Ρετρό εποχή… Πόσο καταλυτική ήταν η κάθε δεκαετία στην ζωή του ανθρώπου; Εκτός από αυτούσιες, συνδέονται η μία με την άλλη. Για παράδειγμα, στα μέσα του ‘40 σταμάτησε ο παγκόσμιος πόλεμος, αποτελώντας την αφετηρία για την αναγέννηση και την πρόοδο. Αυτές του ‘50 και του ’60 πρωτοστάτησε η μόδα, με κομψά φορέματα, καλοραμμένα κοστούμια και χτενίσματα με στυλ. Στα ‘60ς η μεγάλη οθόνη καμάρωσε που ο Cary Grant εξακολουθούσε να μεσουρανεί, ενώ η Audrey Hepburn διέπρεπε για δεύτερη δεκαετία. Η γοητεία και το στυλ τους επηρέασαν σημαντικά την κουλτούρα εκείνης της εποχής. Τα ‘70ς αποδείχτηκαν επαναστατικά για τη σύγχρονη τέχνη, ενώ τα ‘80ς έφεραν την «έκρηξη» της εικόνας και των χρωμάτων.
Όσο για τη μουσική ως τέχνη, είχε πολλά να μας προσφέρει. Συνόδεψε και καθόρισε με τον δικό της τρόπο κάθε δεκαετία. Πλέον, έναν αιώνα μετά, τη θυμόμαστε με νοσταλγία για τις αναντικατάστατες ρομαντικές μπαλάντες και την αλησμόνητη χορευτική της διάθεση, αφού αμφότερα είναι συνυφασμένα με το συναίσθημα. Θα σταθούμε κυρίως στου ’60, όμως θα ρίξουμε και μια κλεφτή ματιά στις δύο προηγούμενες και στις δύο επόμενες από αυτήν. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι χαρακτηρίστηκε «Χρυσή δεκαετία».
Ella Fitzgerald – This love of mine (1941)
Ονειρική μελαγχολική τζαζ μελωδία. Ο 25χρονος τότε Frank Sinatra έγραψε τους στίχους του “This love if mine”, ένα από τα ελάχιστα τραγούδια όπου συμμετείχε στο δημιουργικό μέρος. To ερμήνευσε συνοδευόμενος από την ορχήστρα του Tommy Dorsey τον Ιούλιο του 1941. Έφτασε ως το Νο. 3 στο Pop Singles Chart του περιοδικού Billboard, εμπορικά ανήκε στην κατηγορία ποπ εκείνης της εποχής.
Εξίσου αξιόλογη είναι και η εκδοχή της 24χρονης Ella Fitzgerald που κυκλοφόρησε μόλις τρεις μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 1941. Αυτή η δεσποινίδα μετέπειτα θα χαρακτηριστεί «Βασίλισσα της τζαζ», έχοντας ήδη θέσει τις βάσεις.
Nat ‘King’ Cole – Around the world (1957)
Σύνθεση του Victor Young το 1956, που αποτέλεσε το βασικό θέμα της ταινίας “Around the world in 80 days” της ίδιας χρονιάς. Το φιλμ βασίστηκε στο γαλλόφωνο ομότιτλο μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν. Κέρδισε πέντε από τα οκτώ βραβεία Όσκαρ για τα οποία ήταν υποψήφιο, ένα από αυτά απονεμήθηκε στον συνθέτη για τις ορχηστρικές δημιουργίες του. Συμμετείχαν περισσότεροι από 40 γνωστοί καλλιτέχνες, μεταξύ αυτών η Marlene Dietrich και ο Frank Sinatra, με τον τελευταίο να υποδύεται τον πιανίστα σε ένα σαλούν.
Το “Αround the world” μόνο μέσα στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ‘40 είχε ήδη ερμηνευτεί από τους ήδη καταξιωμένους Bing Crosby, Nat ‘King’ Cole και Frank Sinatra, την Jane Morgan που βρισκόταν στην αρχή της ανόδου της, αλλά και τον Sam Cooke που μόλις ξεκινούσε την καριέρα του. Θα σταθούμε στην εκτέλεση της Morgan του 1957, με την ενορχήστρωση όπου τα βιολιά κυριαρχούν, και κυρίως στου Nat ‘King’ Cole που το ηχογράφησε με την ορχήστρα του Nelson Riddle την ίδια χρονιά με εκείνη. Η μπαλάντα με τους τρυφερούς στίχους μεταμορφώθηκε σ' ένα αριστοκρατικό βαλς.
