Από τον Τάσο Παπαναγιώτου
In the Wee Small Hours: Ο Σινάτρα και η γέννηση του concept album
Στη σύγχρονη εποχή της ταχύτητας και του streaming, το άλμπουμ συχνά αντιμετωπίζεται ως μια σειρά «απομονωμένων» τραγουδιών, έτοιμων να καταναλωθούν επιλεκτικά. Κι όμως, δεν ήταν πάντα έτσι. Υπήρξε μια εποχή όπου το άλμπουμ χτιζόταν ως ένα ενιαίο αφήγημα, μια διαδρομή που σε καλούσε να την περπατήσεις από την πρώτη μέχρι την τελευταία νότα.
Αυτή η ανάγκη να αφηγηθούμε μια ιστορία μέσα από τη μουσική γεννήθηκε πολύ νωρίτερα απ’ όσο φαντάζεται κανείς.
Το 1946, ο Φρανκ Σινάτρα, απελευθερωμένος πια από τη συνεργασία του με τον Tommy Dorsey, υπογράφει με την Columbia Records και κυκλοφορεί το “The Voice of Frank Sinatra”. Το άλμπουμ αυτό, σε ενορχήστρωση του Alex Stordahl, δεν ήταν μια τυχαία συλλογή επιτυχιών, όπως τότε συνηθιζόταν.
Ήταν ένας δίσκος δεμένος με κοινές ατμόσφαιρες και διάθεση, μια μουσική εμπειρία εστιασμένη στη μελαγχολία.
Παρόλο που το The Voice δεν είχε ακόμη τη στιβαρή θεματική συνοχή των μετέπειτα concept albums, έθεσε τις βάσεις για το τι σημαίνει οργανωμένος, καλοδομημένος δίσκος. Αντί να συγκεντρώνει απλώς τραγούδια ενός συνθέτη ή του ίδιου του ερμηνευτή, το έργο λειτουργούσε σαν ένα σύνολο που είχε λόγο και στόχο.
Κι αν το κοινό δεν μπορούσε ακόμα να το ονοματίσει, το αναγνώρισε: ο δίσκος παρέμεινε στη δεύτερη θέση του Billboard 200 για 18 συνεχόμενες εβδομάδες.
Σχεδόν μία δεκαετία αργότερα, ο Σινάτρα θα εδραιώσει οριστικά τη νέα αυτή μορφή. Το 1955, κυκλοφορεί το “In the Wee Small Hours”, το ένατο στούντιο άλμπουμ του, και πρώτο που ηχογραφήθηκε ειδικά για 12ιντσο LP — ένα format που μόλις τότε άρχιζε να αλλάζει τη σχέση των καλλιτεχνών με τη διάρκεια και τη ροή ενός μουσικού έργου.
Το In the Wee Small Hours δεν ήταν απλώς ένα ακόμα άλμπουμ. Ήταν μια κατάδυση στην απώλεια, την εσωστρέφεια και την αποδοχή.
Η αίσθηση της συνέχειας, της παύσης ανάμεσα στα κομμάτια και του «βραδινού ρυθμού», αποκαλύπτει μια συνειδητή πρόθεση: αυτός ο δίσκος έπρεπε να ακουστεί ολόκληρος, γι’ αυτό και ζητούσε από τον ακροατή την πλήρη προσοχή του. Το εξώφυλλο έρχεται να ενισχύσει το concept. Αντί για ένα χαμογελαστό πορτρέτο επάνω σε χρωματιστό φόντο, o Σινάτρα στέκεται μόνος κάτω από μπλε φώτα.
Η σύνθεση θυμίζει αφίσα από φιλμ νουάρ, ενώ οι ψυχρές αποχρώσεις εντείνουν τη μελαγχολία του δίσκου. Δεν είναι απλώς μια αισθητική επιλογή· το εξώφυλλο αποτελεί μέρος της αφήγησης.
Ο Tom Waits το έχει χαρακτηρίσει ως το πρώτο πραγματικό concept album· ένα έργο που αποτυπώνει μουσικά μια ολοκληρωμένη ψυχική κατάσταση, με συνοχή, πρόθεση και εικαστική συνέπεια. Έναν ύμνο στη μοναξιά, που τόλμησε να τσαλακώσει μια εποχή στην οποία όλα έπρεπε να φαίνονται άψογα.
Σήμερα, όταν γίνεται αναφορά σε concept albums, ο νους πάει στους Beatles, τους Who και τους Pink Floyd.
Πράγματι, εκείνοι καθιέρωσαν την έννοια στη δεκαετία του '60, όταν το είδος συνδέθηκε με την κουλτούρα της εποχής και σηματοδότησε την είσοδο στην αποκαλούμενη “album era”. Κι όμως, η απαρχή του concept album δεν βρίσκεται στο ψυχεδελικό rock ή κάποιον progressive πειραματισμό, αλλά σε μια βραδινή βόλτα με τον Φρανκ Σινάτρα, στους ήχους μιας σπάνιας, αληθινής εξομολόγησης.
