H.G. Wells, έβλεπε μπροστά'

Από από τις 4 στις 5, 21-09-2019 SHARES

Ο Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς (Herbert George Wells, 21 Σεπτεμβρίου 1866 – 13 Αυγούστου 1946), συνήθως γνωστός ως Χ.Τζ. Γουέλς, ήταν Άγγλος συγγραφέας, γνωστός κυρίως για τα έργα του στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας. Ο Γουέλς, μαζί με τον Ιούλιο Βερν, αναφέρεται μερικές φορές ως ο "Πατέρας της Επιστημονικής Φαντασίας".

Ο Γουέλς ήταν ενεργός σοσιαλιστής και πασιφιστής, με τα ύστερα έργα του να παρουσιάζονται όλο και περισσότερο πολιτικά και διδακτικά. Τα μυθιστορήματα της μέσης περιόδου του (1900-1920) ήταν πιο ρεαλιστικά και κάλυπταν τη ζωή της χαμηλότερης μέσης τάξης (Η Ιστορία του Κ. Πόλι), καθώς και τη 'Νέα Γυναίκα' και τις Σουφραζέτες (Αν Βερόνικα). Ήταν πολυγραφότατος συγγραφέας σε διάφορα είδη, συμπεριλαμβανομένων των σύγχρονων μυθιστορημάτων, καθώς και του ιστορικού και κοινωνικού σχολιασμού.

Το πρώτο επιτυχημένο έργο μη-μυθοπλασίας του Γουέλς ήταν το Anticipations (1901). Όταν δημοσιεύτηκε σε επεισόδια σε ένα περιοδικό, είχε τον υπότιτλο «Ένα Πείραμα στην Προφητεία» και θεωρείται το σαφέστερα μελλοντολογικό έργο του. Εκτιμώντας πώς θα είναι ο κόσμος το έτος 2000, το βιβλίο παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο για τις επιτυχίες του (τραίνα και αυτοκίνητα προκύπτουν από την μετακίνηση του πληθυσμού από το κέντρο των πόλεων στα προάστια, οι ηθικοί φραγμοί μειώνονται καθώς άνδρες και γυναίκες αποζητούν μεγαλύτερη σεξουαλική ελευθερία, η πτώση του γερμανικού μιλιταρισμού και η ύπαρξη μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης), όσο και για τις αποτυχίες του (δεν περίμενε να υπάρχουν επιτυχή αεροσκάφη πριν το 1950, ενώ ισχυριζόταν ότι «η φαντασία μου αρνείται να δει οποιοδήποτε είδος υποβρυχίου να κάνει κάτι περισσότερο από το να ασφυκτιά το πλήρωμά του και να χάνεται στη θάλασσα»).

Άγαλμα τρίποδου εξωγήινου σκάφους από τον Πόλεμο των Κόσμων, που ανεγέρθηκε προς τιμήν του Γουέλς στο κέντρο του Γουόκινγκ στη Βρετανία.
Τα πρώτα του μυθιστορήματα, τα οποία αποκαλούνταν «επιστημονικά ρομάντσα», εισήγαγαν έναν αριθμό θεμάτων τα οποία είναι πλέον κλασσικά στην επιστημονική φαντασία, έργα όπως Η Μηχανή του Χρόνου, Το Νησί του Δρ. Μορό, Ο Αόρατος Άνθρωπος, Ο Πόλεμος των Κόσμων, Ο Κοιμώμενος Αφυπνίζεται και το Οι Πρώτοι Άνθρωποι στο Φεγγάρι (όλα εκτός από το Ο Κοιμώμενος έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο). Έγραψε επίσης και άλλα μυθιστορήματα, όχι φαντασίας, τα οποία έγιναν δεκτά με επαίνους από την κριτική, όπως τα σχεδόν αυτοβιογραφικά "Κιπς" και "Η ιστορία του κυρίου Πόλλυ" καθώς και το Τόνο-Μπάνγκεϊ, μια σάτιρα για τη διαφήμιση στην Εδουαρδιανή περίοδο.