Della Reese – Don’t you know (1959)
Το “Don’t you know” βασίζεται στη μελωδία της άριας “Quando men vo”, γνωστής και ως “Musetta’s waltz”, από την όπερα “La bohème” του Giacomo Puccini. Ο Bobby Worth έγραψε νέους στίχους και πρόσθεσε καινούργια ενορχήστρωση που το μετέτρεψε σε ποπ ήχο, φέρνοντας την όπερα σε ένα ευρύτερο κοινό. Ανέβηκε στο Νο. 1 του R&B Chart και στο Νο. 2 του Pop Chart στο Billboard, χάνοντας την κορυφή από το “Mack the knife” του Bobby Darin. Με την ερμηνεία της, η Della Reese απέκτησε υποψηφιότητα για βραβείο Grammy στην κατηγορία «Καλύτερη Γυναικεία Φωνή». Είναι εντυπωσιακό το ότι η ώριμη αυτή χροιά ανήκει σε μια 28χρονη.
Για την ιστορία, με τον προηγούμενο τίτλο “You” είχε γνωρίσει επιτυχία και ο Sammy Kaye το 1952, φτάνοντας ως το Νο. 28 στις ΗΠΑ.
Maurice Williams & The Zodiacs – Stay (1960)
Οι στίχοι του είναι αυτοβιογραφικοί. Τους έγραψε ο 15χρονος Maurice Williams το 1955 προσπαθώντας μάταια να πείσει το κορίτσι του να μην επιστρέψει σπίτι της στις 10 το βράδυ, όπως έπρεπε. Αρκετά χρόνια αργότερα, δήλωσε ότι του ήρθαν στο μυαλό σαν πλημμύρα. Το 1959 δημιούργησε το συγκρότημα Maurice Williams & The Zodiacs, συνέθεσε τη μουσική, με το “Stay” να κυκλοφορεί το 1960. Κατέκτησε την κορυφή των Ηνωμένων Πολιτειών και έγινε το πιο σύντομο τραγούδι που βρέθηκε ποτέ στο Νο. 1, διαρκεί 1 λεπτό και 36 δευτερόλεπτα. Για την ιστορία, ίσως να παρέμενε περισσότερες από μια εβδομάδες στην ύψιστη θέση αν δεν εμφανιζόταν ο Elvis Presley με το “Are you lonesome tonight?”, που έκανε κατάληψη για έξι συνεχόμενες εβδομάδες.
Το “Stay” αναβίωσε το 1987, καθώς ακούστηκε στην ταινία “Dirty dancing” με τον Patrick Swayze και την Jennifer Grey.
Buddy Greco – I’m in love (1962)
Εξαιρετική εύθυμη σύνθεση του 1959, που απέκτησε τζαζ χαρακτήρα όταν ο Buddy Greco τη διασκεύασε το 1962. Η εκδοχή του είναι ακόμη πιο μικρή σε διάρκεια, μόλις 1 λεπτό και 29 δευτερόλεπτα. Παρόλο που το “I’m in love” κυκλοφόρησε ως σινγκλ, δυστυχώς δεν γνώρισε εμπορική επιτυχία.
Paul & Paula – Hey Paula (1963)
Αυτή η μπαλάντα συγκινεί ιδιαίτερα. Είναι ένας διάλογος αγάπης που μεταφέρει την πιο αγνή, την πιο αθώα μορφή του ρομαντισμού. Οι μεγαλύτερες γενιές γνωρίζουν τους στίχους, κάποιοι εξακολουθούν να τους σιγοτραγουδούν. Ο Ray Hildebrand και η Jill Jackson, φοιτητές τότε στο Howard Payne University του Τέξας, είναι οι Paul & Paula. Ο πρώτος έγραψε τους στίχους και τη μουσική του “Hey Paula”, το οποίο ερμήνευσαν για πρώτη φορά ζωντανά σε ραδιοφωνική εκπομπή. Η θερμή ανταπόκριση των ακροατών οδήγησε σε δισκογραφικό συμβόλαιο.
Οι πωλήσεις του σινγκλ εκτιμώνται σε περισσότερα από 2 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, γεγονός που το καθιστά ένα από τα πιο επιτυχημένα ποπ τραγούδια της εποχής. Αρχικά κυκλοφόρησε με το όνομα Jill & Ray, όμως επανακυκλοφόρησε σύντομα ως Paul & Paula. Το 1963 κατέκτησε την κορυφή της Αμερικής για τρεις εβδομάδες, ενώ στην Αγγλία έφτασε ως το Νο. 8.
