Μέσα στο 2020 διαβάζω τίτλους σε εφημερίδες, περιοδικά και sites.
- Επιστροφή … στα παλιά. Σαρώνει το βινύλιο στις ΗΠΑ.
- Το βινύλιο επιστρέφει. Οι δίσκοι είναι πάλι της μόδας.
- Η εκδίκηση της αναλογικής τεχνολογίας.
- Από την ψηφιακή ουτοπία στην αναλογική βεβαιότητα.
- Επιστροφή στο βινύλιο λόγω κορονοϊού!!!
- Τα πικάπ… αντεπιτίθενται.
Πιθανώς όλα έχουν την εξήγησή τους. Κατά πρώτον ο θάνατος … του David Bowie το 2016 και η ταυτόχρονη κυκλοφορία του επιμνημόσυνου “Blackstar”, εκτόξευσε τις πωλήσεις βινυλίου σε ιστορικό υψηλό 25ετίας, αναθέρμανε προτιμήσεις και «ξύπνησε» αναλογικές μνήμες.
Κατά δεύτερον το άρθρο του Steven Brykman στο περιοδικό Ars Technica τον Μάρτιο του 2019, βάζει τις θεωρητικές βάσεις και τους προβληματισμούς για το που βαδίζει η ψηφιακή ακρόαση και οι επιλογές των ακροατών της σύγχρονης γενιάς. Όπως σωστά αναφέρεται στο άρθρο η τοποθέτηση του θεωρητικού των Media, Marshall Mcluhan «Το μέσο είναι το μήνυμα». Η εμπειρία χρήσης του πικάπ και των δίσκων εμπλέκει όλες τις αισθήσεις, αφού κάποιος κρατά στο χέρι του ένα δίσκο, τον τοποθετεί στο πικάπ και χειρίζεται απόλυτα την μουσική αναπαραγωγή.
Το 2020 είναι η πρώτη χρονιά από το μακρινό 1986 που οι πωλήσεις βινυλίου ξεπερνούν αυτές των CD, σύμφωνα με την βάση δεδομένων της R.I.A.A. (Ένωση Μουσικής Βιομηχανίας των ΗΠΑ).
Ταυτόχρονα, η διαδικασία ακρόασης ενός δίσκου θεωρείται από μόνη της μία ιεροτελεστία και οι λάτρες του βινυλίου κάνουν λόγο για καλύτερη και πιο προσεκτική ακρόαση ενός μουσικού προϊόντος σε μορφή βινυλίου από ένα ψηφιακό μέσο.
Στην ταινία του Νίκου Νικολαΐδη «Τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα»-1979, που μεταξύ των άλλων διαπραγματεύεται και των τέλος της αθωότητας των νέων και κάθε λογής νέων, υπάρχει η ατάκα-που επαναλαμβάνει ο Τζούμας - «Λοιπόν, νομίζω ότι το πράγμα χάλασε –ξέρεις πότε;– όταν εκείνος ο κρετίνος ο Perry Como τραγούδησε την Glendora». Αυτό από μόνο του δείχνει τις σχέσεις του κοινού μέσου απόδοσης μεταξύ του είδους τέχνης (πομπού) και των ποιοτικών χαρακτηριστικών του αποδέκτη.
Για τους λάτρεις της μουσικής, ο τρόπος που αποφασίζει κάποιος να πει ένα τραγούδι, ο τρόπος που θα το πει και θα το παρουσιάσει, είναι το ίδιο σημαντικός για τον ακροατή και με τι μέσο θα το ακούσει. Που, πότε και πως.
Έτσι ο σχεδιασμός ενός πικάπ για πολλούς μουσικόφιλους, μπορεί ν’ αποτελέσει ένα καλό μάθημα για όσους σχεδιάζουν ένα interface (λογισμικό περιβάλλον), όπου ταυτόχρονα ακροατής και χρήστης δημιουργεί στο προσκήνιο με την εμπλοκή όλων των αισθήσεων και του νου, ένα επιτυχημένο πρόγραμμα ακρόασης, κατανάλωσης και ευχαρίστησης.
