένουμε κάτι», είναι βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη ύπαρξη. Από την αρχαιότητα, φιλόσοφοι όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, αλλά και πιο σύγχρονοι όπως ο Κίρκεγκωρ ή ο Χάιντεγγερ, έχουν αγγίξει αυτή την κατάσταση της αναμονής — όχι απλώς σαν παθητική στάση, αλλά σαν υπαρξιακή εμπειρία.
1. Η αναμονή ως ελπίδα
Η προσδοκία είναι μια μορφή ελπίδας. Περιμένουμε γιατί πιστεύουμε ότι κάτι καλύτερο έρχεται. Η ελπίδα μάς κινεί, μάς βοηθά να αντέχουμε το παρόν και να προσανατολιζόμαστε προς το μέλλον.
Αλλά:
2. Η αναμονή ως απόσπαση από το παρόν
Η υπερβολική προσκόλληση σε αυτό που περιμένουμε μάς αποσπά από το τώρα. Δεν ζούμε πλήρως τη στιγμή, επειδή έχουμε επενδύσει σε ένα μέλλον που δεν είναι εδώ. Κι έτσι, το παρόν μετατρέπεται σε μεταβατικό στάδιο — ένα «περίμενε λίγο ακόμα».
Όπως λέει και ο Eckhart Tolle:
«Η ζωή είναι τώρα. Ποτέ δεν υπήρχε άλλη στιγμή εκτός από αυτή.»
3. Η προσδοκία φέρνει πόνο
Ο Βούδας δίδαξε ότι η επιθυμία —και συνεπώς η προσδοκία— είναι πηγή του ανθρώπινου πόνου. Όταν περιμένουμε, δημιουργούμε μέσα μας ένα κενό. Αν αυτό που προσδοκούμε δεν έρθει ή δεν έρθει όπως το φανταστήκαμε, υποφέρουμε.
4. Περιμένοντας... ποιον; τι;
Καμιά φορά, η αναμονή γίνεται τρόπος αποφυγής της δράσης. Περιμένουμε «να αλλάξουν τα πράγματα», αντί να τα αλλάξουμε εμείς. Ή περιμένουμε τον «κατάλληλο καιρό», τη «σωστή στιγμή», ενώ η ίδια η ζωή μάς λέει πως η μόνη στιγμή είναι τώρα.
Ίσως λοιπόν η ερώτηση δεν είναι «τι περιμένουμε», αλλά:
Γιατί δεν ζούμε χωρίς να περιμένουμε;
Οι ανατολικές φιλοσοφίες έχουν βαθιά και διαχρονική σοφία πάνω στο θέμα της προσδοκίας, της αναμονής και του πώς αυτές επηρεάζουν την ανθρώπινη ύπαρξη.
Ας δούμε τρεις βασικές προσεγγίσεις: Βουδισμός, Ταοϊσμός, και Ινδουισμός.
1. Βουδισμός — Η προσδοκία ως πηγή του Ντούκχα (dukkha)
Ο Βούδας δίδαξε ότι η επιθυμία, η προσκόλληση και οι προσδοκίες είναι βασικές αιτίες του ανθρώπινου πόνου (dukkha).
Όταν περιμένουμε κάτι — ένα αποτέλεσμα, έναν άνθρωπο, μια αλλαγή — δημιουργούμε προσκόλληση.
Αν αυτό που προσδοκούμε δεν έρθει, υποφέρουμε.
Αν έρθει αλλά δεν μείνει, πάλι υποφέρουμε.
Κι αν έρθει αλλά δεν είναι όπως το περιμέναμε, απογοητευόμαστε.
Ο δρόμος προς την ελευθερία, λέει ο Βούδας, είναι η αποδέσμευση από τις προσδοκίες και η πλήρης παρουσία στο τώρα.
«Ελευθερία δεν είναι το να πάρεις αυτό που θέλεις, αλλά το να πάψεις να το θέλεις.»
Η ενσυνειδητότητα (mindfulness) είναι το αντίδοτο. Δεν περιμένεις το μέλλον — βυθίζεσαι στην παρούσα στιγμή, χωρίς κρίση.
2. Ταοϊσμός — Το να αφήνεις τα πράγματα να ρέουν (wu wei)
Ο Ταοϊσμός (Daoism), με βάση τον Λάο Τσε, προτείνει μια στάση μη παρέμβασης και αποδοχής της φυσικής ροής των πραγμάτων. Η κεντρική ιδέα είναι το wu wei (無為) — η πράξη του μη πράττειν, δηλαδή του να μην παρεμβαίνεις τεχνητά στην πορεία των πραγμάτων.
Όταν περιμένεις κάτι, πιέζεις τη ροή. Βιάζεις τον ποταμό.
Ο Ταοϊσμός λέει: Μη βιάζεις. Μην προσμένεις. Είσαι ήδη μέσα στη ροή του Ταο (Dao) — του φυσικού δρόμου του σύμπαντος. Μάθε να εμπιστεύεσαι ότι τα πράγματα θα έρθουν όταν και όπως πρέπει.
«Ο σοφός είναι υπομονετικός. Ζει σύμφωνα με τη φύση. Δεν περιμένει — παρατηρεί.»
3. Ινδουισμός — Κάρμα, Ντάρμα και η αποδέσμευση από τα αποτελέσματα
Ο Ινδουισμός προτείνει μια στάση δράσης χωρίς προσκόλληση στο αποτέλεσμα (karma yoga).
Στην Μπαγκαβάντ Γκίτα, ο Κρίσνα λέει στον Αρτζούνα:
«Έχεις δικαίωμα στη δράση, αλλά όχι στα αποτελέσματα αυτής. Μη γίνεσαι προσκολλημένος στα αποτελέσματα.»
Δηλαδή: Δράσε, αλλά μην περιμένεις. Κάνε αυτό που πρέπει να κάνεις (ντάρμα) με καθαρή πρόθεση, χωρίς να στηρίζεις την ευτυχία σου στο αν θα έρθει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Αυτό φέρνει εσωτερική ειρήνη, γιατί η αναμονή φεύγει — παραμένει μόνο η πράξη, η παρουσία.
Συνοψίζοντας:
Ανατολική Προσέγγιση Στάση απέναντι στην Αναμονή
Βουδισμός Αποδέσου το παρόν. Μη δένεσαι με προσδοκίες.
Ταοϊσμός Άφησε τα πράγματα να ρέουν. Εμπιστεύσου τη φυσική πορεία.
Ινδουισμός Δράσε χωρίς προσκόλληση στο αποτέλεσμα.