Γιάννης Βογιατζής – Η πρώτη μας νύχτα (1963)
Όλη η μαγεία του ελληνικού ρετρό ρεπερτορίου συγκεντρώθηκε σ’ ένα τραγούδι. Ο ρομαντισμός στους στίχους, η τρυφερή μελωδία, η ενορχήστρωση και η ερμηνεία συνθέτουν ένα ανατριχιαστικό ηχητικό σύνολο που ταιριάζει γάντι με το ύφος εκείνης της εποχής. Για το σκίρτημα αυτό ευθύνονται ο συνθέτης Μίμης Πλέσσας, ο στιχουργός Γιάννης Πρετεντέρης και ένας από τους ξεχωριστούς ερμηνευτές της δεκαετίας του ’60, ο Γιάννης Βογιατζής.
Η αφορμή για να δημιουργηθεί το υπέροχο “H πρώτη μας νύχτα” το 1963 ήταν η ταινία “Μερικοί το προτιμούν κρύο…” της Φίνος Φιλμ, της ίδιας χρονιάς. Πρόκειται για το πρώτο μιούζικαλ του σκηνοθέτη Γιάννη Δαλιανίδη. Στην αξέχαστη μουσική κωμωδία πρωταγωνιστούν οι Ντίνος Ηλιόπουλος, Ρένα Βλαχοπούλου, Ζωή Λάσκαρη, Μάρθα Καραγιάννη, Χλόη Λιάσκου, Κώστας Βουτσάς, Βαγγέλης Βουλγαρίδης και ο Γιάννης Βογιατζής. Στο φιλμ δεν ακούστηκε από τη φωνή του τελευταίου, αλλά από τον Λάκη Παλίδη που ντουμπλάρισε τον Βουλγαρίδη. Η εκτέλεση του Βογιατζή δισκογραφήθηκε οκτώ μήνες αργότερα. Κυκλοφόρησε στη δεύτερη πλευρά μικρού δίσκου 45 στροφών το 1963, ενώ στην πρώτη ήταν το “Κρύψου φεγγάρι μου”.
Το 1965, τρία χρόνια μετά με την πρωτότυπη δισκαγραφημένη εκτέλεση του Γιάννη Βογιατζή, το ερμήνευσε και στα ιταλικά με τίτλο “Sul mare” για την ταινία “Μια τρελλή τρελλή οικογένεια”, επίσης σε παραγωγή της Φίνος Φιλμ. Λαμπερό ήταν το καστ και σ’ αυτή τη μουσική κωμωδία, με τους Τζένη Καρέζη, Αλέκο Αλεξανδράκη, Διονύση Παπαγιαννόπουλο, Μαίρη Αρώνη και Αλέκο Τζανετάκο. Για την ιστορία, ο ρόλος που υποδύθηκε η Αρώνη είχε προταθεί αρχικά στη Ρένα Βλαχοπούλου, αλλά δεν δέχτηκε να υποδυθεί τη μητέρα της Καρέζη για να προστατεύσει τη νεανική της εικόνα. Tη σκηνοθεσία υπέγραψε ο Ντίνος Δημόπουλος, ενώ το σενάριο βασίστηκε στο θεατρικό έργο των Νίκου Τσιφόρου και Πολύβιου Βασιλειάδη.
Το “Sul mare” ακούγεται στο φινάλε του φιλμ, γυρισμένο σε μια χάρτινη Βενετία. Η συγκίνηση στο άκουσμά του αναμιγνύεται με το χιούμορ, χάρη στον αξεπέραστο Διονύση Παπαγιαννόπουλο.
Ronettes – Be my baby (1963)
Διόλου τυχαία ρετρό επιτυχία. Έχει ακουστεί σε τουλάχιστον 34 ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, ενώ υπολογίζεται ότι έχει παιχτεί στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση πάνω από 3 εκατομμύρια φορές. Το “Be my baby” των Ronettes κυκλοφόρησε το 1963, φτάνοντας μια ανάσα από την κορυφή του αμερικανικού τσαρτ. Εμποδίστηκε από το “Sugar shack” των Jimmy Gilmer and the Fireballs, που βρισκόταν για δεύτερη εβδομάδα στο Νο. 1 και δε σκόπευε να την αποχωριστεί πριν συμπληρώσει πέντε συνεχόμενες.
