Αφορμή για τον τίτλο του άρθρου, από την κινηματογραφική ατάκα του Bogart στην ταινία “Casablanca” είναι, μισόν αιώνα μετά, άμα τη κυκλοφορία του “Dark Side of the Moon” με την οσονούπω “Redux” έκδοσή του από τον Roger Waters και καπάκι η επανηχογράφηση από την ίδια την Taylor Swift των πέντε πρώτων της άλμπουμ και άλλων παράπλευρων μιμητών και επαναξιολογητών που αυτό-εξομολογούνται στο στούντιο «τιμωρώντας» ή «ράβοντας» αλλιώς το «παλιό τους παλτό», αντιμέτωποι με τον εαυτό τους, τις εταιρείες, τα ΜΜΕ και το καλλιτεχνικό γίγνεσθαι.
Θα μου πείτε δουλειά δεν είχε ο διάβολος …μάθαινε ξένες γλώσσες στα παιδιά του; Πείτε το κι έτσι. Ποτέ δεν είναι αργά τελικά να βρεις μια δημιουργική απασχόληση.
Τελευταία “μόδα”, οι καλλιτέχνες να ξαναηχογραφούν τα παλιά τους άλμπουμ με διαφορετική ενορχήστρωση, σε άλλο τόνο, με άλλα όργανα και μέλη, για να ξανα-κάνουν επιτυχία. Γιατί ως γνωστόν «επανάληψις, μήτηρ πάσης μαθήσεως». Αν γεμίζουν και οι τσέπες, ακόμη καλύτερα. Τα παλιά ρητά φαίνεται πιάνουν και στον ψηφιακό κόσμο, αφού η τεχνολογία μας επιτρέπει μέσω ηλεκτρονικών και ψηφιακών προγραμμάτων να «αυνανιστούμε» ηχητικώς και επαρκώς εφόσον από-καλύφθηκε ότι μπορούμε κι έτσι.
Βέβαια πίσω από τις επαναηχογραφήσεις τραγουδιών ή άλμπουμ υπάρχουν παράμετροι που αιτιολογούν αυτήν την παρελθοντο-λαγνεία.
Η Taylor Swift έχει νομική διαμάχη με την παλιά της εταιρεία για τα δικαιώματα των τραγουδιών της, όπως και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες.
Άλλοι πάλι, έχουν όχι μόνο εταιρικές διαφορές αλλά και διαμάχες με παλιότερα ή νεώτερα μέλη των γκρουπ.
Πολλοί έχουν «χάσει» τα δικαιώματα των τραγουδιών τους ή τα έχουν πουλήσει στο παρελθόν ή θα τα πουλήσουν στο εγγύς μέλλον. Κάποιοι άλλοι κάνοντας απλώς χρήση της νέας τεχνολογίας και νέο mastering, καταφέρνουν να «γυαλίσουν» όπως λέμε τα παλιά σου «ασημικά». Άλλοι έχουν δει τις παλιές τους δουλειές να διασκευάζονται και να ξαναδιασκευάζονται απ’ άλλους μ’ επιτυχία και είπαν «εγώ το κάνω καλύτερα». Τελικά όλα οδηγούν σ’ ένα πράγμα, στο κέρδος και στην παρατεταμένη εφηβεία της δόξας. “Play it again Sam” λοιπόν, όπως θα έλεγε και ο Bogart.
Το να διασκευάζει κάποιος μεμονωμένα τραγούδια ή να συμμετέχει με δική του ηχογράφηση σε αφιερώματα συνθετών ή τραγουδιστών είναι συνηθισμένο και φυσική πορεία κάποιου να πάει κατευθείαν στις ρίζες σου, στις επιρροές σου, στα είδωλά σου, στα μεγάλα αλλά και στα μικρά ονόματα που άκουγε νέος πάντα με θαυμασμό. Έτσι η διασκευή γίνεται παιχνίδι, μάθηση, εμπειρία, τεχνοτροπία, νέος δρόμος.
