Το “Tago Mago” των Can, που κυκλοφόρησε το 1971, θεωρείται ένα από τα πιο ριζοσπαστικά και επιδραστικά άλμπουμ στην ιστορία της πειραματικής ροκ και του λεγόμενου krautrock. Είναι το δεύτερο στούντιο άλμπουμ του συγκροτήματος και το πρώτο με τον Ιάπωνα τραγουδιστή Damo Suzuki, του οποίου η παρουσία άλλαξε καθοριστικά τον ήχο και τη φιλοσοφία των Can.
Το άλμπουμ είναι διπλό και λειτουργεί σαν ένα ταξίδι ανάμεσα στη δομημένη μουσική φόρμα και την πλήρη αποδόμησή της. Οι Can συνδυάζουν στοιχεία από ψυχεδέλεια, φανκ, τζαζ αυτοσχεδιασμό, ηλεκτρονική μουσική και avant-garde πειραματισμό. Κεντρικό ρόλο παίζει ο ρυθμός, με τον ντράμερ Jaki Liebezeit να δημιουργεί επαναλαμβαντικά, σχεδόν μηχανικά μοτίβα, που όμως παραμένουν ζωντανά και οργανικά. Αυτή η ρυθμική σταθερότητα λειτουργεί ως βάση πάνω στην οποία ξεδιπλώνονται αυτοσχεδιασμοί και ηχητικές εκρήξεις.
Το πρώτο μέρος του άλμπουμ περιλαμβάνει κομμάτια πιο «προσβάσιμα», χωρίς να χάνουν τον πειραματικό τους χαρακτήρα. Το “Paperhouse” ανοίγει τον δίσκο με μια σταδιακή κλιμάκωση, όπου η φωνή του Suzuki λειτουργεί περισσότερο σαν όργανο παρά σαν παραδοσιακός αφηγητής. Το “Mushroom” είναι υποβλητικό και σχεδόν τελετουργικό, ενώ το “Oh Yeah” ενσωματώνει ηλεκτρονικούς ήχους και επαναληπτικά μοτίβα που προαναγγέλλουν μεταγενέστερα είδη όπως η techno και το ambient. Το “Halleluwah”, διάρκειας σχεδόν 18 λεπτών, αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά κομμάτια του άλμπουμ: ένας υπνωτιστικός ρυθμός που επαναλαμβάνεται αδιάκοπα, πάνω στον οποίο χτίζονται συνεχείς παραλλαγές.
Το δεύτερο μέρος του Tago Mago είναι πολύ πιο σκοτεινό και απαιτητικό. Εδώ οι Can εγκαταλείπουν σχεδόν κάθε συμβατική δομή. Το “Aumgn” κινείται στα όρια της καθαρής ηχητικής πειραματικής τέχνης, με αποσπασματικούς ήχους, παραμορφώσεις και ατμόσφαιρα που θυμίζει εφιάλτη. Το “Peking O” είναι χαοτικό, επιθετικό και σχεδόν αποσταθεροποιητικό για τον ακροατή, ενώ το “Bring Me Coffee or Tea” λειτουργεί σαν μια παράξενη, πιο ήρεμη έξοδος από αυτό το ηχητικό λαβύρινθο.
Θεματικά, το άλμπουμ δεν ακολουθεί μια σαφή αφήγηση. Οι στίχοι είναι συχνά ασυνάρτητοι ή αυτοσχεδιαστικοί, σε διάφορες γλώσσες ή σε φωνητικούς ήχους χωρίς συγκεκριμένο νόημα. Αυτό ενισχύει την αίσθηση ότι το Tago Mago δεν προσπαθεί να «πει» κάτι συγκεκριμένο, αλλά να προκαλέσει μια εμπειρία. Το ίδιο και ο τίτλος, που παραπέμπει σε ένα μυστηριώδες, σχεδόν μυθολογικό μέρος, χωρίς σαφή εξήγηση.
Η επιρροή του Tago Mago είναι τεράστια. Έχει επηρεάσει καλλιτέχνες από τη post-punk και τη new wave μέχρι την ηλεκτρονική και την experimental σκηνή. Συγκροτήματα όπως οι Talking Heads, Public Image Ltd., Radiohead και πολλοί άλλοι έχουν αναγνωρίσει τη σημασία του. Πάνω απ’ όλα, το Tago Mago παραμένει ένα άλμπουμ που αμφισβητεί τα όρια της ροκ μουσικής, καλώντας τον ακροατή να αφεθεί στο χάος, τον ρυθμό και την εξερεύνηση του αγνώστου.