Ο Γουέλς έγραψε δεκάδες μικρές ιστορίες και νουβέλες, η πιο γνωστή από τις οποίες είναι «Η Χώρα των Τυφλών» (1904). Η μικρή ιστορία του «Ο Νέος Επιταχυντής» ήταν η έμπνευση για το επεισόδιο «Το Κλείσιμο του Ματιού» (Wink of an Eye) του αρχικού Σταρ Τρεκ.

Αν και το Τόνο-Μπάνγκεϊ δεν ήταν μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, η ραδιενέργεια παίζει ένα μικρό αλλά σημαντικό ρόλο σε αυτό. Η ραδιενέργεια παίζει μεγαλύτερο ρόλο στο Ο Κόσμος Ελευθερώθηκε (1914). Αυτό το βιβλίο περιέχει την πιο επιτυχή πρόβλεψή του. Οι επιστήμονες της εποχής ήξεραν καλά ότι η φυσική ραδιενέργεια του ραδίου απελευθερώνει ενέργεια με αργό ρυθμό σε διάστημα χιλιάδων χρόνων. Ο ρυθμός εκπομπής είναι πολύ αργός για να έχει πρακτική χρησιμότητα, όμως το συνολικό ποσό ενέργειας που απελευθερώνεται είναι τεράστιο. Το μυθιστόρημα του Γουέλς περιγράφει μια απροσδιόριστη εφεύρεση η οποία επιταχύνει τη ραδιενεργή διαδικασία, παράγοντας βόμβες οι οποίες εκρήγνυνται με την ισχύ ενός συμβατικού εκρηκτικού, διατηρώντας όμως την έκρηξη για διάστημα πολλών ημερών. «Τίποτα δεν μπορούσε να είναι πιο προφανές στους ανθρώπους των αρχών του εικοστού αιώνα», έγραψε, «από την ταχύτητα με την οποία ο πόλεμος γινόταν αδύνατος... [όμως] δεν το αντιλήφθηκαν μέχρι που η ατομική βόμβα εξερράγη στα αδέξια χέρια τους». Ο φυσικός Λέο Σίλαρντ αναγνώρισε ότι το βιβλίο τον ενέπνευσε να διατυπώσει τη θεωρία της πυρηνικής αλυσιδωτής αντίδρασης.

Ο Γουέλς είχε και σημαντικό μη μυθοπλαστικό έργο. Το επιτυχημένο δίτομο «Περίγραμμα της Ιστορίας» (1920), ξεκίνησε μια νέα εποχή στην εκλαϊκευμένη παγκόσμια ιστορία, αν και δέχθηκε ανάμικτες κριτικές από επαγγελματίες ιστορικούς.[10] Πολλοί άλλοι συγγραφείς ακολούθησαν με δικά τους «Περιγράμματα» πάνω σε άλλα θέματα. Ο Γουέλς επαναπροσέγγισε το Περίγραμμά του το 1922, με ένα σημαντικά μικρότερο, αλλά δημοφιλές έργο, το «Μια Σύντομη Ιστορία του Κόσμου»,[11] και δύο εκτενέστερες προσπάθειες, τα «Η Επιστήμη της Ζωής» (1930) και «Το Έργο, ο Πλούτος και η Ευτυχία της Ανθρωπότητας» (1931). Τα Περιγράμματα έγιναν τόσο κοινά, ώστε οδήγησαν τον Τζέιμς Θέρμπερ να παρωδήσει την μόδα αυτή στο χιουμοριστικό δοκίμιο «Ένα Περίγραμμα των Επιστημόνων».

