Τo Ευ Ζην εθεωρείτο από την αρχαιότητα σπουδαία τέχνη. Οι μεγάλοι φιλόσοφοι, από τη δύση έως την ανατολή, ασχολήθηκαν εκτεταμένα με την ποιότητα του ανθρωπίνου βίου.
Ο Πλάτων, ο Επίκουρος, ο Επίκτητος (εγχειρίδιον), ο Κομφούκιος, οι Σούφι, οι Ζεν βουδιστές και όποιοι άλλοι σας έρθουν στο νου, δίδαξαν σχετικά με την αρμονία στη ζωής μας. Στη σύγχρονη κοινωνία που ζούμε και με την έλλειψη μεγάλων φιλοσόφων, το ρόλο αυτό τον υποκαθιστά μάλλον η ψυχοθεραπεία. Όλοι όσοι απευθύνονται σε κάποιον ψυχοθεραπευτή για βοήθεια, πέρα από το ιδιαίτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν, έχουν μια κοινή απορία:
«Υπάρχει τελικά τρόπος να είμαστε υγιείς; Υπάρχει κάποιος “τυφλοσούρτης”, που αν τον ακολουθήσουμε, θα ζούμε πιο ποιοτικά, με λιγότερο άγχος και θα αντλούμε περισσότερη ικανοποίηση από τη ζωή μας;»
Ε λοιπόν ναι! Υπάρχει! Υπάρχουν έξι «χρυσοί κανόνες» οι οποίοι, αν μπορέσουμε να τους εφαρμόσουμε στην καθημερινότητα, κάνουν το βίο μας πλουσιότερο και μας απαλλάσσουν από περιττά άγχη και ανώφελες συγκρούσεις. Μη βιαστείτε ωστόσο να πανηγυρίσετε. Η εφαρμογή τους δεν είναι εύκολη και χρειάζεται πολλή δουλειά με τον εαυτό μας για να το επιτύχουμε. Όσοι μπορούν και τους εφαρμόζουν μάλλον έχουν δουλέψει το χαρακτήρα τους επί μακρόν… Ας τους δούμε έναν – έναν:
Κανόνας 1ος
Να εκφράζουμε τις ανάγκες μας. Πολλές απογοητεύσεις και πολύ στρες προέρχονται από το γεγονός ότι, αφ’ ενός, λίγοι είναι οι άνθρωποι που γνωρίζουν συνειδητά τις αληθινές ανάγκες τους και, αφ’ ετέρου, ακόμη πιο σπάνιοι είναι εκείνοι που έχουν την ικανότητα να τις εκφράσουν με κατάλληλο τρόπο. Συνεπώς, συσσωρεύουμε μίση και μνησικακίες και μένουμε μπλοκαρισμένοι σε αδιέξοδα.
Βρισκόμαστε συχνά μπλεγμένοι σε καταστάσεις που δεν θα έπρεπε να τις αποδεχτούμε. Εντούτοις, τις δεχόμαστε, επειδή δε γνωρίζουμε τα όριά μας, αλλά ούτε και πώς να τα διεκδικήσουμε. Το να ξαναμάθουμε να αναγνωρίζουμε τις ανάγκες μας και τα όριά μας για όσα δεν θέλουμε πια, το να είμαστε ικανοί να τα εκφράσουμε στους συνομιλητές μας χωρίς να φοβόμαστε τις συνέπειες, αυτό είναι ένας από τους τρόπους που μπορεί να προλάβουν ή να θεραπεύσουν τις ασθένειες που προκαλούνται από τις ανθρώπινες εσωτερικές συγκρούσεις και τις απογοητεύσεις.
Όταν θέλετε κάτι ζητήστε το. Ο άλλος δεν είναι απαραίτητο ότι καταλαβαίνει από μόνος του τι επιθυμείτε εσείς. Τολμήστε να πάρετε το ρίσκο μιας άρνησης και εκφράστε αυτό που χρειάζεστε ή αυτό που σας ενοχλεί.
