Ο Oğuz Atay Τούρκος συγγραφέας και μηχανικός, γεννήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1934. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. Είναι γνωστός για το μυθιστόρημα Αποσυνάγωγοι που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση της Νίκης Σταυρίδη. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1971 και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα της μεταμοντέρνας τουρκικής λογοτεχνίας. Ο Oğuz Atay πέθανε σε ηλικία 42 ετών το 1977 νικημένος από τον καρκίνο. Αν και η ζωή του ήταν σύντομη παρόλα αυτά άφησε ένα σημαντικό έργο στο χώρο της λογοτεχνίας που επηρεάζει και εμπνέει τόσο Τούρκους όσο και συγγραφείς από κάθε σημείο του κόσμου.
Οι Αποσυνάγωγοι είναι ένα πολύπλοκο μυθιστόρημα. Η ιστορία ακολουθεί τις ζωές εννέα φίλων που έχουν σπουδάσει Μηχανολογία και Ηλεκτρολογία. Οι φίλοι αυτοί έχουν διαφορετικές προσωπικότητες, ο καθένας προσεγγίζει με διαφορετικό τρόπο τα θέματα που βασανίζουν την κοινωνία, τον άνθρωπο. Κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι η αδυναμία των χαρακτήρων να προσαρμοστούν στη σύγχρονη κοινωνία. Το έργο αντιμετωπίζει σημαντικά ζητήματα όπως η ταυτότητα, η αποξένωση, η κριτική της κοινωνίας, η πνευματική αναζήτηση.
Το μυθιστόρημα έχει λάβει εξαιρετικές κριτικές, και τόσο οι κριτικοί όσο και οι αναγνώστες το χαρακτηρίζουν πρωτοποριακό για την πολυπλοκότητα και την ποικιλία που παρουσιάζει σε επίπεδο τεχνικής. Πρόκειται για ένα ανάγνωσμα απαιτητικό που ολοκληρώνοντάς το αισθάνεσαι πνευματική πληρότητα.
Η πολυπλοκότητα του μυθιστορήματος Αποσυνάγωγοι διαπιστώνεται και στη δομή του καθώς ο συγγραφέας επιλέγει διάφορες αφηγηματικές τεχνικές. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι η πολυφωνία καθώς κάθε χαρακτήρας παρουσιάζει τις δικές του ιστορίες και σκέψεις, προσδίδοντας έτσι πλούτο στην αφήγηση. Έπειτα περιέχει διάφορα κειμενικά είδη όπως ποίηση και θεατρικές σκηνές, ενώ οι επιστημονικές αναφορές κυρίως σ’ ό,τι αφορά τη φιλοσοφία και τη ψυχολογία προσφέρουν βάθος και πληροφορίες στον αναγνώστη για το περιεχόμενο.
Τέσσερα είναι τα βασικά πρόσωπα που κεντρίζουν την προσοχή του αναγνώστη: ο Τουργκούτ, που είναι ένας από τους βασικούς αφηγητές, ο Σελίμ, ο παλιός φίλος του, η σύζυγος του Τουργκούτ, η Νερμίν, όπου η σχέση τους δοκιμάζεται από τη στιγμή που ο Τουργκούτ θα θελήσει να γράψει ένα έργο για το φίλο του και θα χαθεί στις αναζητήσεις του. Ιδιαίτερη προσωπικότητα είναι κι ο Αχμέτ που λαμβάνει μέρος στις συζητήσεις και ενδιαφέρεται για την τέχνη και τη φιλοσοφία.
Οι σχέσεις όμως των ηρώων είναι αυτές που παίζουν καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής. Σε πρώτο επίπεδο οι χαρακτήρες αναπτύσσουν σχέσεις φιλίας και ανταγωνισμού, έπειτα στο επίπεδο των κοινωνικών σχέσεων αντικατοπτρίζονται οι πιέσεις και οι προκλήσεις της καθημερινής ζωής. Ο αναγνώστης όμως πρέπει να εστιάσει στη σχέση με τον εαυτό καθώς οι ήρωες αναζητούν την ταυτότητά τους. Ο Τουργκούτ αντιμετωπίζει το αίσθημα της αποξένωσης και της απώλειας, οι ανασφάλειές του πολλές φορές τον οδηγούν
σ’ έναν εσωτερικό αγώνα. Επιζητά την αλήθεια στη ζωή του και αυτή η αναζήτηση εκφράζεται μέσα από τις συνομιλίες του, τις σκέψεις του και τις αντιδράσεις του με το γύρω κόσμο.