Από νωρίς στην καριέρα του αναζήτησε ένα καλύτερο τρόπο για την οργάνωση της κοινωνίας και συνέγραψε αρκετά ουτοπικά μυθιστορήματα. Το πρώτο από αυτά ήταν το «Μια Μοντέρνα Ουτοπία» (1905), το οποίο δείχνει μια παγκόσμια ουτοπία, «χωρίς εισαγωγές, εκτός των μετεωριτών και χωρίς καθόλου εξαγωγές»,[12] στην εναλλακτική ιστορία της οποίας καταλήγουν δύο ταξιδιώτες από τον δικό μας κόσμο. Τα υπόλοιπα συνήθως ξεκινούν με τον κόσμο να προσεγγίζει την καταστροφή, μέχρι που η ανθρωπότητα ανακαλύπτει ένα καλύτερο τρόπο ζωής: είτε αυτός είναι μυστηριώδη αέρια από ένα κομήτη, που αναγκάζουν τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται λογικά και να εγκαταλείπουν έναν πανευρωπαϊκό πόλεμο («Στις Μέρες του Κομήτη» (1906)), είτε είναι η ανάληψη της εξουσίας από ένα παγκόσμιο συμβούλιο επιστημόνων («Η Μορφή των Πραγμάτων που θα Έρθουν» (1933), το οποίο διασκεύασε το 1936 για την ταινία Things to Come του Αλεξάντερ Κόρντα). Αυτό περιέγραφε, με μεγάλη ακρίβεια, τον επερχόμενο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με πόλεις να καταστρέφονται με βόμβες που πέφτουν από τον αέρα. Περιέγραψε επίσης την άνοδο φασιστών δικτατόρων στα «Η Αυτοκρατία του κυρίου Πάρχαμ» (1930) και «Ο Ιερός Τρόμος» (1939), αν και στο πρώτο αποκαλύπτεται στο τέλος ότι η ιστορία αποτελούσε ένα όνειρο του κυρίου Πάρχαμ.

Ο Γουέλς το 1943
Ο Γουέλς προβληματίστηκε με την ιδέες των εγγενών έναντι των επίκτητων χαρακτηριστικών και αμφισβήτησε την ανθρωπότητα σε βιβλία όπως «Το Νησί του Δρ. Μορό». Δεν τελείωναν όλα τα επιστημονικά του ρομάντζα με ευτυχείς ουτοπίες, μάλιστα έγραψε το πρώτο δυστοπικό μυθιστόρημα (το «Όταν ο Κοιμώμενος Αφυπνίζεται» (1899), που ξαναέγραψε το 1910 ως «Ο Κοιμώμενος Αφυπνίζεται») το οποίο ζωγραφίζει μια μελλοντική κοινωνία όπου οι τάξεις διαχωρίζονται όλο και περισσότερο, οδηγώντας σε εξέγερση των μαζών ενάντια στους κυβερνώντες. Το Νησί του Δρ. Μορό είναι ακόμα πιο σκοτεινό. Ο αφηγητής, όντας παγιδευμένος σε ένα νησί όπου τα ζώα έχουν μετατραπεί ανεπιτυχώς σε ανθρώπινα πλάσματα, τελικά καταφέρνει να επιστρέψει στην Αγγλία. Όπως ο Γκιούλιβερ, έτσι κι ο ήρωας του Γουέλς το βρίσκει αδύνατο να αποτινάξει την αίσθηση ότι οι συνάνθρωποι του είναι οριακά εκπολιτισμένα κτήνη, τα οποία επιστρέφουν σταδιακά στην ζωική τους φύση.

Ο Γουέλς έγραψε επίσης τον πρόλογο για την πρώτη έκδοση των ημερολογίων του Β.Ν.Π. Μπαρμπέλιον, «Το Ημερολόγιο ενός Απογοητευμένου Ανθρώπου», τα οποία εκδόθηκαν το 1919. Καθώς το Μπαρμπέλιον ήταν το ψευδώνυμο του πραγματικού συγγραφέα, πολλοί κριτικοί πίστευαν ότι ο Γουέλς ήταν ο πραγματικός συγγραφέας του Ημερολογίου. Ο ίδιος το αρνιόταν πάντα αυτό, παρότι ήταν σταθερά επαινετικός για το έργο, όμως οι φήμες επέμειναν μέχρι και τον θάνατο του Μπαρμπέλιον αργότερα τον ίδιο χρόνο.

