Νίκος Καζαντζάκης: Μονάχα ο πόνος μπορεί να ερεθίσει την ψυχή και να τη σπρώξει

Δε ζούμε ειδύλλιο.
Ζούμε φάρσα αβάσταχτη, αν κοιτάξουμε μονάχα τις λεπτομέρειες. Ζούμε αβάσταχτη τραγωδία, αν μπορέσουμε ν’ ανασηκωθούμε, να συλλάβουμε το Σύνολο.

Κύματα σκοτεινά, όλο αίματα ανεβοκατεβαίνουν, ρυθμικά, μέσα στους αιώνες.
Μονάχα ένα άσπρο εφήμερο φως αφρίζει στην κορφή της τρικυμίας. Ο νους.

Για ν’ ανάψει το φως αυτό χρειάζεται να συγκρουστούν οι σκοτεινές δυνάμεις.
Για να δημιουργηθεί η ελπίδα χρειάζεται αιώνας να δουλέψουν η απελπισία, ο πόνος, η αδικία.

Γιατί μονάχα ο πόνος μπορεί να ερεθίσει την ψυχή και να τη σπρώξει – για να γλυτώσει από τον πόνο – να μετατοπιστεί, να ζητήσει διέξοδο, να προχωρήσει.

Αν υπήρχε μόνο η χαρά, η δικαιοσύνη, η λογική, θ’ ακινητούσε η ψυχή και θα λίμναζε μέσα στη βολική, ασάλευτη ευτυχία.

Νίκος Καζαντζάκης.