Ακόμη και στο φαινόμενο των Tribute Bands υπάρχει μια νοητή γραμμή κοινής επικοινωνίας μεταξύ του κόσμου και των μουσικών αφού το κοινό διψά για εμπνευσμένες παραστάσεις.
Αλλά στην αιχμή του άρθρου μπαίνει ένα τελείως διαφορετικό είδος διασκευών.
Το φαινόμενο της ολικής επανεκτέλεσης, όπου καλλιτέχνες ή γκρουπ διασκευάζουν εξ ολοκλήρου πετυχημένους δίσκους άλλων αυτούσια κομμάτι κομμάτι. Το αποτέλεσμα που προκύπτει συνήθως επιχειρεί στο να διαφέρει ουσιαστικά. Αν δεν φέρει τα αναμενόμενα σε πωλήσεις, αναγνωρισιμότητα ή καλλιτεχνική αξία, άγνωστο. Εκείνο που δεν λείπει από τις περιπτώσεις που αναλύουμε είναι σίγουρα η φαντασία.
1. DIRTY PROJECTORS : Rise Above – 2007
Ξεκινάμε με τους Dirty Projectors,μια ξεχωριστή περίπτωση. Με βασικό συντελεστή τους τον David Longstreth φοιτητή στο Yale και με άξονα την υλοποίηση τολμηρών ιδεών σε σχέση με την μουσική παραγωγή, ενορχήστρωση, την δημιουργία ήχων με ξεχωριστούς μεθόδους και με την βοήθεια νέων μουσικούς με τις ίδιες ανησυχίες υπό την δική του καθοδήγηση αρχίζει να ηχογραφεί διάφορα τολμηρά μουσικά έργα. Το 2007 επιχειρεί και ηχογραφεί την δικιά του ανάγνωση πάνω στο «ευαγγέλιο» του Hardcore, “Damage”, τον πρώτο δίσκο των Black Flag εξ ολοκλήρου τραγούδι-τραγούδι. Το «πείραγμα» του το ονομάζει “Rise Above”, αφού αφήνει απέξω το ομώνυμο “Damage” και άλλα τρία τραγούδια του αρχικού δίσκου. Ο δίσκος με την καθοδήγηση του David Longstreth βάσει της μεσαιωνικής μοναστηριακής μεθόδου Hocketing (διαμοιρασμού των φωνητικών μερών ενός συνόλου) ακούγεται σαν επαναληπτική βουκολική μελωδία που και ο ίδιος ο Henry Rollins θα αδυνατούσε να ξεχωρίσει τα κομμάτια, πόσο μάλλον να τα συγκρίνει κάποιος με το πρωτότυπο έργο. Αν μη τι άλλο κερδίζει βαθμό πρωτοτυπίας αλλά και μουσικής παράνοιας. Το σκοπό του (να σ΄ αφήσει με το στόμα ανοιχτό) τον πετυχαίνει σίγουρα. Αν πρέπει πρώτα ο ήχος να πάει από το στόμα στ΄ αυτιά ή το αντίθετο, αυτό ας αποτελέσει δικό μας προβληματισμό και άσκηση.
2. LAIBACH – Let it Be – 1988
Το να διασκευάσει κάποιος ένα ολόκληρο δίσκο των Beatles ήταν απλώς θέμα χρόνου, αφού φανατικοί μιμητές του έργου τους υπήρξαν από τις πρώτες ηχογραφήσεις τους. Οι Laibach είναι μια από τις πιο ριζοσπαστικές, ανατρεπτικές και περιέργως εμπορικά πετυχημένες μπάντες με μακρά θητεία στην δεξιότητα τους να διασκευάζουν αλλά και να «διαστρεβλώνουν» σχεδόν τα πάντα. Οι Laibach ποτέ δεν διάλεξαν τον εύκολο δρόμο. Σλοβένοι στην καταγωγή από την Λιουμπλιάνα (Laibach στα Γερμανικά) με έντονο πολιτικό υπόβαθρο, η μπάντα έχει δεχθεί έντονη κριτική λόγω της διφορούμενης χρήσης πολιτικών και εθνικιστικών συμβόλων. Οι θαυμαστές αντιτείνουν ότι η τάση τους να φορούν στρατιωτικές στολές πάνω στη σκηνή είναι παρωδία, μια κριτική στην ιδεολογία του ολοκληρωτισμού.
