Ο Μάνος Ελευθερίου υπήρξε μια από τις πιο ξεχωριστές μορφές του ελληνικού πνεύματος. Ποιητής, στιχουργός, συγγραφέας και δημοσιογράφος, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του τόσο στη λογοτεχνία όσο και στο ελληνικό τραγούδι.
Με την ευαισθησία, τη βαθιά ανθρωπιά και την καθαρότητα της γραφής του, κατάφερε να μετατρέψει τις μικρές ιστορίες της καθημερινότητας σε μεγάλες αλήθειες. Οι στίχοι του –απλοί, αλλά γεμάτοι νόημα– μίλησαν σε γενιές ανθρώπων για τον πόνο, τη μνήμη, τον έρωτα, τη μοναξιά και την ελπίδα.
Ως άνθρωπος ήταν σεμνός, ευγενικός και ακούραστος εργάτης του πολιτισμού. Η παρουσία του χαρακτηριζόταν από λεπτό χιούμορ, εσωστρέφεια και βαθιά παρατήρηση του ανθρώπινου τοπίου.
Ο Μάνος Ελευθερίου υπήρξε μια από τις πλέον πολυσχιδείς και σημαντικές μορφές του νεοελληνικού πολιτισμού. Γεννήθηκε το 1938 στην Ερμούπολη της Σύρου, σε ένα περιβάλλον που θα διαμόρφωνε καθοριστικά την ευαισθησία του και τη σχέση του με την τέχνη. Η παιδική του ηλικία σημαδεύτηκε από την επαφή με το αστικό τοπίο της Σύρου, τα θερινά θέατρα, τα καλλιτεχνικά δρώμενα και τις αφηγήσεις των μεγαλύτερων. Αυτά τα πρώτα ακούσματα και εικόνες θα γίνονταν αργότερα πυρήνες έμπνευσης για το έργο του.
Σε νεαρή ηλικία μετακόμισε στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του και άρχισε να εργάζεται σε διάφορους τομείς, από το θέατρο μέχρι τη δημοσιογραφία. Στη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε η στενή του ενασχόληση με τη λογοτεχνία και ιδιαίτερα με την ποίηση. Η πρώτη του ποιητική συλλογή κυκλοφόρησε το 1962, σηματοδοτώντας την εμφάνιση μιας νέας, ξεκάθαρης φωνής που συνδύαζε τη λυρικότητα με την απλότητα της καθημερινής γλώσσας.
Ωστόσο, η μεγαλύτερη αναγνώριση ήρθε μέσα από τη στιχουργική του δραστηριότητα. Συνεργάστηκε με τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Δήμος Μούτσης, ο Ηλίας Ανδριόπουλος και άλλοι. Οι στίχοι του, συχνά επηρεασμένοι από ιστορικές μνήμες, βιώματα και λαϊκές αφηγήσεις, απέκτησαν μουσική ζωή και αγαπήθηκαν από το κοινό. Τραγούδια όπως «Το παλικάρι έχει καημό» ή «Θα σε ξαναβρώ στους μπαξέδες» έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής ελληνικής μνήμης. Ο Ελευθερίου είχε την ικανότητα να εκφράζει με λίγες λέξεις βαθιά συναισθήματα και κοινωνικές πραγματικότητες, χωρίς στόμφο ή επιτήδευση.
Παράλληλα με τη στιχουργική του παρουσία, ο Μάνος Ελευθερίου ασχολήθηκε εντατικά με την πεζογραφία. Το 1973 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα, ενώ το 2004 κυκλοφόρησε «Ο καιρός των χρυσανθέμων», ένα έργο που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος. Η πεζογραφία του είναι βαθιά ανθρωποκεντρική, με έμφαση στις λεπτές ψυχογραφικές αποχρώσεις και στη μνήμη ως καθοριστικό στοιχείο της ταυτότητας. Συχνά οι ήρωές του κινούνται ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, κουβαλώντας τη νοσταλγία, τις πληγές και τα μισοειπωμένα όνειρα μιας άλλης εποχής.
Ως δημοσιογράφος και ερευνητής, ο Ελευθερίου συγκέντρωσε σπάνιο αρχειακό υλικό για το ελληνικό θέατρο και ιδιαίτερα για τις παλιές οπερέτες και επιθεωρήσεις. Το έργο του σε αυτόν τον τομέα θεωρείται πολύτιμο, καθώς ανέδειξε πτυχές της ελληνικής καλλιτεχνικής ζωής που είχαν μείνει στο περιθώριο.
Παρά τη σημαντική καλλιτεχνική του πορεία, ο Μάνος Ελευθερίου παρέμεινε πάντα σεμνός και προσιτός. Δεν επιδίωκε τη δημοσιότητα ούτε την αυτοπροβολή. Στις συνεντεύξεις του μιλούσε με ειλικρίνεια, χιούμορ και μια δόση μελαγχολίας, αποκαλύπτοντας την ευαισθησία και την εσωτερικότητά του. Οι άνθρωποι που συνεργάστηκαν μαζί του τον περιγράφουν ως εργατικό, αφοσιωμένο και ανεξάντλητα δημιουργικό.
Έφυγε από τη ζωή το 2018, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο έργο: χιλιάδες στίχους, ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα, θεατρικά κείμενα και πλήθος αρχειακού υλικού. Η επίδρασή του στη σύγχρονη ελληνική τέχνη είναι βαθιά και διαρκής. Το έργο του εξακολουθεί να συγκινεί, να εμπνέει και να υπενθυμίζει ότι η τέχνη μπορεί να εκφράσει την πιο λεπτή ανθρώπινη αλήθεια με τρόπο απλό και ουσιαστικό. Ο Μάνος Ελευθερίου υπήρξε και παραμένει μια από τις πιο φωτεινές μορφές του ελληνικού πολιτισμού
