Συνήθως συναντιόμασταν στο γραφείο μου ή ίσως, σε κάποια εκδήλωση.
Σπάνια μιλούσαμε στο τηλέφωνο. Όμως εκείνη την Κυριακή μού τηλεφώνησε, για να με ρωτήσει κάτι άσχετο. «Ήθελε να σε αποχαιρετήσει, γι’ αυτό σε πήρε.Έτσι αποχαιρετά τους φίλους του ο Φρέντυ. Tο ξέρει πως θα φύγει» μού είπε η Λίλυ Καρατζαφέρη, που έτυχε να είναι στο σπίτι μου εκείνο το πρωί. Δεν ξέρω αν κι ο Μάνος Ελευθερίου, σαν τον Φρέντυ Γερμανό, ήθελε να με αποχαιρετήσει όταν μού τηλεφώνησε, δύο μέρες πριν μπει σε κλινική. Ήταν λίγο ανήσυχος, αν και τα προβλήματα υγείας είχαν γίνει για τον Μάνο πια ρουτίνα. Ακριβώς 60 χρόνια μετρούσε η δική μας η φιλία. Από τον χειμώνα 1957-58.
Στη Σχολή Σταυράκου, γνωριστήκαμε, στην οδό Μπόταση, δύο βήματα από το σχολειό μου,
το Βαρβάκειο. Εκείνος, σπούδαζε για να γίνει ηθοποιός. Εμείς, μια ομάδα από παιδιά που μαθαίναμε σε Ινστιτούτο αγγλικά, ετοιμάζαμε με τον Ροβήρο Μανθούλη σκηνοθέτη, μια ερασιτεχνική παράσταση, που θα παιζόταν πρώτα στο «Θέατρο Αθηνών» και ύστερα στις Γιορτές Λόγου και Τέχνης στη Λευκάδα.
Για μέρες, εβδομάδες, μήνες, άκουγα τον Μάνο και τούς άλλους σπουδαστές, να δοκιμάζουν σε διπλανές αίθουσες, τιράντες από ρόλους. Ήταν εκεί κι ο φίλος του ο Σπύρος Βραχωρίτης, μέλη κι οι δυο, τής περίφημης παρέας του Χαλανδρίου, μιας αγορίστικης παρέας που αγαπούσε τον κινηματογράφο, το θέατρο, την ποίηση, και που με πρώιμη ωριμότητα ήξερε να αναλύει τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα.
Ο Μάνος είχε μια ακόμη αδυναμία. Τις ντίβες τού σινεμά, τού προπολεμικού γερμανικού κυρίως: Ζάρα Λεάντερ, Μαρλένε Ντήτριχ, Πόλα Νέγκρι. Κι όταν τον Αύγουστο τού ‘58 ήρθε μαζί μας στη Λευκάδα, έστησε για μάς στην πλατεία τού νησιού τις μεταμεσονύχτιες ώρες, ένα απίθανο αυτοσχέδιο one man show με μιμήσεις, για να επιβεβαιώσει μες στα χαχανητά μας, το σλόγκαν που ο ίδιος είχε επιβάλει: «Τής παλλακίδας θα γίνει απόψε». Ή τής πουλακίδας, όπως το είχε αποδώσει στη δική της διάλεκτο η ηθοποιός Αθηνά Μερτύρη, που ήταν κι αυτή εκεί. Εκείνη την εποχή ο Μάνος ήταν ένα εξωστρεφές αγόρι, που είχε τρελά κέφια.
Τότε δεν ήξερα ακόμη ότι γράφει. Το ανακάλυψα το 1963 όταν έφτασε στα χέρια μου το πρώτο του τραγούδι, «Το σπίτι γέμισε με λύπη», σε μουσική Χρήστου Λεοντή με την τραγουδίστρια Έφη Παναγιώτου. Ακολούθησαν κι άλλα πολλά, αμέτρητα τραγούδια, μαζί και οι ποιητικές του συλλογές, που πάντα μού τις χάριζε με τρυφερή αφιέρωση. Όμως το θέατρο το είχε εγκαταλείψει.
Το 1971, τού Αγίου Πνεύματος, βρισκόμουνα στην Κέα. Και εκεί, κάτω απ’ το φεγγάρι με κιθάρες, μια φιλική συντροφιά μού γνώρισε την «Νυχτερίδα στη σκεπή» και τα άλλα «Λαϊκά» τού Μάνου, που είχε ηχογραφήσει ο Μίκης Θεοδωράκης στο Παρίσι και που εδώ κυκλοφορούσαν στα κρυφά. Εκείνο το βράδυ σιγουρεύτηκα. Με τα τραγούδια του ο Μάνος θα έγραφε ιστορία.
Έπρεπε όμως κιόλας να δουλεύει σε σταθερή δουλειά. Πρώτα στο Reader’s digest, αργότερα στη «Γνώση». Στο μεταξύ η επαφή μας δεν σταμάτησε λεπτό, μόνο που τώρα ο Μάνος δεν ήταν πια το ζωηρό αγόρι που ήξερα, ήτανε πιο κλειστός, λιγάκι φοβισμένος, αλλά με το ίδιο πάντα χιούμορ. Τού άρεσε να σκαλίζει τα παλιά, αρχεία, φωτογραφίες, ιστορίες. Στο παλιό θέατρο βρήκε τις ηρωίδες και για τα πρώτα του δημοφιλή αφηγήματα. Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, Ελένη Παπαδάκη.
Τότε ξεκινά και η δυνατή φιλία του με τον Πολύβιο Μαρσάν. Στον Πολύβιο, που ήταν οφθαλμίατρος, χρωστάμε δύο εξαιρετικά βιβλία. Ένα για την Παπαδάκη, την μεγάλη πρωταγωνίστρια, που τόσο άδικα χάθηκε στα Δεκεμβριανά κι ένα για τη νεαρή Μαρία Καλογεροπούλου και το ξεκίνημά της στην κατοχική Αθήνα, πριν γίνει η μεγάλη διεθνής Maria Callas. Το βιβλίο του Πολύβιου ήταν το πρώτο που γράφτηκε γύρω απ’ αυτό το θέμα. Ας ξαναγυρίσουμε όμως στον Μάνο Ελευθερίου.
Ο Μάνος ήταν σε όλα, και στη ζωή του, ποιητής. Και βέβαια, από τις σημαντικότερες δουλειές του είναι ο «Άγιος Φεβρουάριος» του 1972, κύκλος τραγουδιών αφιερωμένος από τον Δήμο Μούτση και τον Μάνο στις χαμένες πατρίδες και την τραγωδία που έζησε ο Ελληνισμός, τέτοιες μέρες το 1922.
Στο βίντεο που θα δείτε, το ομώνυμο τραγούδι ερμηνεύουν η Δήμητρα Γαλάνη και ο Μανώλης Μητσιάς. Μικρό μόνο απόσπασμα από την συναυλία που είχε δώσει στο θέατρο τού Λυκαβηττού ο Δήμος Μούτσης τον Αύγουστο τού 1983 και που με την Δάφνη Τζαφέρη και το συνεργείο μας της ΕΡΤ είχαμε μεταδώσει ζωντανά από την τηλεόραση.