Από την θεωρητική βάση της ακρόασης ας πάμε στο πρακτικό παρελθόν όπου για περίπου έναν αιώνα μετά το 1887 και τον φωνόγραφο του Τόμας Έντισον φτάσαμε στο CD, Mp3 και τελικά στο Streaming. Τα τεχνικά, τεχνολογικά, αισθητικά και πληροφορικά θαύματα στο ενδιάμεσο, υπήρξαν τεράστια.
Θέλω όμως να ρίξουμε μια τεχνική, αισθητική και «εσωτερική» ματιά στο πιο προσιτό και λαϊκό μέσο ακρόασης μουσικής του παρελθόντος και ίσως ενός διαφοροποιημένου μέλλοντος. Το πικάπ.
Αν πάμε αρκετά πίσω, στις ένδοξες μέρες ραδιοφώνου, στις δεκαετίες ΄50 και ’60, το πικάπ σαν μέσο αναπαραγωγής δίσκων μουσικής αρχίζει να κερδίζει έδαφος σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την εποχή του φωνόγραφου του Έντισον πέρασαν πολλά, μέχρι να φτάσουμε στο πλουραλιστικό πικάπ.
Φωνόγραφος, πολύφωνο, γραμμόφωνο, ηλεκτρόφωνο με τρισέγγονο το πικάπ.
Η φιγούρα του Marcel Teppaz μπορεί να μην μας είναι οικεία, αλλά οι χρηστικές του εφευρέσεις έχουν μια θέση στις ζωηρές μας αναμνήσεις. Το φορητό ηλεκτρόφωνο –δική του εφεύρεση- και το φορητό ηλεκτρόφωνο-πικάπ TEPPAZ, διάσημο στα πάρτι, στις παραλίες, στα πικνίκ και στις βραδιές με βερμούτ. Στην Ελλάδα το TEPPAZ ακούγοντας και προφέρονταν TOPPAZ, αλλά αυτό μικρή σημασία έχει για την ιστορία.
ΦΟΡΗΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΦΩΝΟ-TEPPAZ-1945 ΦΟΡΗΤΟ ΠΙΚΑΠ –TEPPAZ-1960
Τα φορητά ηλεκτρόφωνα-πικάπ μπορεί να μην ήταν για όλα τα πορτοφόλια και σίγουρα όχι για την μεταπολεμική Ελλάδα. Ακόμη και τα πρώτα φορητά ραδιόφωνα ήταν μια μεγάλη αστική πολυτέλεια για την διασκέδαση των νέων που τα επέλεγαν στις δεκαετίες του ’40 του ΄50 ακόμη και του ’60 για ν’ απολαύσουν και να χορέψουν, swing, cha-cha, mambo, foxtrot, shake, rock-n-roll ή έστω χασάπικο και συρτάκι.
Στον χορό της διασκέδασης, της τεχνολογίας και της προόδου, όλες οι χώρες προσπαθούν να παρουσιάσουν επιτεύγματα και δοκιμάζουν πετυχημένες συνταγές που σήμερα αισθητικά τουλάχιστον, φαντάζουν να έρχονται από το «μέλλον» μέσω του παρελθόντος.
Η αμερικάνικη Channel Master παρουσιάζει κάπου στις αρχές του ’60 το πετυχημένο φορητό ραδιόφωνο-πικάπ Channel Master-Swing along 6550, όπως και η γερμανική Metz το διασκεδαστικά πρωτότυπο Metz-Babyphon-S στα 1956 με ραδιόφωνο και φορητό πικάπ για 45αρια με έξυπνο συρταρωτό πορτάκι. Η γοητεία των πάρτι, το κέφι στο κόκκινο και όπως λέει ο Βέγγος μοναδικά κι ατακαδόρικα «Βάλτε φωτιά στα τόπια, κάψτε τα Γιάννενα».
