Η αλήθεια είναι ότι δε μπορώ να σκεφτώ τι περιμένει ένας αναγνώστης να διαβάσει έχοντας πρώτα δει τον τίτλο του μυθιστορήματος του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ. Έθεσα στον εαυτό μου το ερώτημα αυτό περιμένοντας να διαπιστώσω αν είχα καταφέρει να εισχωρήσω στη σκέψη του συγγραφέα χωρίς να γνωρίζω τίποτε για το βιβλίο, παρά μονάχα γι’ αυτόν. Πόσες σκέψεις έχουμε στο μυαλό μας, πόσες αναμνήσεις, πόσα τελικά είναι όσα θέλουμε να κρατήσουμε στα άδυτα της ψυχής μας; Πάντα υπάρχει μια θύμηση που δεν επιθυμούμε να έρθει στην επιφάνεια…μια θύμηση που ρυθμίζει το παρόν και το μέλλον μας. Αυτά τα ερωτήματα και αυτή τη σκέψη έκανα διαβάζοντας τον τίτλο «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων».
Ο Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ από την πρώτη στιγμή μου κίνησε το ενδιαφέρον για πολλούς λόγους. Ένας ήταν ο τίτλος του βιβλίου του, όπως και ανέφερα παραπάνω. Ο βασικός ωστόσο λόγος ήταν η καταγωγή του και η γλώσσα γραφής του μυθιστορήματος. Ο συγγραφέας ανήκει σε αυτή την κατηγορία δημιουργών που γράφουν σε μια άλλη γλώσσα από αυτή της χώρας καταγωγής τους. Κι αυτό είναι ένα στοιχείο που ανοίγει μια μεγάλη συζήτηση είτε ασχολείσαι επιστημονικά με το αντικείμενο είτε γιατί αυτή η επιλογή γραφής εκκινεί μια σειρά από
κοινωνικοπολιτικούς προβληματισμούς. Το ιδιαίτερο στοιχείο με τον Μπουγκαρ Σαρ είναι ότι ένας σενεγαλέζος συγγραφέας έγραψε ένα μυθιστόρημα που τιμήθηκε με το μεγαλύτερο λογοτεχνικό βραβείο της Γαλλίας, το Goncourt.
Ο Τ.Σ.Ελιμάν έγραψε το μυθιστόρημα «ο λαβύρινθος του απανθρώπου», στο απόγειο της αποικιακής εποχής, ένα έργο μεγάλη αξίας που τον καταξίωσε περιστασιακά και του δόθηκε ο τίτλος του «μαύρου Ρεμπό», όμως αργότερα ένα σκάνδαλο αμαύρωσε την εικόνα του, αυτό της λογοκλοπής.. Ο συγγραφέας εξαφανίστηκε. Κανείς δεν γνώριζε το παραμικρό για την τύχη του. Ο Ντιαγκάν Λατύρ Φέιγ, στο Παρίσι, το 2018 βρίσκεται αντιμέτωπος με αυτό έργο. Από εκεί και έπειτα αποκαλύψεις διαδέχονται οι μία την άλλη. Πρόσωπα εμφανίζονται στην ιστορία, άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους που άλλοτε ψάχνουν απαντήσεις για τον Ελιμάν κι άλλοτε παρέχουν απαντήσεις.
Ο Μπουγκάρ Σαρ εμπνεύστηκε την ιστορία αυτή από τον Γιάμπο Ουολογκέμ, που κατηγορήθηκε κι αυτός για λογοκλοπή. Εξαφανίστηκε επιστρέφοντας στο Μάλι, τόπο καταγωγής του, μην αντέχοντας την αποκάλυψη αυτή.
Το βιβλίο αποτελείται από τρία μέρη όπου σταδιακά ο συγγραφέας εντάσσει τον
αναγνώστη στο λαβύρινθο του Ελιμάν αναζητώντας κι αυτός απαντήσεις τόσο για
την ταυτότητα του ήρωα όσο και όσο και την κατάληξή του. Κεντρικό πρόσωπο που κινεί τα νήματα η «Μητέρα- αράχνη».