Το 1927 η Φλόρενς Ντικς μήνυσε τον Γουέλς για λογοκλοπή, ισχυριζόμενη ότι είχε κλέψει το μεγαλύτερο μέρος του «Το Περίγραμμα της Ιστορίας» από το έργο «Ο Ιστός», το οποίο είχε υποβάλει εκείνη στην Καναδέζικη Εταιρεία Μακμίλαν, που το απέρριψε μετά από οκτώ μήνες ολιγωρίας. Παρά τις αρκετές ομοιότητες στη διατύπωση και τα εσφαλμένα γεγονότα, το δικαστήριο βρήκε τον Γουέλς αθώο.[13]

To 1934 ο Γουέλς δήλωσε πως ο επόμενος παγκόσμιος πόλεμος, που είχε ήδη περιγράψει στο τελευταίο του βιβλίο, θα ξεσπούσε το 1940, μια πρόβλεψη η οποία έγινε πραγματικότητα ένα μόλις χρόνο νωρίτερα, το 1939.[14]

Το 1936, ενώπιον του Βασιλικού Ιδρύματος, ο Γουέλς ζήτησε την σύνταξη μιας συνεχώς επεκτεινόμενης και μεταβαλλόμενης Παγκόσμιας Εγκυκλοπαίδειας, η οποία θα ελεγχόταν από αυθεντίες του χώρου τους και θα ήταν διαθέσιμη σε κάθε άνθρωπο. Το 1938 δημοσίευσε μια συλλογή δοκιμίων πάνω στην μελλοντική οργάνωση της γνώσης και της εκπαίδευσης, το «Παγκόσμιος Εγκέφαλος», όπου περιλαμβανόταν το δοκίμιο «Η Ιδέα μιας Μόνιμης Παγκόσμιας Εγκυκλοπαίδειας».

Σε όλα του τα συγγράμματα ο Γουέλς έβαζε πάντα ένα μέρος των πολιτικών και κοινωνικών του πεποιθήσεων και θύμωνε όταν το κοινό έκρινε τα βιβλία του απλώς συναρπαστικά ή διασκεδαστικά αναγνώσματα χωρίς να ξεχωρίζει το βαθύτερο νόημα που είχαν. Οι κοινωνικές του πεποιθήσεις αφορούσαν πολλά και διάφορα θέματα όπως τον γάμο, τον έρωτα και τη μόρφωση των πολιτών. Από άποψη θρησκευτικών πεποιθήσεων ήταν πανθεϊστής[15]. Κι οι πολιτικές του πεποιθήσεις ήταν το ίδιο πολυπληθείς και ποικίλες κατά καιρούς. Αλλά όσο και ν' άλλαζαν συχνά, η βάση τους ήταν μία: πίστευε στον άνθρωπο και πίστευε στο "απεριόριστο δικαίωμα να σκέπτεται, να κρίνει, και να εκφράζει ο καθένας ελεύθερα τη γνώμη του".

Κοντά στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι συμμαχικές δυνάμεις ανακάλυψαν ότι τα SS είχαν συντάξει λίστες διανοούμενων και πολιτικών που προορίζονταν για άμεση εκτέλεση μόλις γινόταν εισβολή στην Αγγλία, στα πλαίσια της εγκαταλειφθείσας επιχείρησης "Θαλάσσιος Λέων" (Seelowe). Το όνομα Χ. Τζ. Γουέλς εμφανιζόταν ψηλά στη λίστα για το «έγκλημα» του ότι ήταν σοσιαλιστής. Ο Γουέλς, ως πρόεδρος της διεθνούς PEN (οργάνωση ποιητών, δοκιμιογράφων και μυθιστοριογράφων), είχε ήδη εξοργίσει τους ναζί με την επίβλεψη της αποβολής της γερμανικής λέσχης PEN από το διεθνές σώμα το 1934, μετά την άρνηση της γερμανικής PEN να δεχθεί μη Άρειους συγγραφείς στους κόλπους της