Έτσι λοιπόν αφού ασκήθηκαν στο να «ξεσκίσουν» όποια βαυαρική και άλλη ποπ-ροκ μελωδία κι επιτυχία, το 1988 «έπιασαν» στα χέρια τους το “Let it be” των Beatles (αφήνοντας μόνο το ομώνυμο τραγούδι εκτός διασκευής και δίσκου) και του άλλαξαν τον αδόξαστο, περνώντας το μέσα από industrial κανάλια διανθισμένο με στρατιωτικά εμβατήρια και λόγους. Το αποτέλεσμα είναι σαν οι παλιοί Bad Seeds με Nick Cave και Blixa Bargeld συνεργαζόμενοι με τους «βιομήχανους» Einstürzende Neubauten να παίρνουν «εργολαβία» από τον Λένιν να γράψουν προπαγανδιστική μουσική για την 4η Επέτειο της Οχτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία. Η συνέχεια του έργου …στην Κόκκινη Πλατεία.
3. EASY STAR ALL-STARS – The Dub side of the moon – 2003
Οι Pink Floyd για τον λόγο ότι τα περισσότερα άλμπουμ τους είναι μεγαλεπήβολα μουσικά έργα με ενιαία θεματολογία και πλατιά παγκόσμια εμπορική αποδοχή αποτέλεσαν πάντα μέσο θαυμασμού και χλευασμού, επιρροών και αντιρρήσεων, μίμησης και παρωδίας, το καταλληλότερο πεδίο για μάχες κάθε είδους. Οι Easy Star All-Stars αποτελούν μια μουσική κολεκτίβα από μουσικούς της Νέας Υόρκης με διεθνείς ρίζες που με σκοπό της διάδοσης της Reggae μουσικής κουλτούρας και βρίσκοντας κατάλληλα τα γενέθλια των 30 χρόνων από την κυκλοφορία του Dark side of the moon, κυκλοφορούν την δικιά τους συμφωνική εκδοχή του έργου σε reggae, dub και ska ενορχήστρωση και το πείραμα όπως αποδεικνύει η προσεκτική ακρόαση του ήταν μάλλον πετυχημένο. Τόσο πετυχημένο τελικά, που η περιοδεία που έκανε το γκρουπ για την «διάδοση» της δικιάς του μεθερμηνείας στέφεται και από εμπορική επιτυχία και το 2010, αφού η κολεκτίβα έχει ήδη προχωρήσει σε reggae ερμηνεία και άλλων εμβληματικών έργων της ροκ σκηνής όπως το “ Easy Star's Lonely Hearts Dub Band”!, κυκλοφορεί την «συνέχεια»!! του έργου που δεν είχαν συλλάβει ούτε οι ίδιοι οι Floyd, το “Dubber side of the moon” και επειδή τα σύγχρονα θαύματα συμβαίνουν απλά γύρω μας χωρίς να τα παίρνουμε χαμπάρι η «συνέχεια» αυτή πηγαίνει κατευθείαν στο Νο2 του Billboard reggae chart. Όπως μας δίνουν να καταλάβουμε η τρίτη «συνέχεια» είναι μάλλον στο «δρόμο». Το μόνο που μένει, να δούμε στο εξώφυλλο της «συνέχειας» ν’ αναγράφεται πάνω του “ευγενική συμμετοχή - Roger Waters”. Φέτος, τον Απρίλιο του 2023, «συνεργάζονται» με τον David Bowie που «επιστρέφει» από την Τζαμάικα για να ξεχορταριάσει και να επανακυκλοφορήσει μαζί τους το “ Ziggy Stardub”
4. MACY GRAY – Talking Book – 2012
Η γενέθλια επέτειος ενός σημαντικού έργου αποτελεί τελικά ωραία δικαιολογία για να ερμηνεύσουμε ένα αγαπημένο δίσκο των παιδικών μας χρόνων. Τώρα αν αυτά τα δύο συστατικά δημιουργούν από μόνα τους κατάλληλο υπόβαθρο για την δικιά μας μουσική πρόταση πάνω στο έργο, θέτουν το ίδιο πρώτα-πρώτα υπό αμφισβήτηση παρ’ όλες τις αγνές προθέσεις και τους μουσικούς που θα συμμετέχουν, αν το όραμά μας δεν συνοδεύεται από έμπνευση. Η Macy Gray είναι μια καλή τραγουδίστρια της R&B με ήδη ένα Grammy στο ενεργητικό της. Οι φωνητικές ικανότητες και η τεχνική της αλά Billie Holliday δεν “πιάνουν“ όμως στο ελάχιστο το όραμα του Stevie Wonder στο “Talking Book” αδικώντας της ακόμα περισσότερο καθώς ακούμε κάτι επίπεδο και στο φινάλε ούτε καν διασκεδαστικό ή απολαυστικό.