Οι Αποσυνάγωγοι είναι ένα μυθιστόρημα που περιλαμβάνει πολλά κοινωνικά και πολιτικά στοιχεία που φωτογραφίζουν τη σύγχρονη τουρκική κοινωνία. Η δεκαετία του ’70 χαρακτηρίζεται από πολιτική αστάθεια η οποία αποτυπώνεται μέσα από τις ιστορίες των ηρώων. Εξετάζονται θέματα κοινωνικής ανισότητας που βασίζονται είτε στην καταγωγή είτε σε άλλες παραμέτρους όπως λόγου χάρη το έθνος στο οποίο ανήκουν, οι ευκαιρίες που υπάρχουν στο χώρο της εκπαίδευσης, η οικονομική κατάσταση. Μια βασική σημείωση σε σχέση με το εκπαιδευτικό σύστημα είναι η αντίφαση που προκύπτει μεταξύ των γνώσεων
που επιθυμούν να αποκτήσουν οι ήρωες και που επιζητείται να αποκτήσουν τελικά. Ο Atay δεν χάνει την ευκαιρία να αναδείξει τις ανεπάρκειες του εκπαιδευτικού συστήματος, που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των μαθητών. Οι αναφορές στην καταπίεση την περιορισμένη ελευθερία έκφρασης αποτυπώνουν την κατάσταση που επικρατούσε στην Τουρκία.
Ο Atay είναι ένας από τους συγγραφείς που αντλεί στοιχεία από τη δυτική πολιτιστική παράδοση προκειμένου να εκφράσει τις δικές του ανησυχίες για την κοινωνία της εποχής του. Το έργο του αντιμετωπίζει τις διαπολιτισμικές διαφορές ως μέσο για εξέλιξη της τουρκικής κοινωνίας που βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο μεταξύ παράδοσης και μοντερνισμού. Ο Atay ασκεί κριτική στον κεμαλισμό και κυρίως στο εκπαιδευτικό σύστημα που εφαρμόστηκε στην Τουρκία με σκοπό τη διαμόρφωση μιας νέας ταυτότητας. Οι ήρωες στο Αποσυνάγωγοι βρίσκονται σε εσωτερική σύγκρουση προσπαθώντας να συμβιβαστούν με τις απαιτήσεις του συστήματος ενώ αναζητούν την δική τους αυθεντική ταυτότητα.
Οι λεξικές επιλογές του Atay φανερώνουν και αποτυπώνουν την ανθρώπινη εμπειρία. Η εκλεπτυσμένη έκφραση αναδεικνύει το ψυχολογικό κόσμο των ηρώων διαμορφώνοντας ταυτόχρονα την ταυτότητά τους. Δεν απουσιάζουν οι συμβολισμοί και η μεταφορική γλώσσα χάρη στην οποία αναπαρίστανται οι συναισθηματικές και πνευματικές έννοιες. Δεν είναι μάλιστα λίγες οι φορές που ο συγγραφέας χρησιμοποιεί έντονη κριτική και ειρωνική γλώσσα προκειμένου να φανερώσει τις αντιφάσεις της κοινωνίας.
Ο αναγνώστης του μυθιστορήματος Αποσυνάγωγοι μπορεί να κοπιάσει τον αναγνώστη εξαιτίας της δομής του έργου, ωστόσο τόσο το περιεχόμενο όσο και η γραφή του Atay θα τον ανταμείψει. Αξίζει να δοθεί έμφαση στο άρτιο επίμετρο αλλά και στις σημειώσεις που συνοδεύουν το μυθιστόρημα από τις εκδόσεις Gutenberg καθώς λειτουργούν βοηθητικά.
Αγαπημένα αποσπάσματα
«Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς να του αρέσει ο εαυτός του. Ωστόσο, αν του αρέσει ο εαυτός του οι άλλοι θα προσπαθήσουν να του κάνουν τη ζωή κόλαση. Οπότε πρέπει ο εαυτός του και να του αρέσει και να μην του αρέσει»
«Πόσο δύσκολο για τον άνθρωπο να σκεφτεί ότι μπορεί να αλλάξει, μπορεί να κατανικήσει το τυφλό πείσμα των κυττάρων του που παλεύουν με όλες τους τις δυνάμεις να αντισταθούν στους εξωτερικούς παράγοντες, προσπαθούν να αποβάλουν τα ξένα στοιχεία που θέλουν να εισχωρήσουν στο σώμα. Το να αλλάξεις σημαίνει να γίνεις ξένος προς τον εαυτό σου».
«Τι σύντομη που ήταν μια φιλία που τρεφόταν αποκλειστικά με οράματα. Ποιο το όφελος ενός οράματος στη λύση των καθημερινών προβλημάτων; Πού μπορούσε να οδηγήσει τον άνθρωπο μια κακόμοιρη ψυχή; Πώς να ανταποκριθεί στις ανάγκες του; Πώς να τα βγάλει πέρα η ψυχή με τα ζωντανά, απτά όντα που συναντάει κανείς κάθε μέρα; Το να ζεις με μια ψυχή είναι στάση ζωής που απαιτεί φαντασία, ακριβώς όπως είναι το να ζεις μόνος. Η μάταιη προσπάθεια που κάνει ένας νυσταγμένος άνθρωπος για να παραμείνει ξύπνιος. Το κορμί εν τέλει υποκύπτει στις επιθυμίες.»