CHANNEL MASTER-SWING ALONG 6550 METZ-BABYPHONE-S -1956
Αν στο παρελθόν τα μέσα αναπαραγωγής μουσικής πέρασαν από τον φωνόγραφο στο πικάπ, στα ‘80s, από το walkman, discman, στα USB-Sticks και τέλος στα ΄90s-‘00s στα Smartphones, η απόλαυση της μουσικής δεν πέρασε με τον ίδιο τρόπο στα ίδια επίπεδα απόλαυσης, παρά μόνο αυτά της τεχνολογικής εξέλιξης και ευκολίας.
Σ’ αυτούς όμως τους παλαιολιθικούς χρόνους υπήρξαν στιγμές που η φαντασία των κατασκευαστών και των μουσικόφιλων ξεπέρασαν εποχές και δυσκολίες., όπως την χρήση πικάπ στο αυτοκίνητο. Όσο και αν αυτό μοιάζει σήμερα σαν ουτοπία, στο μακρινό 1956, πρώτη η Chrysler τοποθέτησε το σύστημα «Highway Hi-Fi-Record Player» προαιρετικά στα μοντέλα της Plymouth, Dodge, DeSoto, Chrysler & Imperial, με την συνεργασία των εργαστηρίων της CBS-COLUMBIA. Τα θηριώδη αυτοκίνητα και οι αχανείς αμερικάνικοι αυτοκινητόδρομοι που για χιλιόμετρα ξεχνούσες να στρίψεις, ευνοούσαν τα γούστα, την απόλαυση αλλά και τα νέα ήθη που αναπτύσσονταν στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Δυστυχώς στην Ελλάδα το πληροφορήθηκαν λίγοι και το απόλαυσαν ακόμη λιγότεροι. Στις παρακάτω φωτογραφίες ο Elvis Presley θα ακούγονταν περισσότερο επαναστατικός και το “Sweet little sixteen” του Chuck Berry λιγότερο απαγορευμένη απόλαυση.
“Chrysler Highway Hi-Fi” First In-Car Record Player-1956
ΠΙΚΑΠ ΣΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ!!! O GEORGE HARRISON ΒΑΖΕΙ ΔΙΣΚΟΥΣ
Μια άλλη σημαντική πρόκληση για τους λάτρεις της μουσικής και του πικάπ ήταν ότι, μόλις τελείωνε η μία πλευρά, έπρεπε να τον γυρίσεις από την άλλη για να ακούσεις τα υπόλοιπα κομμάτια.
Αυτό λύθηκε εντυπωσιακά στην δεκαετία του ’80 όταν η γιαπωνέζικη Sharp, κυκλοφόρησε στην αγορά των Hi-Fi το εντυπωσιακό “SHARP VZ-1500” που «φορτώνοντας» τον δίσκο στο πικάπ μπορούσε χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση να παίξει την «πίσω πλευρά», αφού η βελόνα του πικάπ μόλις τελείωνε ο δίσκος, έκανε στροφή 180¨ μοιρών, για να χωθεί και να χαθεί από το κάτω μέρος του δίσκου και να παίξει σαν αθέατος «κλέφτης» ανενόχλητα την άλλη πλευρά, χαρίζοντας στον ακροατή άλλη περίπου μισή ώρα αδιάλειπτης ηχητικής απόλαυσης.
Η Sharp δεν έμεινε εκεί, αλλά προχώρησε και σε πιο εξελιγμένα μοντέλα, όπως το VZ-1900, το VZ-3000 και άλλα. Στην μάχη της πρωτοπορίας ακολούθησαν και άλλες εταιρείες όπως η OPTONICA και η SANSUI, για όσους θυμούνται ονόματα και καταστάσεις.