5. PETRA HAYDEN – The Who sell out – 2005
Η Petra Hayden βιολονίστρια, βοκαλίστρια και τραγουδίστρια από την Νέα Υόρκη αφού είχε κάνει το παρθενικό της βήμα με το άλμπουμ “Imaginaryland” το 1996 τραγουδώντας a-cappella κυρίως δικές της συνθέσεις, το 2005 κυκλοφορεί την δικιά της εκδοχή στο “The Who sell out” των Who. Με την καθοδήγηση του Mike Watt,πoυ γράφει και τις σημειώσεις στον δίσκο, μετά από τρία χρόνια προσπάθειας (2000-2003) να αποσυνθέσει και να ανασυνθέσει τα κομμάτια των Who, στο δικό της “The Who sell out” δίνει την a-cappella διάσταση του έργου. Ο Pete Townshend σε μια δήλωση του, είπε πως είναι σαν να άκουγε τον δίσκο για πρώτη φορά, μαγεμένος από το πόσο όμορφα ακουγόταν μ’ αυτό τον τρόπο η μουσική του, λέγοντας πως η προσέγγιση της Petra Hayden είναι τόσο ευαίσθητη όσο και γενναιόδωρη. Αν ο Pete Townshend το θέτει τόσο ποιητικά, είναι ποτέ δυνατόν να διαφωνήσουμε εμείς με τον δημιουργό. Το μόνο που μπορούμε να προσθέσουμε, ότι είναι απλά και μαγευτικό. Στον περσυνό τελευταίο της δίσκο “Devotinal”-«Θεία Λειτουργία» συνεργάζεται με τον “The Lord” ονόματι Greg Anderson των dark ambient “Sunn o)))” για να παρουσιάζουν κάτι που ακούγεται σαν νέο-κλασσική και μασονική λειτουργία σε υπόγειες στοές με φωνές, drone και avant-garde a-cappella ενορχήστρωση. Όσοι πιστοί προσέλθετε.