Κανόνας 2ος
Να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας. Τα συναισθήματα, τόσο τα ευχάριστα αλλά κυρίως τα δυσάρεστα (θυμός, θλίψη, φόβος, κλπ.) φαίνεται να είναι απαγορευμένα. Δυστυχώς, η παιδεία που έχουμε λάβει, μας έχει διδάξει να τα αρνούμαστε, να τα απορρίπτουμε, να τα εξαφανίζουμε. Με αυτό τον τρόπο στερούμαστε τα καλύτερα σημάδια, που έχουμε στη διάθεσή μας για να γνωρίζουμε με βεβαιότητα τι είναι καλό για μας και τι δεν είναι.
Χρειάζεται να ξαναμάθουμε να είμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας, να τα αναγνωρίζουμε και να τα δεχόμαστε. Αν μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας, υπεύθυνα, χωρίς να αποδίδουμε στους άλλους την ευθύνη, θα μπορέσουμε να ξαναβρούμε την ισορροπία μας. Αν μπορούμε τη στιγμή που το νιώθουμε να το πούμε: είμαι έξαλλος με αυτό που έκανες ή νιώθω μεγάλη ντροπή που συμπεριφέρθηκα έτσι ή λυπάμαι πολύ που το ακούω αυτό, όλα θα γίνουν πιο αυθεντικά.
Κανόνας 3ος
Να τολμούμε τις αντιπαραθέσεις (με σεβασμό ωστόσο στους άλλους). Πόσες φορές, σε δύσκολες, τεταμένες, δυσάρεστες καταστάσεις, δε συνέβη να μη τολμήσουμε να πούμε σταθερά τα πράγματα στον άλλο; Πόσες φορές δεν κατάπιαμε τα λόγια μας από φόβο μην προκαλέσουμε σύγκρουση;
Φοβόμαστε συχνά να πούμε δυσάρεστα πράγματα επειδή πιστεύουμε ότι είναι προτιμότερο να διατηρούμε την ειρήνη ανάμεσα στους ανθρώπους. Όμως αυτή η ειρήνη είναι απατηλή, αφού μέσα μας μπορεί να γεννιέται ένα ισχυρό βίαιο συναίσθημα.
Σημειώστε ότι, ακόμη και ο υπολογισμός είναι λανθασμένος: Θέλοντας να αποφύγουμε τη σύγκρουση, δεν λέμε αυτό που θα έπρεπε να ειπωθεί. Όμως, μην λέγοντας τίποτα, αυξάνουμε την αίσθηση απογοήτευσης και μνησικακίας μέσα μας, μέχρι που η κατάσταση γίνεται αφόρητη. Τότε, είτε ξεσπάμε βίαια πάνω στον άλλο, οπότε συμβαίνει αυτή η σύγκρουση και η ρήξη που ακριβώς θέλαμε να αποφύγουμε, είτε καταπίνουμε τα συναισθήματά μας γι’ άλλη μια φορά, και τότε συμβαίνει ο καρκίνος ή η οξεία ασθένεια, που μας καλεί να εξετάσουμε προσεχτικά την ανισορροπία που έχουμε δημιουργήσει.
Πρέπει να μάθουμε να τολμάμε την σύγκρουση και να υπερασπίζουμε τον προσωπικό μας χώρο, τα όριά μας. Να μάθουμε να μιλάμε για τα πράγματα που μας ενοχλούν, ήρεμα, αλλά χωρίς υπεκφυγές. Αν εκφράζουμε με ειλικρίνεια το τι μας συμβαίνει, τότε αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να φροντίζουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους.
Κανόνας 4ος
Να αναγνωρίζουμε και να δεχόμαστε την πραγματικότητα όπως αυτή είναι. Συχνά, πολλές δυσάρεστες καταστάσεις ή ακόμη και ασθένειες, ξεκινούν όταν αρνούμαστε να δούμε μια κατάσταση, όταν της αντιστεκόμαστε, όταν δεν δεχόμαστε αυτό που μας συμβαίνει και το «βάζουμε κάτω απ’ το χαλάκι». Έτσι, μπορεί εύκολα να βρεθούμε σε μια φάση εσωτερικής σύγκρουσης, αντίστασης, αυτοϋποτίμησης και γενικά δυσάρεστων βιωμάτων.