Αν το μέλλον για τους νέους των eighties φάνταζε υποσχόμενο, με τον Michael Jackson να σαρώνει τα chart, την Donna Summer με το “Hot Stuff” να ενώνει τους «καρεκλάδες» με τους ρόκερς, τον Kurtis Blow να βάζει τις βάσεις του εμπορικού rap, τους Run-D.M.C. με το “Rising Hell” να θέτουν νέους κανόνες για το ανερχόμενο Hip-Hop και στην άκρη των eighties να περιμένουν οι Nirvana, η τεχνολογία της μουσικής δεν μπορούσε να μείνει πίσω απ’ αυτόν τον πολύχρωμο και πολυδαίδαλο καμβά της τέχνης. Αλλά η ιστορία δεν ξαναγράφεται μόνο αλλά και ξαναανακαλύπτεται.
Αυτό που στα ‘80s ήταν για όλους μας πρωτοπορία, υπήρχε ήδη από τα 1930!!!
The Garrard RC100- 1938 UK (Record Changer that can play both sides of a record)
Αυτό που στις δεκαετίες των ’80ς & ‘90ς φάνταζε προχωρημένη πρωτοπορία, βγαλμένο σαν gadget από ταινίες όπως το Star-Wars και του James Bond, υπήρξε εν χρήσει, μισόν αιώνα πριν. Εταιρείες όπως η Garrard, Lincoln, Capehart, Paillard, που σήμερα και μόνο τα ονόματά τους ακούγονται ιδιοφυώς παράξενα, είχαν αναπτύξει μοντέλα πικάπ που έπαιζαν και τις δύο πλευρές του δίσκου. Σίγουρα οι κατασκευές ήταν ογκώδεις, βαριές, πολύπλοκές, ακριβές αλλά άκρως εντυπωσιακές για την εποχή τους και αξιοθαύμαστες έως και σήμερα.
Αν το μοντέλο της “Capehart 112M FM2” που έπαιζε έως και 20 δίσκους, μπρός-πίσω, από το μακρινό 1930, θύμιζε όντως στην όψη τρίφυλλη ντουλάπα ρούχων της προγιαγιάς μας και ήθελες έξτρα δωμάτιο να το εγκαταστήσεις, τι να πούμε για το «ασύλληπτο» κομψό και μινιμαλιστικό στην εμφάνιση “Fisher-Lincoln Model 70” του 1962 που έκανε το σαλόνι σας, αίθουσα χορού και μπορούσε να παίζει ακατάπαυστα μέχρι 10 δίσκους μπρός-πίσω για περίπου οκτώ ώρες.
Αν αυτά τα πικάπ ήταν ακριβά για την εποχή τους και τα έβλεπες μόνο σε χλιδάτα σπίτια με φανατικούς μουσικόφιλους του παλιού καλού καιρού, υπήρχαν πικάπ, κομψά, εύχρηστα, αρκούντως φτηνά και φορητά, που «φορτώναν» πάνω τους με διάφορους εντυπωσιακούς ή μη τρόπους και έπαιζαν, τον ένα δίσκο μετά τον άλλον. Όπως Philco, Thorens, RCA-Victor, Zenith, Ebner, Dual ή τα σοβιετικά Korvet-038S και Kazan-2 που στα 1959 ήταν ραδιόφωνο, κασετόφωνο και πικάπ μαζί. Σφυροδρέπανο με περεστρόικα λοιπόν.
PHILCO mod-1422 -1950 RCA Victor 45J -1950
STAAR-“GALAXY” -1957 Belguim KAZAN-2 (Ράδιο-Πικάπ-Μαγνητόφωνο)-USSR-1959
Στην δεκαετία του ’80 με την έλευση του Compact Disc (CD), Mini Disc (MD), Discman, DAT player και άλλων αξιοζήλευτων ψηφιακών μέσων εμπορικής κατανάλωσης, όλα άλλαξαν στην μουσική μας παιδεία και οικιακή μας διασκέδαση. Περάσαμε όμως γρήγορα στο DVD, DVD-ROM, DVD-R, Playstation και τέλος στο κρυστάλλινο Blu-ray, πριν έρθει ταυτόχρονα η επανάσταση των υπολογιστών, των ψηφιακών μέσων αποθήκευσης και αναπαραγωγής και των κινητών τηλεφώνων που σαν transformers μεταλλάχθηκαν, σε πολυκύτταρα μηχανήματα καρκινοειδούς ανάπτυξης, μεταμορφώνοντας το μονοδιάστατο τηλέφωνο σε ράδιο, φακό, πυξίδα, τηλεόραση, εφημερίδα, περιοδικό, δορυφόρο, παιχνιδομηχανή, λεξικό, κοριό, ανιχνευτή ψεύδους, πυροκροτητή ή και φονικό όπλο. Ότι θέλετε παίρνεται, η «επανάσταση» συνεχίζεται προς άγνωστες κατευθύνσεις.