Η συμμετοχή του Phil Spector στη δημιουργία της σύνθεσης και κυρίως στην ενορχήστρωση αποδείχτηκε καταλυτική. Είναι το πιο διαχρονικό τραγούδι του αμερικανικού γυναικείου γκρουπ και κατατάσσεται όχι μόνο μεταξύ των καλύτερων της δεκαετίας του ’60, αλλά όλων των εποχών. Το 2006 προστέθηκε από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στο Εθνικό Μητρώο Ηχογράφησης, η οποία κάθε χρόνο επιλέγει 25 ηχογραφήσεις που θεωρεί πολιτιστικά, ιστορικά ή αισθητικά σημαντικές.
Frank Sinatra – Moon river (1964)
Η περιβόητη σύνθεση του Henry Mancini έχει συνδεθεί με δεκάδες ηχηρά ονόματα. Το “Moon river” κυκλοφόρησε αρχικά από τον δημιουργό της και την ορχήστρα του, τον Αύγουστο του 1961, γνωρίζοντας επιτυχία. Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς το ερμήνευσε η Audrey Hepburn στην αξέχαστη ταινία “Breakfast at Tiffany’s”. Με τους στίχους του Johnny Mercer κέρδισε Όσκαρ ως το “Καλύτερου Πρωτότυπο Τραγούδι”, ενώ ο Mancini βραβεύτηκε για τη μουσική του στην ταινία. Θα κερδίσει επίσης δύο Grammy από τα τέσσερα που ήταν συνολικά υποψήφιος, “Τραγούδι της Χρονιάς” και “Δίσκος της Χρονιάς”.
Περισσότεροι από 1.000 καλλιτέχνες θα το παρουσιάσουν στη συνέχεια, συμπεριλαμβανομένων και των ορχηστρικών εκτελέσεων. H ποπ εκδοχή του Andy Williams το 1962 θα γίνει εμπορική επιτυχία και αφορμή για το περιοδικό Time να τον αποκαλέσει «Moon River Man», ενώ του Frank Sinatra το 1964 χάρη στην ενορχήστρωση του Nelson Riddle θα δώσει τζαζ-ποπ ηχόχρωμα και η εφημερίδα Telegraph θα την κατατάξει στις πιο σημαντικές εκτελέσεις.
Dalida – Je reviens te chercher (1967)
Συνθέτοντας τη μουσική το 1967, ο Gilbert Bécaud το ερμήνευσε δικαιωματικά πρώτος. Ζήτησε από τον Pierre Delanoë να γράψει τους στίχους που βασίστηκαν σε αληθινό γεγονός της ζωής του, με το “Je reviens te chercher” να αποτελεί ένα από τα λίγα αυτοβιογραφικά του έργα. Εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε διαμάχη με την τότε σύντροφό του, την Αμερικανίδα μοντέλο Kitty St. John, την οποία παντρεύτηκε το 1973.
Το τραγούδησε υποδειγματικά και η Dalida, επίσης το 1967, σε μια ιδιαίτερα ευάλωτη στιγμή της ζωής της. Στις αρχές του χρόνου είχε αυτοκτονήσει ο εραστής της Luigi Tenco, γεγονός που τη σημάδεψε βαθιά και την οδήγησε στη δική της απόπειρα αυτοκτονίας λίγες εβδομάδες αργότερα. Το φθινόπωρο επέστρεψε στη σκηνή του θρυλικού θεάτρου του Παρισιού Olympia, ενώ την ίδια περίοδο το ηχογράφησε και το συμπεριέλαβε στο άλμπουμ “Olympia 67”.
Adriano Celentano – Un bimbo sul leone (1968)
Η ιταλική χορευτική ποπ-ροκ αισθητική, με επιρροές από ροκ εντ ρολ, των ‘60ς. Το “Un bimbo sul leone” (Ένα παιδί πάνω σε ένα λιοντάρι) του Adriano Celentano κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών το 1968, ως B-side του “Canzone”, που συμμετείχε εκείνη τη χρονιά στο Φεστιβάλ του Σαν Ρέμο παίρνοντας τη δεύτερη θέση. Εκτός από την Ιταλία κυκλοφόρησε στην Ισπανία, την Ιαπωνία και τη Βραζιλία. Στη δημιουργία της μουσικής συμμετείχε ο ανιψιός του Celentano, Gino Santercole.
