(μια παλιά επαναλαμβανόμενη ιστορία υπό νέο πρίσμα):
Από νομικής σκοπιάς, το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του διαβόητου εργασιακού νόμου 4808/2021 (με τον οποίο κυρώθηκε η σχετική διεθνής σύμβαση του άρθρου 1) είναι τα άρθρα 2-23 που είναι αφιερωμένα στην παρενόχληση και τη βία στην εργασία. Ένα θέμα ταμπού, το οποίο στο παρελθόν το υποβαθμίζαμε και το υπεραπλουστεύαμε, όχι τόσο στο κομμάτι της σωματικής ή της σεξουαλικής βίας, αλλά της πιο καθημερινής και απλούστερης μορφής βίας, της ψυχολογικής (άρθρο 4).
Θα μπορούσα να είμαι και εγώ ένα από τα θύματα της τελευταίας και συνηθέστερης μορφής αυτής, αλλά τυγχάνει να έχω γίνει λίγο «αναίσθητος» και απλά να βάζω τα ακουστικά μου, να μη δίνω καμία σημασία και να αποχωρώ από το δωμάτιο ή, αν εγκλωβιστώ σε ένα χώρο, να πετάω φωτιές από τα μάτια μου, συνοδευόμενες εμφαντικά από μια γερή μπουνιά στο γραφείο που βρίσκεται μπροστά μου όταν η κατάσταση φτάσει σε οριακό σημείο και δέχομαι επίθεση κατά ριπάς (ανάλογα με το αν τη συγκεκριμένη μέρα έχω ξυπνήσει από την καλή ή από την ανάποδη). Βέβαια, άτομα με τη δική μου ιδιοσυγκρασία (που προσομοιάζει με ενεργό ηφαίστειο) δε γίνονται ευθέως στόχος, βάλλονται με άλλους τρόπους…
Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, δεν είμαι άγιος. Αλλά δε μου αρέσει να ενοχλώ, ούτε να ενοχλούμαι. Κυρίως να ενοχλώ, πόσο μάλλον να ασκώ ψυχολογική βία στον οποιοδήποτε να κάνει οτιδήποτε παρά τη θέλησή του. Αν ενοχληθώ, κάποια στιγμή θα αντεπιτεθώ. Κάποια στιγμή, καθώς το χρόνο και το πεδίο μάχης τα επιλέγω εγώ (απαράβατος κανόνας της «Τέχνης του Πολέμου», η οποία σε μερικά σημεία μόνο τέχνη του πολέμου δε θυμίζει αλλά ένα αριστουργηματικά στημένο παιχνίδι τακτικής). Δε φοβάμαι πλέον, γιατί στη ζωή μου έχω περάσει δια πυρός και σιδήρου. Κοινώς, μάλλον έχω φάει και εγώ το bullying μου, όταν δεν ξέραμε καν τι εστί bullying, και έχτισα τις άμυνές μου.
Μπορεί να δίνω ενίοτε την εντύπωση πως είμαι «κάφρος» αλλά τυγχάνει να είμαι εξαιρετικά ευαίσθητος σε κάποια ζητήματα. Όχι μόνο λόγω των σπουδών μου, αλλά και για συναισθηματικούς λόγους. Έτσι, στεναχωριέμαι βαθύτατα όταν συνάδελφοι, τις οποίες θεωρώ αγαπημένες φίλες, ξεσπούν σε κλάματα μπροστά μου ή απολογούνται γιατί ήταν απόμακρες απέναντί μου όταν τις συνάντησα τυχαία κάποια στιγμή, καθώς ήταν έτοιμες να βάλουν τα κλάματα και έψαχναν βιαστικά ένα χώρο για να μείνουν μόνες τους…
Ψυχολογική βλάβη ή βία δεν είναι ο τσακωμός μεταξύ 2 συναδέλφων, οι οποίοι θα εκραγούν, θα βριστούν και δε θα ξαναπούν ούτε καλημέρα. Σύμφωνα με το άρθρο 4, είναι «η παραβίαση της αξιοπρέπειας του θύματος και η δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος» από το θύτη, συνήθως ανώτερο στην ιεραρχία και κατ’ επανάληψιν. Είθισται ο θύτης να είναι άνδρας και η υφισταμένη γυναίκα, αλλά το μοντέλο αυτό δεν είναι απόλυτο. Μπορεί να αντιστραφούν τα φύλα, θύτης και θύμα να είναι του ίδιου φύλου, του ίδιου βαθμού ή μια ολόκληρη ομάδα ατόμων (αυτό που αποκαλώ αγέλη από ύαινες) να στρέφεται κατά ενός.
