Από τον Κώστα Ζουγρή
Τους τελευταίους μήνες έχουν αυξηθεί οι απορίες μας για πολλά από αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Απαντήσεις βέβαια, όπως συνήθως, δεν πρόκειται να πάρουμε και σίγουρα θα συνεχίσουμε να απορούμε για πράγματα που μπορεί να μη γίνονται εύκολα αποδεκτά από το κοινωνικό σύνολο, αλλά οι περισσότεροι από εμάς εκφράζουμε τις απορίες μας στο στενό περιβάλλον μας, αποφεύγοντας συνήθως να δώσουμε στις απορίες μας συγκεκριμένη μορφή διαμαρτυρίας, ώστε να οδηγήσουμε αυτούς που μας έφεραν στη σημερινή κατάσταση να μας απαντήσουν.
Εχουμε όλοι, λέει, το μερίδιο ευθύνης, αλλά πώς μπορεί να έχει κάποιος ευθύνη για κάτι που επίσημα αγνοούσε και, σαν τον απατημένο σύζυγο, το μάθαμε τελευταίοι και θα πληρώνουμε τις συνέπειες άγνωστο μέχρι πότε.
Οι μουσικές απορίες είναι βέβαια πιο εύκολο να απαντηθούν, γιατί δεν στοιχίζουν τίποτε στους συνθέτες των τραγουδιών που τις δημιούργησαν και συνήθως έχουν ερωτικό περιεχόμενο, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων, όπως σε τραγούδια του Νικόλα Ασιμου, όπως το Πώς θες να πάμε μαζί: Πώς θες να πάμε μαζί άμα δεν έρθεις κι εσύ.
Σου 'δωσα τόση ψυχή μην τη χαλάσεις κι αυτή.
Πάει καιρός κι απορώ για το λειψό σας εγώ.
Τον τελικό μου σκοπό σάς τον κρατάω κρυφό.
Και ο Νικόλας όμως είχε τις ερωτικές του απορίες: ...Μου βγήκες στο μπαλκόνι, μου βγήκες κι απορώ πώς μένεις έτσι μόνη ετούτο τον καιρό.
Θα' ρθώ για να σε πάρω να φύγουμε από 'δώ. Μα πώς να σε τουμπάρω με παίρνεις για φρικιό και αν δεν σου αρέσω, να βάλεις γυαλιά,
θα πλυθώ για σένα για πρώτη φορά.
Η αμνησία είναι σίγουρα μια λύση για όσους βασανίζονται από απορίες και γι' αυτούς δημιούργησαν την Αμνησία οι Τρύπες: Δεν απορώ ούτε καταλαβαίνω
πώς συνεχίζω να υπάρχω μ' όλα αυτά, θέλω να βγω από 'δώ μέσα κι όμως μένω
σε μια ομίχλη που ναρκώνει την καρδιά.
Το 1995 ο Σωκράτης Μάλαμας δημιούργησε την Κίρκη για τη φωνή του Νίκου Παπάζογλου: Είσαι μια πέτρα στην άκρη του δρόμου
κι είμαι παιδί κουρασμένο στον ίσκιο σου, μοιάζεις με λέξη που φτιάχνει τον κόσμο
κι εγώ σταγόνα που βρέχει τα χείλη σου.
Μάγισσα Κίρκη πού με πας, σε ποια γωνιά μ' αφήνεις και με σβήνεις, έχω ξεχάσει τι ζητώ, ζω στον δικό σου κόσμο κι απορώ.
Αυτή η μορφή απορίας που δεν σου επιτρέπει να απαιτήσεις τα δικαιώματά σου και με κάθε τρόπο επιρροής σε οδηγούν με το έτσι θέλω να περιμένεις στο περιθώριο πότε θα αποφασίσουν αυτοί που δημιούργησαν τις απορίες σου να δώσουν τις λύσεις που ήταν υποχρεωμένοι να υλοποιήσουν εδώ και αρκετές δεκαετίες. Είναι πραγματικά άξιο απορίας και φέρνει στη μνήμη μας το θέμα των τύψεων που θέτει ένα από τα πολλά λαϊκά μας τραγούδια που ασχολούνται με αυτό. Από τις πιο συχνές απορίες στην ανθρώπινη πορεία, είναι αυτή που εκφράζει η Λίνα Νικολακοπούλου με τη μουσική του Σταμάτη Κραουνάκη και τη φωνή της Αλκηστης Πρωτοψάλτη στο Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ: Και απορώ που μια ζωή
κυκλοφορώ και σε λατρεύω, αλλά δεν είμαι και Θεός να σε παιδεύω.
Και απορώ που μια ζωή από παιδί παρακαλάω, μα ούτε σ' ένα παραμύθι δεν χωράω.
Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ γιατί ποτέ να σ' αποκτήσω δεν μπορώ.
Αρκετές πραγματικές περιπτώσεις αγγίζουν οι στίχοι που έγραψε το 1987 ο Δήμος Μούτσης για το Να!: Ιδού λοιπόν η εποχή των συμπλεγμάτων.
Ο απέναντι με ακούει με απορία και μετά,
«Να κι αν είναι κι αν δεν είναι» μου απαντά. «Να, να, να!...»
Ιδού λοιπόν η εποχή των συμπλεγμάτων.
Είναι τα οράματα που λείπουν «διότι», «δεν» και τα λοιπά,
είν' ο φόβος, όχι τίποτα σπουδαίο φυσικά, μα που μας κάνει ξαφνικά,
για ό,τι υπάρχει ένα γύρω να μη δίνουμε μια και «Να, να, να!...»