Μπορεί να μη συγκαταλέγεται στις μεγάλες επιτυχίες του, παρ’ όλα αυτά στην Ελλάδα χορεύτηκε ξέφρενα από τη διασκευή των Sounds με τίτλο “Το μάθημα” το 1969. Κράτησαν τη μελωδία και τον ρυθμό από την αρχική εκδοχή, προσέθεσαν πιο έντονα τα ροκ εντ ρολ στοιχεία, ενώ ο Γιώργος Παπαστεφάνου έγραψε τους νέους στίχους. Το αποτέλεσμα παραμένει κλασικό άκουσμα στις ντισκοτέκ και στα πάρτι ακόμη και σήμερα.
Matt Monro – The music played (1968)
O Αυστριακός Udo Jürgens το συνέθεσε το 1967 και το τραγούδησε αρχικά στα γερμανικά, με τίτλο “Was ich dir sagen will”. Την ίδια χρονιά το απέδωσε και στα γαλλικά, ενώ στα αγγλικά το 1969. Ο Matt Monro, ένας σπουδαίος βαρύτονος Βρετανός τραγουδιστής που έχει αποκαλεστεί «Ο άνδρας με τη χρυσή φωνή», ήταν ο πρώτος που το ερμήνευσε στα αγγλικά το 1968 ως “The music played”. Το παρουσίασε και στα ισπανικά, επίσης το 1968, με το “Alguien Cantó” να αποκτά εμπορική απήχηση.
Στην Ελλάδα έγινε γνωστό και από τη διασκευή του Θέμη Αδαμαντίδη το 1980 με τίτλο ”Η μουσική (Γείρε στο πλάι μου)”, που συμπεριλήφθηκε στον δίσκο του “Αγάπησε με”.
Για την ιστορία, ο Frank Sinatra έχει δηλώσει χαρακτηριστικά για τον Matt Monro: «Αν έπρεπε να διαλέξω τρεις από τους καλύτερους άνδρες τραγουδιστές στη μουσική βιομηχανία, ο Matt θα ήταν ένας από αυτούς».
Elvis Presley – Always on my mind (1972)
Χωρίς να θέλουμε να μειώσουμε την αξία των στίχων και της μουσικής, η οντότητα του Elvis Presley ήταν που φρόντισε να μείνει για πάντα στο μυαλό μας το “Always on my mind”. Η ήδη καταξιωμένη από τη δεκαετία του ’50 Brenda Lee που το ερμήνευσε πριν από εκείνον, το ηχογράφησε έναν χρόνο νωρίτερα αλλά κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 1972, δεν κατάφερε να του δώσει ιδιαίτερη αναγνωσιμότητα. Έφτασε ως το No. 45 στο Country Chart του Billboard.
Η διασκευή από τον βασιλιά του ροκ εντ ρολ κυκλοφόρησε τέσσερις μήνες αργότερα, ως B-side του “Separate ways”, τον Οκτώβριο του 1972. Το ηχογράφησε λίγες εβδομάδες μετά από τον χωρισμό από τη σύζυγό του Priscilla. Πούλησε πάνω από 1 εκατομμύριο αντίτυπα στην Αμερική και πιστοποιήθηκε χρυσό σινγκλ.
Los Lobos – We belong together (1987)
Νοσταλγική μπαλάντα που κυκλοφόρησε αρχικά το 1958 από τους δημιουργούς της, Robert & Johnny. Έναν χρόνο αργότερα ο Ritchie Valens, ο πρώτος ισπανόφωνος σταρ του ροκ εντ ρολ, ηχογράφησε το “We belong together” δίνοντάς του R&B/doo-wop ύφος. Δεν κυκλοφόρησε ποτέ ως ξεχωριστό τραγούδι.
To 1987, στη βιογραφική ταινία “La bamba” για τη ζωή του Ritchie Valens, οι Los Lobos διασκεύασαν έξι τραγούδια του. Ένα από αυτά είναι η υποδειγματική διασκευή τους στο “We belong together”, το οποίο δεν κυκλοφόρησε ως σινγκλ αλλά συμπεριλήφθηκε στο σάουντρακ του φιλμ. Η ενορχήστρωσή τους είναι πιο μελαγχολική, με αισθητική που παραπέμπει στα ‘60ς και ταιριάζει ιδανικά στις σκηνές όπου ακούγεται. Η πιο συγκινητική είναι εκείνη όπου ο Lou Diamond Phillips, που τον υποδύεται, βρίσκεται με την κοπέλα του Donna λίγο πριν το τραγικό τέλος του σε ηλικία μόλις 17 ετών. Για την ιστορία, το ίδιο όνομα είχε και η αγαπημένη του Valens στην πραγματική ζωή.