Δεν εννοώ φυσικά να είμαστε μοιρολάτρες. Το θέμα δεν είναι να είμαστε ανθρώπινα ράκη που δέχονται τα πάντα χωρίς αντίδραση, αντιθέτως! Το να δεχόμαστε την πραγματικότητα σημαίνει να τολμάμε να την κοιτάμε κατάματα, αντικειμενικά, χωρίς να την κρίνουμε. Σημαίνει επίσης να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα γεγονότα, θεωρώντας τα ούτε καλά, ούτε κακά.
Η λύση είναι, να θεωρούμε μάλλον ό,τι μας συμβαίνει σαν ευκαιρία που μας προσφέρεται για να μάθουμε κάτι καινούργιο. Οι πράξεις μας, χρειάζεται επίσης να είναι προσαρμοσμένες στην πραγματικότητα.
Αν για παράδειγμα συνειδητοποιήσω ότι ο/η σύντροφός μου δεν με θέλει πια, αυτό είναι μια πραγματικότητα. Πρέπει να δράσω απέναντι σ’ αυτή με τον τρόπο που θα επιλέξω. Το να αποφεύγω όμως να ασχοληθώ με το γεγονός, να το ωραιοποιώ ή να το μειώνω στο μυαλό μου και να μην το δέχομαι όπως ακριβώς είναι (έλα μωρέ… ίσως περνάει μια φάση…) δεν οδηγεί πουθενά! Η άρνηση του προβλήματος θα προκαλέσει αργότερα πολύ χειρότερες καταστάσεις.
Κανόνας 5ος
Να τελειώνουμε τις όποιες συναισθηματικές εκκρεμότητες έχουμε με τους άλλους. Αυτή η έννοια εκφράστηκε για πρώτη φορά από την Ελίζαμπεθ Κίμπλερ Ρος (Kübler-Ross), την ελβετίδα γιατρό που μετανάστευσε στις ΗΠΑ, απ’ όπου ξεκίνησε η εφαρμογή της φροντίδας για την ανακούφιση των βαριά ασθενών, που σήμερα είναι διαδεδομένη σε ολόκληρο τον κόσμο.
Έλεγε ότι, πολλοί ασθενείς, στο τέλος της ζωής τους, αισθανόντουσαν την ανάγκη να συμφιλιωθούν με αυτούς με τους οποίους είχαν έρθει σε ρήξη. Παρατήρησε ότι, μόλις αυτές οι εκκρεμείς υποθέσεις έκλειναν, οι ασθενείς πέθαιναν την ίδια νύχτα, νηφάλιοι και γαληνεμένοι.
Νομίζω ότι δε χρειάζεται να περιμένουμε το τέλος της ζωής μας για να το κάνουμε αυτό. Κλείνοντας τακτικά τις εκκρεμείς υποθέσεις μας, μας βοηθάει να διατηρούμε την ισορροπία μας και να μην δημιουργούμε άχρηστες και επιζήμιες πηγές άγχους.
Εδώ όμως χρειάζεται και μια διευκρίνιση: Κλείνω μια εκκρεμότητα δεν σημαίνει απαραίτητα συμφιλίωση. Σημαίνει ότι δεν «αφήνω να αιωρείται στον αέρα» η ποιότητα μιας σχέσης.
Φανταστείτε για παράδειγμα ότι ένας καλός σας φίλος έκανε πριν καιρό, κάτι που σας θύμωσε πάρα πολύ. Του το επισημάνατε τότε και τσακωθήκατε άσχημα. Μετά από δυο χρόνια ξαναβρεθήκατε αλλά το θέμα μέσα σας δεν είχε λυθεί. Συνεχίσατε λοιπόν να κάνετε παρέα, δίχως όμως να υπάρχει πια η ίδια παλιά ποιότητα στη σχέση… Αυτή είναι μια συναισθηματική εκκρεμότητα, μια ανοιχτή υπόθεση!