Στο “Back to the future” παρελθόν όλα τα παιδιά των ΄80s πίστεψαν ότι το CD-player σαν εφεύρεση και τεχνολογία ήταν κάτι καινούργιο, αλλά αν πάμε πίσω στο 1946 οι παρακάτω φωτογραφίες ίσως μας κάνουν να ξανασκεφτούμε αν η φαντασία παίζει με το μυαλό μας ή το μυαλό μας έχει πολύ φαντασία.
PHILCO Combo(Radio+78” Player) -1949 PHILCO-1201 (Radio-Phonograph) -1946
MiniStudio-Irradiette portable player 1965-Italy ROVER-Masterworks portable player-1967 US
Τι γίνεται όμως με τα πάρτι, την εξοχή, τα πικνίκ, τα υπαίθρια club, τις εκδρομές, το πάθος του μουσικόφιλου Dj που χρειάζεται μια κάποια δισκο-συλλογή για να «λειτουργήσει». Όλα αυτά σήμερα έχουν λυθεί με ένα I-Phone, bluetooth ηχεία, ασύρματα ακουστικά και ατέλειωτες μουσικές λίστες στο Spotify. Πίσω στα ‘40s, ‘50s, ‘60s το ζήτημα αυτό λύνοντας μ’ ένα Jukebox.
Πολύ ογκώδες για να μεταφερθεί στην ύπαιθρο και ταυτόχρονα πολύ ακριβό για να τόχει κάποιος σπίτι του.
Στο σημείο αυτό της ιστορίας εμφανίζεται ο John Lennon και το φορητό Jukebox “KB Discomatic” . Ναι, υπάρχει και φορητό Jukebox, της Ελβετικής εταιρείας Gerinvex SA που ο John Lennon αγόρασε το 1965 για να το κουβαλά στις περιοδείες των Beatles. Ένα απίθανο μουσικό εργαλείο σε μέγεθος μικρής βαλίτσας που στο πάνω μέρος του, μπορούσε να πάρει 40 δισκάκια 45” στροφών και να τα αναπαραγάγει μονοφωνικά. Μια κινητή μουσική δισκοθήκη για όλα τα γούστα. Το 2004 κυκλοφόρησε ένας δίσκος που λεγόταν “John Lennon's Jukebox” που είχε τις μουσικές επιλογές και προτιμήσεις του Lennon από ‘κείνη την εποχή.
Και αν το μέλλον είναι …πίσω μας, τι να πούμε για την παρακάτω συσκευή. Η αμερικάνικη εταιρεία Seeburg δραστηριοποιούνταν από τις αρχές του 20ου αιώνα σε αυτόματα μηχανικά όργανα και συσκευές αναπαραγωγής μουσικών μέσων με πιο γνωστή για τα διάσημα jukebox. Στα 1959 μια κομβική εξέλιξη που είχε να κάνει με αυτό που σήμερα είναι γνωστό σαν μουσική βιβλιοθήκη ή αρχεία μουσικές λίστες αναπαραγωγής και η Seeburg τα είχε ονομάσει “Seeburg library units”
Ένα τέτοιο είχε παρουσιάσει και κατασκευάσει το 1948 για το σαλόνι του Frank Sinatra, που έπαιζε δίσκους 78 στροφών. Στα 1959 όμως παρουσιάζει κάτι εντελώς πρωτοποριακό. Πρόγονο θα λέγαμε των Windows Media-player library, του MP3 και του I-Pod.