Η αφήγηση που ακολουθείται είναι πρωτοπρόσωπη με εναλλαγή των προσώπων στα μέρη και στα κεφάλαια δημιουργώντας μια πολυφωνία πολιτισμική και κοινωνική παρουσιάζοντας διαφορετικές πραγματικότητες και παραδόσεις. Διαλέγεται ο κόσμος της δυτικής Αφρικής με τον κόσμο της Δυτικής Ευρώπης. Ο Μπουγκάρ ανοίγει ένα παράθυρο και δραπετεύει στην ήπειρο της λογοτεχνίας.
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» είναι ένα μυθιστόρημα για την λογοτεχνία. Ο Μπουγκάρ μέσα από τον ηρώα του Φέιγ μοιράζεται τον προβληματισμό του για τον ρόλο και την εγκυρότητα της λογοτεχνίας και μάλιστα σε δύσκολες ιστορικά περιόδους.
Απόσπασμα από το βιβλίο
«Θα σου δώσω μια συμβουλή: μην προσπαθείς να πεις ποτέ για τι πράγμα μιλάει ένα μεγάλο βιβλίο. Ή, αν το κάνεις, ιδού η μόνη απάντηση: για τίποτα. Ένα βιβλίο μιλάει πάντα για τίποτα, και ωστόσο, όλα είναι εκεί μέσα. Μην ξαναπέσεις ποτέ στην παγίδα να θελήσεις να πεις για τι πράγμα μιλάει ένα βιβλίο που νιώθεις ότι είναι σπουδαίο. Αυτή είναι η παγίδα που σου στήνει η κοινή γνώμη. Οι άνθρωποι θέλουν ένα βιβλίο να μιλάει απαραιτήτως για κάτι. Η αλήθεια, Ντιεγκάν, είναι ότι μόνο ένα βιβλίο μέτριο ή κακό ή κοινότοπο μιλάει για κάποιο πράγμα. Ένα μεγάλο βιβλίο δεν έχει θέμα και δεν μιλάει για τίποτα, προσπαθεί απλώς να εκφράσει ή να ανακαλύψει κάποιο πράγμα, αλλά αυτό και μόνο είναι ήδη όλα, και αυτό το κάποιο πράγμα είναι ήδη όλα».
Ο Μοχάµεντ Μπουγκάρ Σαρ γεννήθηκε το 1990 στη Σενεγάλη και ζει στη Γαλλία. H πιο µυστική µνήµη των ανθρώπων (La plus secrete memoire des hommes, Εκδόσεις Πατάκη, 2023) πρωτοεκδόθηκε στη Γαλλία το 2021 και απέσπασε το Βραβείο Transfuge καλύτερου γαλλικού μυθιστορήµατος, το Βραβείο Βιβλίου Hennessy καθώς και το Βραβείο Goncourt 2021, την κορυφαία διάκριση των γαλλικών γραµµάτων. Το βιβλίο µεταφράζεται σε περισσότερες από 35 γλώσσες. Τον Απρίλιο του 2022 η γαλλική έκδοση του βιβλίου απέσπασε και το ειδικό βραβείο Choix Goncourt de la Grece, βραβείο του Γαλλικού Ινστιτούτου που
δίνει επιτροπή 100 γαλλόφωνων φοιτητών σε 9 ελληνικά πανεπιστήµια. Προηγήθηκαν τρία µυθιστορήµατα: Terre ceinte (Περίκλειστη γη), 2015 (βραβείο
Ahmadou Kourouma και Grand Prix du roman metis), Silence du choeur (Σιωπή της χορωδίας), 2018 (βραβείο Litterature-Monde και Etonnants Voyageurs 2018) και De purs hommes (Περί αµιγώς ανδρών), 2018.
Αναστασία Τσουκαλά