Για τα παιδιά που περιμένουν κι ελπίζουν νύχτα - μέρα με παυσίπονα και ηρεμιστικά,
μήπως έχουμε κάτι να πούμε; Ε, όχι δα! Εμείς «Να, να, να!...».
Του Μούτση ήταν και το Επιστράτευση 20 Ιουλίου '74, σε στίχους του Γιάννη Λογοθέτη, που με τη φωνή του Μανώλη Μητσιά εξέφραζε τις απορίες πολλών νέων της εποχής: Σύντομες ανακοινώσεις, φόβος κι απορία, πράσινο, πορτοκαλί, φύλλο πορείας.
Εμβατήρια όλη μέρα και την επομένη, κι εγώ σου 'λεγα «φοβάμαι, Ελένη»,
εμβατήρια όλη μέρα και την επομένη, κι όλο σου 'λεγα «φοβάμαι, Ελένη».
Τρένα επιταγμένα στον σταθμό Λαρίσης.
Πού να τρέξεις, ποιον να βρεις, ποιον να ρωτήσεις;
Μια πεντάρα η ζωή μας στην άκρη πεταμένη κι εγώ σου 'λεγα «φοβάμαι, Ελένη»,
μια πεντάρα η ζωή μας στην άκρη πεταμένη κι όλο σου 'λεγα «φοβάμαι, Ελένη».
Δεν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξος ο Αλκης Αλκαίος όταν έγραφε στίχο για το Νανούρισμα του Μιλτιάδη Πασχαλίδη: Τι παραμύθι να σου πω, ποια ιστορία, να κοιμηθείς και να έχεις όνειρα γλυκά, όλη η ζωή μου μια μεγάλη απορία που θα λυθεί όταν θα φύγω μακριά.
Από τα πιο όμορφα μελοποιημένα ποιήματα στο ελληνικό τραγούδι, το Είναι ν' απορείς, της Μαρίνας Λαμπράκη από τη Γ'Ανθολογία του Γιάννη Σπανού, με ερμηνευτή τον Κώστα Καράλη το 1975:
Είναι ν' απορείς, πού χάθηκε τόσο φως όλο σε ένα δίσκο στον ήλιο.
Είναι ν' απορείς, πού βρέθηκε τόσο χρυσάφι
όλο σ' ένα ξανθό κεφάλι στο φεγγάρι.
Είναι ν' απορείς, πού βρέθηκε τόση αγάπη όλη σ' ένα στενό σάκο στην καρδιά σου.
Είναι ν' απορείς, πού βρέθηκε τόση απουσία όλη σε ένα βλέμμα στα μάτια σου.
Είναι ν' απορείς...
Της μέρας και της νύχτας λεγόταν το άλμπουμ που κυκλοφόρησε το 1992 ο Σωκράτης Μάλαμας με τη συμμετοχή της Μελίνας Κανά. Μαζί τραγουδούσαν εκεί το Χίλια πρόσωπα: Αν έχεις δρόμο ανοιχτό και το μυαλό σου καθαρό, έχω το νου μου στις σκιές, τις πόρτες μου κλειστές
- Δεν αγαπάς, βολεύεσαι, στις ηδονές σου καίγεσαι
κοιτάς καθρέφτες κι απορείς και λες πως δεν μπορείς.
Μια άλλη μορφή συνηθισμένης απορίας είναι αυτή που μας εμποδίζει να δούμε την πραγματικότητα και αναρωτιόμαστε για το πού έχουμε κάνει λάθος και οι άλλοι βλέπουν αυτό που αδυνατούμε να δούμε εμείς. Μια τέτοια περίπτωση είναι και το κεντρικό πρόσωπο στο Ισως αύριο που έγραψε ο Βασίλης Τσιτσάνης με τον Βλάχο και είναι από τα λίγα τραγούδια του συνθέτη που ερμήνευσε ο Στέλιος Καζαντζίδης:
Ολοι με ρωτούν πώς έχω καταντήσει κι εγώ με απορία τους κοιτώ,
κλάψε καρδιά μου σήμερα τη μαύρη σου τη μοίρα, κλάψε για τον κατήφορο
που στη ζωή μου πήρα.
Πολλές φορές οι απορίες που έχουμε σε συγκεκριμένα πεπραγμένα είναι λογική εξέλιξη αυτών που συμβαίνουν γύρω μας, αλλά σίγουρα η σύνδεση των γεγονότων με απορίες, μας δίνει το άλλοθι ότι αγνοούσαμε τα πραγματικά γεγονότα. Μέσα μας όμως ξέρουμε ότι το να αναρωτιόμαστε για το τι φταίει σε μια σχέση ή στις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις δεν ωφελεί και δεν αποκλείεται να έχουμε κι εμείς το μερίδιο ευθύνης.
Απορώ μ' εμένα, απορώ που σε θέλω ακόμα, απορώ. Κάνεις τόσα λάθη και στα συγχωρώ, σαν βροχή το χώμα σε ζητώ.
Απορώ με την καρδιά μου που αντέχει να πονά, φαίνεται πρώτη φορά μου αγαπώ αληθινά.
Απορώ μ' εμένα, απορώ, κάνω για να φύγω, δεν μπορώ.
Ξέρω πως μου κάνεις μέσα μου κακό, όμως δεν το κρύβω σ' αγαπώ.
Απορώ με την καρδιά μου...
(λαϊκό τραγούδι της δεκαετίας του '90).