6. DARCYS – AJA – 2012
Το 1977 στην έξαρση του Punk, οι Steely Dan βγάζουν το Aja. Με τα βλέμματα όλων στραμμένα στους Clash, Sex Pistols, Ramones και άλλους, το σοφιστικέ jazz-rock των Steely Dan θάβεται από τους κριτικούς. 34 ολόκληρα χρόνια από την κυκλοφορία του, το 2011 η βιβλιοθήκη του Κογκρέσου το συμπεριλαμβάνει στο κατάλογο των μουσικών έργων που συνιστούν σημαντικό κομμάτι της Αμερικάνικης κουλτούρας και της σύγχρονης κληρονομιάς ενός έθνους. Οι καιροί αλλάζουν όπως είπε και ο Bob Dylan …για όλους. Έτσι το 2012 ένα φιλόδοξο μουσικό ντουέτο από τον Καναδά οι Darcys κυκλοφορούν το δική τους εκδοχή στο Aja. Για να διαχωρίζουν την θέση τους, όπως λέει και ο ντράμερ τους Wes Marskell …δεν θέλαμε ν’ αντιμετωπίσουμε το Aja σαν μια κλινική μουσική μελέτη αλλά σαν ένα προοδευτικό έργο τέχνης και να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε την ατμόσφαιρα που θα αποσυνδέσει τους ακροατές από την ευθεία σύγκριση με το αυθεντικό έργο. Άλλωστε δεν μπορούμε παρά ν’ αναγνωρίσουμε τους Darcys ξεκάθαρες προθέσεις και αυτό φαίνεται στο εξώφυλλο, όπου ο διακριτικός υπότιτλος εξηγεί, “AJA interpreted by THE DARCYS”. Τα ηχητικά τοπία των Darcys ακολουθούν ambient ενορχηστρώσεις με μια πιο σκοτεινή ποπ ατμόσφαιρα δίνοντας σ’ αυτή την ερμηνεία πιο σύγχρονη δομή όπως χαρακτηριστικά απεικονίζεται και στο “μεταφρασμένο” εξώφυλλο.
Το “Deacon Blues” που διάλεξα, αποτέλεσε την έμπνευση και την αφορμή το Σκωτσέζικο γκρουπ Deacon Blue να πάρει τ’ όνομά του από το κομμάτι αυτό των Steely Dan.
7. CARLA BOZULICH – Red Headed Stranger – 2003
Ο δίσκος αυτός εδώ έχει ένα μοναδικό και ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, την συμμετοχή του ίδιου του καλλιτέχνη του αρχικού έργου σ’ αυτή την νέα έκδοση. Ο Willie Nelson ακρογωνιαίος λίθος της Country music αλλά και της σύγχρονης μορφής της αυτό που οι μουσικοκριτικοί ονομάζουν ανόητα Americana, δοκίμασε στην καριέρα του τα πάντα. Απόρριψη, δυσπιστία, μομφή αλλά με το δικό του «παράνομο» αλλά και απαράμιλλο ύφος υπέταξε κριτικούς, δισκογραφικές και κοινό με το ταλέντο του και την αδιάντροπη επιμονή του. Το 1975 παρουσιάζει το “Red Headed Stranger” τον πρώτο ίσως concept δίσκο της Country που παρά τις όποιες αρχικά αντιρρήσεις τον κάνει αστέρα πρώτου μεγέθους με το άλμπουμ να καρφώνεται για βδομάδες στο Νο1 των Country Charts. Ο τίτλος του από τότε γίνεται και προσωνύμιο του ιδίου. Αυτό τον δίσκο διαλέγει η Carla Bozulich, που αφού στις δεκαετίες του ’80 & ’90 περνά από διάφορα cow-punk και alt.counrty σχήματα γυρνά στις Αμερικάνικες ρίζες της και ξεκινά την προσωπική της καριέρα το 2003 κυκλοφορώντας το δικό της “Red Headed Stranger”. Δείχνει τέτοιο σεβασμό στο πρωτότυπο έργο που καλεί στο στούντιο τον ίδιο τον Willie Nelson να συμμετάσχει. Το τελικό αποτέλεσμα δικαιώνει μάλλον και τους δύο για τις επιλογές τους, αφού η Carla Bozulich ξεδιπλώνει το δικό της ταλέντο με τον ίδιο πεισματάρικο, αφηγηματικό αλλά και δυσνόητα τρυφερό τρόπο όπως ο Willie Nelson. Εδώ ισχύει απόλυτα το, να “θυμούνται” οι παλιοί και να “μαθαίνουν” οι νεώτεροι.