Το “Seeburg-1000 Background music” μπορεί στην εμφάνιση να δείχνει σαν ένας κομψός φούρνος μικροκυμάτων ή σαν ένα μεταλλικό ραδιόφωνο για χλιδάτα σαλόνια, αλλά είναι ένα φορητό προγραμματισμένο Jukebox για γραφεία, επιχειρήσεις, εστιατόρια, πολυκαταστήματα, αίθουσες αναψυχής, ξενοδοχείων, αεροδρομίων κλπ.
Στο εσωτερικό του βρίσκονται στοιβαγμένοι 28 δίσκοι ειδικής κατασκευής 16’2/3 rpm 9” ιντσών πυκνογραμμένης ηχογράφησης –μακρινός πρόγονος του MP-3 -που μπορεί, το εσωτερικό πικάπ του Seeburg-1000 να τους παίζει όλους, μπρος-πίσω και ξανά από την αρχή για περίπου 20 ώρες τον κάθε μουσικό κατάλογο (Jazz-Blues-Pop-Polka-Classical-Mixed) που θα «φορτώνει» κάθε φορά ο «προγραμματιστής» του. Απίστευτο «εργαλείο» για την εποχή του, που αποδείχτηκε τόσο πετυχημένο που σήμερα ακόμη «επιβιώνει» ως εφαρμογή (App) στα Smartphone.
Seeburg-1000 Background music -1959 Seeburg I-phone (App)
Υπάρχουν όμως πολύ περισσότερα στο απώτερο μέλλον και στο προσεχές παρελθόν. Ένα δείγμα για το προσεχώς δεύτερο μέρος είναι οι παρακάτω φωτογραφίες και όχι δεν πρόκειται για μεταλλικό κουτί με πούρα Αβάνας δίπλα σε μια μεταμοντέρνα καφετέρια για ν’ απολαύσεις τον πολύτιμο καπνό,
ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΒΟΛΟΓΚΑΣ
Δείτε ακόμη:
>>Παράξενες συγγένειες - εκεί όπου το κιτς γίνεται τέχνη όπως και το αντίθετο
>>Ελληνικά τραγούδια ξεχασμένα στον Βάλτο της λήθης
>>Η παρθενογένεση στην τέχνη είναι πιο σπάνια κι από την λευκή κουκουβάγια
>> Από τα καφενεία του Όθωνα στα Bar του σήμερα
>> Covid-19: Φωτογραφίες και αφίσες του παρελθόντος για την πανδημία που ταλαιπωρεί όλους μας
>> Ταινίες για όλους χωρίς... Ιούς
>> Κόψτε το κάπνισμα... Αλλά με στυλ
>> Κουίζ: Εσείς μπορείτε να βρείτε τα εξώφυλλα στη βιτρίνα του δισκάδικου "ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ";
>> Οι απαντήσεις στο Κουιζ για τη βιτρίνα του δισκάδικου "ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ"...
>> Είμαστε για τα πανηγύρια ή κάνουμε εξαγωγή χιούμορ...; Μέρος 'Α
>> Γιορτές, καρναβάλια, πέταμα αετού, διασκεδάσεις και άλλα...πανηγύρια
>> Τσιγάρο και τέχνη στη μουσική αλλά... με εικόνες
>> Άν οι κωφοί τραγουδούν, οι τυφλοί ακούνε...;
>> Χριστούγεννα με άλμπουμ χωρίς σύνορα και Ταμπού...!
>> Πόλεμος, καλλίγραμμα πόδια και αλεξίπτωτα...!
>> Οι Pink Floyd σε κινούμενες περιπέτειες...
>> Το σώμα είναι ο ναός της ψυχής, αλλά ξέχασα τα κλειδιά στο σπίτι...
>> Joker: Τραγούδια από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον
>>Η αρρώστια του Rock-n-Roll κρατάει πολλά χρόνια