Μάρτυρας τέτοιων περιστατικών έχω γίνει αρκετές φορές σε διάφορους εργασιακούς χώρους, στα μάτια μου είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Δεν είναι λίγες οι συνάδελφοι που ενώ ήταν ταραγμένες και ξεκίνησαν να μου εκμυστηρεύονται τι τους είχε συμβεί, στην πορεία ξέσπασαν σε κλάματα. Και δεν είναι λίγοι οι συνάδελφοι που έγιναν στόχος ομάδας ατόμων και δέχονταν διαρκή πόλεμο νεύρων.
Η ταπεινή συμβουλή μου προς οποιοδήποτε άτομο υπάρξει θύμα εργασιακού bullying είναι η ακόλουθη: Τη στιγμή που δέχεται επίθεση, πρέπει να απομακρυνθεί από το συγκεκριμένο χώρο. Αν νιώθει πως δε θα αντέξει και θα βάλει τα κλάματα, πρέπει να φύγει τρέχοντας. Δεν πρέπει να κλάψει σε κοινή θέα, όχι επειδή αποτελεί σημάδι αδυναμίας, αλλά επειδή είναι κάτι που ο θύτης και όσοι λειτουργούν σαν αυτόν θα χρησιμοποιούν συνεχώς εναντίον του. Αφού πάει σε ένα απομονωμένο σημείο που αισθάνεται ασφαλές και αφού ηρεμήσει (κλαίγοντας ή μη), θα μπορούσε να επικοινωνήσει με κάποιο προσφιλές πρόσωπο το οποίο εμπιστεύεται, για να εκφράσει τα όσα αισθάνεται (αν το προσφιλές πρόσωπο είναι άτομο από τον ίδιο εργασιακό χώρο, ακόμα καλύτερα).
Την επόμενη μέρα, πρέπει να υποβάλει αναφορά στον εργοδότη εγγράφως, με την οποία ο τελευταίος θα λάβει γνώση του γεγονότος και θα βρεθεί προ των ευθυνών του, γιατί υποχρεούται πλέον από το νόμο «να παραλαμβάνει, να διερευνά και να διαχειρίζεται κάθε καταγγελία ή σχετική αναφορά επιδεικνύοντας μηδενική ανοχή στη βία και παρενόχληση, με εμπιστευτικότητα και με τρόπο που σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια» (άρθρο 5).
Αν ο εργοδότης δεν επιληφθεί του θέματος, ο δρόμος είναι ένας και οδηγεί στο Αυτοτελές Τμήμα για την παρακολούθηση των φαινομένων βίας και παρενόχλησης στην εργασία του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, το οποίο αναβαθμίστηκε σε Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 16) και μπορεί να επιβάλει μέχρι και διοικητικές κυρώσεις (άρθρο 19). Από εκεί και πέρα, απαιτείται ηρεμία, καρτερικότητα και μακάρι η νέα Αρχή να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων δίπλα σε όσους τη χρειάζονται.
Εν κατακλείδι, είμαι πεπεισμένος πως όσοι κάνουν εργασιακό bullying είναι κατά βάθος κακοί και κομπλεξικοί άνθρωποι. Προφανώς, δεν κατακρίνω όσους εκφράζονται κλαίγοντας όταν βρίσκονται σε μεγάλη συναισθηματική φόρτιση στο χώρο εργασίας (έχω ακούσει κάποιους να αναφέρονται υποτιμητικά σε αυτή την εικόνα). Τουναντίον, μόνο θλίψη αισθάνομαι και προφανώς συμπάσχω
…
Πότε θα μπορεί να αισθάνεται κάποιος πως η ψυχολογική βία δε μπορεί να τον λυγίσει; Όταν στην όψη της δε θα αισθάνεται φόβο αλλά θα απαντά με ένα μειδίαμα. Μέχρι να φτάσει σε αυτό το σημείο χρειάζεται υπομονή. Και να θυμάται πως δεν είναι μόνος. Τουλάχιστον εγώ θα είμαι δίπλα του, εφόσον μου το επιτρέψει… Όπως έχω κάνει στο παρελθόν και πλήρωσα το τίμημα για την επιλογή μου, αλλά δεν το μετάνιωσα ούτε στιγμή, γιατί έκανα αυτό που έπρεπε… Και θα το ξανάκανα…
Chris Gouvelos