8. RUFUS WAINWRIGHT – Rufus Does Judy At Carnegie Hall -2007
Είναι γνωστή η περσόνα του Rufus Wainwright, με την θητεία του στο σύγχρονο τραγούδι να έχει δώσει αξιόλογα έργα της μπαρόκ οπερετικής «ονειρικής» εναλλακτικής ποπ μουσικής. Ουφ, τα είπα όλα. Την 15η Μαΐου 2007 κυκλοφορεί το καλλιτεχνικά και εμπορικά επιτυχημένο “Release the Stars”. Το άλμπουμ ανεβαίνει το Τοπ.10 αρκετών χωρών και γίνεται χρυσό σε Καναδά και Αγγλία. Αυτή η εισπρακτική επιτυχία, του βάζει μάλλον την ιδέα τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς μαζί με τα Χριστούγεννα, τα κάλαντα, τον Αϊ Βασίλη και την επετειακή Coca-Cola, να κυκλοφορήσει το δικό του Χριστουγεννιάτικο επί Γής έργο, το “Rufus Does Judy At Carnegie Hall”. Έναν διπλό δίσκο από κομμάτια που είχαν ηχογραφηθεί «ζωντανά» από τις sold-out συναυλίες στο Carnegie Hall στις 15 16 Ιουνίου του 2006 αποτείνοντας φόρος τιμής στην Judy Garland και σ’ έναν από τους πιο πετυχημένους εμπορικά και καλλιτεχνικά δίσκους της, το κονσέρτο της στο Carnegie Hall το 1961, όπου ερμηνεύει κλασσικά jazz τραγούδια. Το άλμπουμ της Garland “Judy at Carnegie Hall” βραβεύεται ως Άλμπουμ της χρονιάς, παίρνει το Grammy του καλύτερου δίσκου της χρονιάς, διανεύει 13 συνεχόμενες βδομάδες στο Νο1 της Αμερικής και μένει 73 βδομάδες μέσα στα charts. Αυτή η επιτυχία δεν επαναλαμβάνεται με κανένα τρόπο. Το μόνο που μπορώ να σκεφτώ για τον Rufus Wainwright είναι ο ναρκισσισμός του, η επιμονή, η εμμονή και το εσωτερικό «πάθος» να μοιάσει σε κάτι που τελικά δεν είναι, μόνο και μόνο για να κάνει ένα «αμαρτωλό» πείραμα αλλάζοντας ακόμη και την φωνή του σε πιο «γυναικεία» χροιά, επαναλαμβάνοντας «ζωντανά» ένα ένα τα κομμάτια του αυθεντικού δίσκου αποτυπώνοντας ακόμη και τις παρλάτες ενδιάμεσα, για να πει στον εαυτό μου «το έκανα κι αυτό τελικά».
9. JONATHAN HAY, BENNY REID & MIKE SMITH– Follow The Leader Re-Imagined As Jazz...-2019
Το 2019 έχουμε κλείσει και επισήμως 40 χρόνια rap & hip-hop ιδιώματος, γι’ αυτό μάλλον, τρείς νεώτεροι μουσικοί, παραγωγοί, συνθέτες και εν γένει αναμεμιγμένοι με οιονδήποτε τρόπο στην μουσική βιομηχανία αποφασίζουν να πειραματιστούν με ένα νέο είδος, το hop-jazz (δική μου εφεύρεση) και «πιάνουν» το εικονικό “Follow the leader” των Eric B. & Rakim για να το κάνουν εξολοκλήρου remake. Η «συνταγή» που εφαρμόζουν είναι jazz χωρίς φωνητικά. Εδώ είναι το δύσκολο, πως μετατρέπεις τον φωνητικό χείμαρρο των Eric B. & Rakim σε …ρυάκι. Αποφασίζουν ότι τα σαξόφωνα και το φλάουτο του Benny Reid θα κάνουν τις «φωνές». Επόμενο βήμα, πως «βγάζεις» την κουλτούρα του πεζοδρομιακού hip-hop στο κοινό σου; Πειραματικά ή υποθετικά;
Στα δικά μου αυτιά ακούγεται σαν το soundtrack του Jimmy Page για το “Death Wish II” με jazz επικάλυψη και στο «βάθος» αντί ο Charles Bronson να είναι τιμωρός, γίνεται απλώς μπόγιας, που κυνηγά λυσσασμένα κοπρόσκυλα σε σκοτεινά σοκάκια για την βιοτική αναβάθμιση των μεγαλουπόλεων.