Θα νιώσετε καλύτερα αν την ξεκαθαρίσετε, ανεξάρτητα του αποτελέσματος. Μπορεί να το συζητήσετε ειλικρινά και να προκύψει μια αληθινή συμφιλίωση αυτή τη φορά… Ή μπορεί να αποφασίσετε ότι αυτό που έκανε ήταν πολύ άσχημο για να το αντέξετε, να τον «στείλετε στο διάβολο» και να επέλθει οριστική ρήξη. Και στις δύο περιπτώσεις, η εκκρεμότητα θα πάψει να υπάρχει και η καρδιά σας θα γαληνέψει, έστω κι αν συνοδεύεται για κάποιο καιρό και από θλίψη…
Κανόνας 6ος
Να συγχωρούμε. Είναι ο τελευταίος, ο πιο δύσκολος αλλά εξίσου σημαντικός κανόνας. Όχι, να συγχωρήσουμε τον άλλο για το κακό που μπορεί να μας έχει κάνει, αλλά να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας (!) για τον πόνο που δεχτήκαμε να ζήσουμε τόσο καιρό, παραβαίνοντας τους προηγούμενους πέντε κανόνες.
Μέχρις ότου χαλαρώσουμε, μέχρις ότου εκφράσουμε στον άλλο τις ανάγκες και τα συναισθήματά μας, μέχρις ότου τολμήσουμε την αντιπαράθεση, μέχρις ότου, επιτέλους, αναγνωρίσουμε και δεχτούμε την πραγματικότητα, μέχρις ότου κλείσουμε τις εκκρεμότητές μας.
Όσο και αν μας εκπλήσσει, υπεύθυνοι για τα σοκ, τις εσωτερικές συγκρούσεις και το στρες μας, δεν είναι ποτέ οι άλλοι, ούτε τα γεγονότα. Ο τρόπος που δεχτήκαμε το γεγονός, ο τρόπος που το αντιληφθήκαμε, το ερμηνεύσαμε, το φιλτράραμε, αυτός είναι πάντα που γεννάει τον πόνο μας ή την χαρά μας. Δηλαδή, τελικά, με πολλή αγάπη, χιούμορ και ταπεινότητα, θα πρέπει να ευχαριστήσουμε τον εαυτό μας για την ηλιθιότητά μας και να μας συγχωρήσουμε για το κακό που μας κάναμε.
Οι παραπάνω ήταν λοιπόν οι «έξι χρυσοί κανόνες» για έναν όσο το δυνατόν πιο υγιή συναισθηματικό κόσμο. Δεν ξέρω πώς σας φάνηκαν. Φαντάζομαι ότι κάποιοι από εσάς ίσως τους θεωρήσουν προφανείς ή χιλιοειπωμένους…
Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ωστόσο ότι αν προσπαθήσετε να τους εφαρμόσετε στην πράξη, θα ανακαλύψετε πως είναι πιο δύσκολοι απ’ ότι αρχικά δείχνουν… Δυστυχώς έχουμε μάθει να λέμε ψέματα στον εαυτό μας συνεχώς. Έτσι παραβλέπουμε τη ζημιά που μας κάνουμε.
Στον περίφημο πίνακα του Κέβητος (μαθητής του Πλάτωνα) η Απάτη στέκεται καθισμένη επί θρόνου, έμπροσθεν του περίβολου του βίου μας και μας ποτίζει την άγνοια και την πλάνη. Ας μην φτάσουμε προ του θανάτου για να μάθουμε τότε ότι ο βίος μας ήταν πλάνη και με αυτή ζήσαμε… Ας αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα, παίρνοντας την ευθύνη των συναισθημάτων μας και εν τέλει της ζωής μας! Θα εκπλαγούμε από το πόσο πλούσια μπορεί να γίνει.
Νίκος Σπανός, ψυχοθεραπευτής και σύμβουλος προσωπικής ανάπτυξης
Πηγή: thessalonikiartsandculture.gr
